Skip to main content

Full text of "RevistaPaqjaNr.39"

See other formats 


fs flrir7n^ \nnre\ 




Portreti i muajit: I hoqi dilemat 2 

Dr. Milazim Krasniqi: Perde e re e hekurt mbi nje 

pjese te Ballkanit 3-4 

Astrit Veliqi: Kosovaret ne pritje, te izoluar larg Ev- 

ropes! 4-5 

Mr. Milazim Mustafa: Shkupi, drejt e me 2014.6-7 
JsuQEiCflDPaj Zekerija Ibrahimi: u Demokracia" qe kurre nuk u be 

u e Re" 8-9 

Arian Maksutaj: Varr masiv neTirane 9-10 

Agim Fazliu: Keqtrajtohen prinderit 11 

Dukagjin Avdyli: Strehimorja - Shtepia e dyte per 

te moshuarit 12-14 

Ejup Gashi: Autizmi 14-15 

Prof.dr. Naser Ramadani: BIG BROTHER apo BIG 

BOTHER?! 16-17 

Drita Azemi: Mavrova ne vend te Brezovices. 18-19 
Hajrije Mehmeti: Hoxha paditet per ndertimin e 

xhamise 19 

Interviste me Hayri Hatipoglu 20-22 

Zekerija Ibrahimi: Donkishotet zbulojne Andaluzi- 

ne 23-24 

Muhamed J. Kajolli: Lufterat civile 656-661 ..25-28 
Dr. Murad W. Hofmann: Muslimanet ndermjet Oksi- 

dentit dhe Orientit (2) 29-31 

Rini Hyseni: Zhdukja e gjuheve 32 

Flamur Maloku: Ne tri toka 33 

Avni Rudaku: Kosova ne ngergin mes kultures dhe 

vetekultures (1) 34-35 

Iliriana Alloqi & Bernard Tahirbegolli: Gjumi- U bu- 

ton me natyre pushimi 77 36-37 

Alban Bilalli: Sporti mbetet ende i izoluar ....38-39 
Me tespihe ne dore brenda dhe jashte fushes se 

lojes 39 

Fjalekryqi 40 




ClB5jX!gln 






REVISTE MUJORE PERAKTUALITET, 

KULTUR^ARSIM^TIKE 

VitiV/Nr.39 

19 shkurt 2010 - 19 mars 2010 

Botues 



O.J.Q. "ZeriYne" 

Drejtor 
Muhamed Jusufi - KAJOLLI 

kajolli5@hotmail.com 

Redaktor pergjegjes 
Avni AVDIU 

avni.avdiu@gmail.com 

Redaktor i kultures 
Flamur MALOKU 

flamurmaloku@hotmail.com 

Redaktor teknik/Grafika 
Osman D. GASHI 

osmangashi@msn.com 

Redaktore gjuhesore 
Mimoza SINANI 

e-mail: 

revistapaqja@gmail.com 

revistapaqja@hotmail.com 

http://www.zeri-yne.org 

Adresa: 

Rr.Xhavit Mitrovica, nr. 14, 

perballe teatrit Dodona, 

Prishtine, Kosove 



Njoftojme bashkepunetoret se 
do te merren ne konsiderim per 
botim vetem ato shkrime qe ar- 
rijne ne redaksi deri me daten 
8 te muajit! 






Shkurno/Nr.39 



Portret 



Paqja 



Portreti i muajit 



I hoqi dilemat 



Prizreni, Lipjani dhe Gjilani 
ishin komunat me te kontes- 
tuara, pas raundit te pare te 
zgjedhjeve te para lokale ne 
Kosoven e pavarur. Pati per- 
plasje mes partive ne pushtet, 
por ne opozite programore PDK-se dhe 
LDK-se. Pas vendosjes se perseritjes se 
votimeve ne dy komunat kontestuese, 
ne Prizren dhe Lipjan, fitues dolen kan- 
didatet e PDK-se: ne Prizren, Ramadan 
Muja dhe ne Lipjan, Shukri Buja. Te dy 
kryetaret mbetet te vazhdojne detyren 
e tyre ne postin qe kane mbajtur deri 
me tani edhe per kater vitet e ardhshme. 
Fitorja bindese e dy kandidateve kishte 
rendesi te madhe per PDK, sepse e rifitoi 
dhe e rikonfirmoi besimin aq shume te 
duhur per momentin neper te cilin kaloi, 
e bombarduar me kritika nga opozita, por 
dhe rivali politik ne koalicion LDK-ja. Po 
ashtu, kjo fitore ka ulur zerat e kritikes 
qe vinin nga radhet e LDK-se kunder 
qeverise. Kritikat e shumta reciproke e 
ben qeverisjen te brishte, ndersa dilemat 
per ndarje u shtuan gjithnje e me shume. 



Mbetej te pritej epilogu i balotazhit ne 
Lipjan, e ne vecanti ne Prizren, per te dale 
nga qorrsokaku i krijuar. Keshtu fitorja 
bindese ne keto komuna, i hoqi dilemat e 
krijuara per prishjen e koalicionit si dhe 
i fashiti kerkesat e shpeshtuara te opo- 
nenteve per zgjedhje te parakohshme. 

Ne ambientet e selise se asamblese 
komunale te Prizrenit, kryetari Rama- 
dan Muja, ne nje koktej rasti, me rastin 
e referimit pershendetes, pos te tjerash, 
i falenderoi qytetaret e komunes se 
Prizrenit, duke i lavderuar per besimin 
e dhene, me rastin e daljes ne numer 
nivelesh te deshiruara, gjendje kjo, e cila 
fitoren e koalicionit, qe ai e ka perfaqe- 
suar ne garen zgjedhore, e ka bere me te 
bindshme se asnjehere me pare. Z. Muja, 
gjithashtu, ka theksuar se pergjate man- 
datit te tij kater vjecar, do te jete kryetar 
i te gjithe qytetareve, pa marre parasysh 
perkatesine e tyre partiake, nacionale e 
fetare, nderkaq per premtimet e dhena 
pergjate tere fushates elektorale, theksoi 
se do t'i realizoje me konsekuence dhe 
pa asnje perjashtim. ■ 




&\otf 



H^^ : 



Prof. dr. Rama- 
dan Muja lindi me 
8.11.1939. Kamagjistru- 
ar me 1975 dhe ka doktoruar 
me 1984. Gjate viteve 1968 
- 1975 ka punuar ne shkollen 
normale ne Prizren, si profe- 
sor i lendes se historise; prej 
vitit 1975 ka punuar ne ShLP 
Gjakove, si profesor i rregullt 
i lendeve 'Historia e popul- 
lit shqiptar' dhe 'Metodika e 
mesimitte historise'. Disa here 
ka punuar edhe si Shefi i Kat- 
edres. Eshte autor i teksteve 
shkollore e universitare dhe i 
shume punimeve shkencore. 
Ligjeron lenden e historise. Me 
2002 ishte bartes i listes per 
zgjedhjet komunale ne Priz- 
ren 2002 - 2005, nenkryetar 
i deges se PDK-se ne Prizren, 
2002 - 2007 keshilltar ne 
Asamblene Komunale ne Priz- 
ren nga radhet e PDK-se. 




Paqja 



Editorial 



Nr.39/ShKurt'10 



Perde e re e hekurt mbi 
nje pjese te Ballkanit 

Me ndarjen e tashme te Ballkanit ne "Ballkanin e mire" dhe ne "Ballkanin e keq", rritet rreziku i shtimit 
te keqkuptimeve dhe te ndarjeve. Mund te thuhet se aktualisht qetesia ne Ballkan ruhet vetem per shkak 
te prezences se NATO-s ne Kosove dhe premtimeve te Bashkimit Evropian per ta integruar mbare rajonin 
ne gjirin e vet 

Malit te Zi, Bashkimi Evropian serish 
ka bere leshime ndaj ketyre shteteve, 
sepse as keto shtete ende nuk i kane ar- 
ritur standardet e kerkuara. Serbia ende 
nuk ka pasur sukses ne permbushjen e 
detyrimeve ndaj Gjykates se Hages, per 

Bashkimi Evropian, me 1 9 dh- arrestimin e krimineleve te luftes, Ratko 
jetor 2009, ka hequr regji- Mlladiqit dhe Goran Haxhiqit. Po ashtu, 
min e vizave per Serbine, Serbia ende mban ne Kosove struktura 
Maqedonine dhe Malin e Zi, paralele qe e destabilizojne Kosoven, 
ndersa edhe per vitin 2010 e kjo eshte ne kundershtim me obligi- 
ka mbajtur ne fuqi regjimin met qe ka ndaj EULEX-it. Serbia nxit 




Dr. Milazim KRASNIQI 



ashkimi Evropian, me 19 dh- 
jetor 2009, ka hequr regji- 
min e vizave per Serbine, 
Maqedonine dhe Malin e Zi, 
' ndersa edhe per vitin 2010 
ka mbajtur ne fuqi regjimin 
e vjeter te vizave per Shqiperine, Bosnje 
e Hercegovinen dhe Kosoven. Qytetaret 
e tri shteteve te para qe u permenden, 
tashme udhetojne lirisht neper shtetet 
anetare te Bashkimit Evropian, ndersa 
qytetaret e Shqiperise, te Bosnjes dhe te 
Kosoves do te vazhdojne te sorollaten 
para ambasadave, pa shpresa te medha 
qe te marrin nje vize. 

Me kete vendim te ri, Bashkimi 
Evropian ka krijuar nje version te ri 
te Perdes se Hekurt ne Ballkan, duke i 
mbuluar me ate perde vetem tri shtete 
te te ashtuquajturit Ballkan Perendi- 
mor. Kjo ndarje mund te kete pasoja te 
renda psikologjike te qytetaret e ketyre 
tri shteteve te izoluara, sepse do t'ua 
kujtoje periudhen e ndarjes se konti- 
nentit dhe do t'u injektoje kompleksin 
e inferioritetit ne raport me kombet e 
tjera ballkanike. 

Keto pasoja edhe mund te rriten, kur 
dihet se Bashkimi Evropian i ka pranuar 
ne anetaresi te rregullt disa shtete, si Ru- 
manine e Bullgarine, edhe kur ato nuk 
i kane plotesuar kushtet elementare per 
te qene anetare te Bashkimit Evropian. 
Ne fakt, edhe pse pas pranimit te tyre 
ne Bashkimin Evropian, jane derdhur 
miliarda euro ne keto dy shtete, ato ende 
jane te shtrenguara nga daret e krimit te 
organizuar. 

Me vendimin me te ri te liberalizimit 
te vizave ndaj Serbise, Maqedonise dhe 



nacionalizmin edhe ne Bosnje dhe me 
kete nxitje po e pengon konsolidimin e 
shtetit boshnjak. 

Te gjitha keto episode tregojne se 
nuk ekziston as solidariteti rajonal 
ndermjet shteteve te Ballkanit. Pra, 
nuk ekziston nje Ballkan unik, pra as 
Ballkani Perendimor, sepse me futjen 
e Serbise, Maqedonise dhe Malit te Zi 
ne listen e Shengenit e me mbajtjen e 
regjimit te vizave per Shqiperine, Bos- 
njen dhe Kosoven, eshte bere edhe nje 
ndarje e re e Ballkanit. Ka mendimtare 
qe thone se nje Ballkan me nje identitet 



unik ballkanik nuk ka ekzistuar kurre. 
Atehere, pse Bashkimi Evropian ka 
ndjekur nje politike te krijimit te per- 
paresive per integrimin e Serbise, duke 
mbajtur jashte Kosoven, Shqiperine dhe 
Bosnjen? Tash per tash nuk eshte lehte 
qe te gjendet nje pergjigje e plote ne kete 
pyetje. Deri tash fokusimi i Bashkimit 
Evropian ka qene ne tere "Ballkanin 
Perendimor", si nje entitet unik, i sajuar 
per qellime praktike te procesit te inte- 
grimit. Kjo ka qene nje politike me inte- 
gruese dhe me unifikuese per Ballkanin. 
Por, me ndarjen e tashme te Ballkanit ne 
"Ballkanin e mire" dhe ne "Ballkanin e 
keq", rritet rreziku i shtimit te keqkupti- 
meve dhe ndarjeve. Mund te thuhet se 
aktualisht qetesia ne Ballkan ruhet vetem 
per shkak te prezences se NATO-s ne 
Kosove dhe premtimeve te Bashkimit 
Evropian per ta integruar mbare rajo- 
nin ne gjirin e vet. Pa keto dy aspekte, 
konflikti serbo- shqiptar kurrsesi nuk 
do te fashitej. Perderisa eshte keshtu, nuk 
mund te thuhet se ka triumfuar ndikimi 
i Bashkimit Evropian ne kete raj on te 




Shkurt'IO/Nr.39 



Editorial / Aktuale 



Paqja 



trazuar, kur me vendimin me te ri ka 
shkaktuar ndarje te reja te ketij rajoni. 

Ne kohen qe pason, Bashkimi Evro- 
pian duhet te gjeje menyra si te mbaje 
gjalle shpresen e integrimit edhe te 
qytetaret e shteteve te lena jashte. Jane 
disa fusha si: arsimi, kultura dhe media, 
ku mund te rritet ndikimi i Brukselit, 
ne procesin transformues mbi disa nga 
shoqerite ballkanike qe kane mbetur 
prapa ne zhvillimin e tyre te pergjith- 
shem. Pra, ne te ardhmen, ndikimi i 
Bashkimit Evropian duhet te perfshije 
direkt edhe vete shoqerite, ne menyre qe 
ato ta ndiejne vete ndikimin, prezencen 
dhe kontributin qe jepet per to. Kjo 
mund te realizohet ne disa sektore. 

Agjencite e Bashkimit Evropian duhet 
te financojne me shuma me te medha dhe 
me projekte direkte universitetet pub- 
like dhe te medieve publike. Tejkalimi i 
paragjykimeve dhe i armiqesive mund 
te behet permes njohjes me te mire dhe 
te kuptuarit e ndervaresise se fateve te 
ketyre kombeve ne kohen ne te cilen je- 
tojme. Angazhimi aktual i Unionit Ev- 
ropian te Transmetuesve per ta mbrojtur 
pavaresine e Radiotelevizionit te Kosoves 
eshte nje shembull i mire ne kete drejtim. 
Universitetet dhe mediet publike jane pak 
me larg dores se qeverive dhe transmeto- 
jne me shpejt nevojen e ndryshimeve ne 
shoqeri. Por, angazhime te tilla duhet te 
kete edhe ne fusha te tjera si lufta kunder 
krimit te organizuar. Nese Bullgaria dhe 
Rumania, si shtete anetare te Bashkimit 
Evropian, ende nuk kane kapacitete per 
ta luftuar krimin e organizuar, kjo tregon 
se shtetet e reja si Kosova dhe shtete te 
dala nga konflikte te renda si Bosnja e 
Hercegovina, duhet te ndihmohen shume 
me teper ne kete drejtim. 

Megjithate, Bashkimi Evropian ka 
dhene sinjale se per Shqiperine dhe Bos- 
njen mund te behet liberalizimi ne me- 
sin e vitit 2010, gje qe e mban shpresen 
se edhe kjo pjese e Ballkanit do te perf- 
shihet ne integrim. Ndersa, sinjalet me 
pesimiste kane ardhur per Kosoven, 
sepse eshte thene se kjo nuk mund te 
ndodhe para vitit 2011. Por, keto jane 
ende prognoza. Ajo qe dihet saktesisht 
eshte se ka ndodhur nje ndarje e re e 
Ballkanit dhe se kjo mund te prodhoje 
efekte negative ne kete rajon. Por, mbetet 
te shpresohet se kjo ndarje e re eshte 
shume me e perkohshme se sa ndarjet 
e dikurshme. ■ 



Mosliberalizimi i vizave - kosovaret presin me ore te tera para ar 

Kosovaret ne pritje, te 
izoluar larg Evropes! 





Astrit VELIOI 



Pothuaj cdo dite jane te shum- 
te qytetaret qe presin me ore 
te tera para ambasadave te 
vendeve perendimore ne 
kete kohe te acarte dimri per 
t'u pajisur me viza shengen. 
Shume prej tyre shprehen te pak- 
enaqur me pritjet e gjata ne rreshtat e 
gjate, ku ata presin me ore te tera per 
t'u pajisur me viza per te vizituar ven- 
det e ndryshme perendimore, ku ne te 
shumten e hereve i kane te afermit dhe 
familjaret e tyre. 

Me ore te tera duhet pritur per 
nje vize shengen 

Nje fat te tille, per te pritur me ore 
te tera para ambasades gjermane ne 
Prishtine edhe ne kete te ftohte te madh 
dimri, e kishte edhe plaku 63 vjecar nga 
komuna e Malisheves, Asllan Krasniqi. 

Ai, sikurse shume te tjere, qendronte 
ne radhet e gjata para dyerve te ambasa- 
des per ta marre vizen shengen. 

" Edhe para tri jave jam kan ktu, ku 
i kam dorezu dokumentet per me mor 
vizen, sic pe shihni edhe ju i ka plot pese 
ore qe jam t uj prit per ta marre vizen" - 
shprehet plaku Asllan, i cili kishte merd- 



hire tej mase nga te ftohtit. 

Ai pasi qe ta merrte vizen kishte ven- 
dosur te shkonte per ta vizituar djalin e 
tij qe e ka me familje ne Gjermani, tash 
e shtate vite. 

Sipas tij, mbetja e Kosoves jashte 
zones evropiane te vizave shengen i ka 
zbehur edhe me tej shpresat e tij, pasi, 
edhe heren tjeter, ai duhet te prese prane 
ambasadave per ta marre vizen. 

Halit Berisha: Shtate ore prita 
per nje vize 

Nuk eshte plaku Asllan i vetmi qe ka 
pritur me ore te tera per t'u pajisur me 
viza shenjen, para ambasadave peren- 
dimore ne Prishtine. 

Nje fat i tille e ka shoqeruar edhe te 
riun Halit Berishen, te cilin e takuam 
duke pritur para dyerve te ambasades 
italiane ne lagjen "Arberia" ne Prishtine. 

Ai u shpreh se kishte udhetuar mbi 50 
km per te arritur ne ambasade. Qe nga ora 
nente e mengjesit e deri ne oren 15, nuk 
ka pasur mundesi te marre vizen, ngase 
masa e qytetareve ka qene shume e madhe 
per t'u pajisur me viza italiane, andaj edhe 
ishte detyruar te priste kaq gjate. 

"Ketu jam qe nga ora nente e mengjesit 
dhe ende nuk po mund te hyj ne radhe per 
ta marre vizen", - u shpreh Haliti. 

Ai tha se mos liberalizimi i vizave 
ka bere qe ne te presim edhe me tej me 
ore te tera ne keto ambasada, edhe per 
shume kohe. 




Paqja 



Aktuale 



Nr.39/Shkurt10 



nbasadave perendimore 

Megjithate, ai thote se liberalizimi i 
vizave do te ishte nje mundesi e mire per 
te levizur me te lire neper vendet e BE- 
se. Kjo ceshtje ka mbetur pa u zgjidhur 
per shkak te standardeve qe duhet t'i 
permbushe Kosova per t'u bere pjese e 
zones "shengen". 

Por, pervec tij, ata qe ndoshta heqin 
te zite e ullirit ne transport e shpenzime 
te shumta, jane ata qytetare qe detyrohen 
te udhetojne ne vendet e rajonit per t'u 
pajisur me vizat e vendeve te ndryshme. 

Si cak i tyre edhe me tej mbetet 
Shkupi, Tirana e madje edhe Beogradi. 

Mentor Gashi: Institucionet - kane 
bere pak per liberalizimin e vizave 

Mentor Gastrin, nga Prishtina, e 
takuam ne oret e hershme te mengjesit 
ne stacionin e autobuseve ne Prishtine, 
para se te hynte ne autobus, per te ud- 
hetuar drejt Shkupit. 

Atij i duhej te udhetonte ne Shkup, 
ne ambasaden e Luksemburgut, per ta 
marre vizen e ketij vendi. 

Ai i fajesoi institucionet e vendit se 
nuk jane duke bere shume per ta futur 
edhe Kosoven ne zonen e vizave shengen. 

"Po detyrohemi te udhetojme ne 
Shkup e Tirane per te marre nje vize te 
vendeve perendimore, ne mungese te nje 
alternative tjeter per jetese ne Kosove", - 
u shpreh Gashi. 

Sipas tij, mungesa e nje perspektive 
per jete me te mire dhe statusi i brishte 
social ka bere qe ne te orvatemi ne zyrat 
e shteteve perendimore per te synuar 
nje jete me te mire dhe nje te ardhme 
me te mire, duke fajesuar institucionet e 
vendit se kane bere pak per liberalizimin 
e vizave edhe per kosovaret. 

Kosovaret paguajne 5000 euro 
per nje pasaporte serbe 

Te gjitha keto rrefime, qe shprehen 
qytetaret tane per t'u pajisur me nje vize 
shenjen, jane vertet te dhimbshme, por 
ajo qe duket edhe me shqetesuese per 
kete fakt jane disa burime, qe kane qa- 
rkulluar kohen e fundit, se kosovaret 
kane nisur te paguajne deri ne 5000 euro 
per nje pasaporte biometrike te Serbise. 

Deri me tani, 970 shqiptare kane 
parashtruar kerkeseper marrjen epasa- 
portave ne Qendren Koordinuese ne 
Beograd, pre) te cileve 800 vetave u eshte 




pranuar kerkesa, ka theksuar agjencia 
l Beta\ duke u bazuar ne burimet e MPB 
te Serbise. Ata konsiderojne se qytetaret e 
Kosoves jane qytetare te Serbise dhe kane 
te drejte te kene pasaporta serbe. 

Gjithnje sipas ketyre burimeve, thuhet 
se per te udhetuar pa viza ne BE, shteta- 
sit kosovare, pervec qe paguajne shuma 
te medha te hollash per t'u pajisur me 
nje pasaporte biometrike serbe, ata ne 
te njejten kohe jane edhe te detyruar te 
shperngulen nga Kosova dhe te behen 
shtetas te Serbise, me qellimin e vetem qe 
te pajisjen me pasaporte biometrike serbe. 

Behet e ditur se kosovaret, pervec te 
tjerash, marrin letren e shpernguljes ne 
Gracanice dhe behen banore te Serbise. 
Madje kete e kane konfirmuar edhe zyr- 
taret e Ministrise se Puneve te Brend- 
shme te Serbise. 

Megjithate, ne lidhje me kete fakt, 
zyrtaret nuk japin statistika se sa kos- 
ovare i kane marre keto pasaporta per 
te udhetuar pa vize ne vendet e jashtme. 

Keshtu qe edhe sekretari i Ministrise 
Serbe per Kosoven, Oliver Iavnoviq, e ka 
pohuar faktin se kosovaret po pajisen 
me keto pasaporta. 

Megjithate, keshilltari i ministrit te 
puneve te brendshme, Zenun Pajaziti 
thote se nuk eshte ne dijeni se kosovaret 
pajisen me pasaporta serbe. 

Qeveria kembengulese 
per liberalizimin e vizave 

Edhe pse tash se voni, ne ambientet e 
Qeverise se Kosoves, Ministria e Puneve 
te Brendshme mbajti takimin e Grupit 
Punues per Liberalizimin e Vizave. 



Ne kete takim, pervec ministrit te 
puneve te brendshme, Zenun Pajaziti, 
kane marre pjese edhe anetaret e Grupit 
Nderministror, qe jane pergjegjes per 
koordinimin dhe zbatimin e Udherre- 
fyesit dhe Planit te Punes per Liberaliz- 
imin e vizave, si dhe perfaqesues te tjere 
te institucioneve te tjera pergjegjese ne 
procesin e liberalizimit te vizave. 

"Ministri Pajaziti, ne kete takim, 
thuhet se e ka inkurajuar Grupin Punues 
ne emer te Qeverise dhe te Kryemin- 
istrit per punen qe e ka bere dhe qe 
pritet ta beje. Keshtu qe Grupi Punues 
ka koordinuar nje varg aktivitetesh ne 
nivel te Qeverise dhe te institucioneve te 
ndryshme per ta pergatitur vendin tone 
per hyrje, ose perfshirje ne procesin e 
liberalizimit te vizave", - thuhet ne nje 
komunate te MPB-se. 

"Jam i sigurt qe trendi i angazhimeve 
te institucioneve te Kosoves eshte i mire 
dhe ne presim edhe nje partneritet me 
shoqerine civile, ne menyre qe bashker- 
isht, si shoqeri kosovare, te jemi sa me 
te pergatitur per perfshirjen sa me te 
shpejte ne kete proces" , - ka thene nder 
te tjera Pajaziti. 

Ai u zotua per gatishmerine e insti- 
tucioneve te vendit per t'u p erf shire ne 
kete proces dhe, sic pohon Pajaziti, kete 
gje e kerkojme me ngulm nga BE. 

Sido qe te jete, vonesa e ketij pro- 
cesi po ben qe kosovaret te presin 
edhe me tej me ore te tera per t'u 
pajisur me nje vize shengen, e madje 
edhe te behen shtetas serbe, vetem per 
nje jete dhe mireqenie me te mire ne 
te ardhmen. ■ 



Shkurt'IO/Nr.39 



Maqedoni 



Paqja 



Shkupi, drejt e me 2014 




Ne kryeqytetin e Republikes se 
Maqedonise jetojne afersisht 1 
milion banore. Te dhenat e para 
per Shkupin jane prej shekullit 
te 3-te p.e.s. Baza e ketij qyteti 
eshte qyteti antik Skupi, i cili 
gjendet 5 km ne veri te qendres se Shku- 
pit. Ai ka qene pjese dhe kryeqender e 
Provinces Hire te Dardanise. Qdo per- 
andori dhe sundimtar qe ka kaluar neper 
Shkup ka lene gjurmet e veta, duke fil- 
luar qysh nga ajo iliro-romake, pastaj 
ajo bizantine, osmane, serbo-jugosllave, 
e tash edhe sllavo-maqedonase. Ne kete 
qytet, jetojne grupe te ndryshme etnike 
dhe fetare, duke dominuar karakteri i tij 
shumetnik dhe shumekonfesional. Ne 
kete qytet, nder objektet kryesore arkitek- 
tonike llogariten Kalaja e Shkupit, Kom- 
pleksi i Manastireve Shen Pantelejmoni 
(i shek. te 12-te), Ura e Gurit (e shek. te 
15-te), Hamami i Daut Pashes (objekt i 
shek. te 15-te), Xhamite e Sulltan Muratit, 
Mustafa Pashes, Isa Beut dhe disa xhami 
te tjera (te ndertuara mes shekujve 15 - 
18-te), Kisha Sveti Spas (shek. 17-18-te), 
Qarshia Orientale, se bashku me tregun 
Bitpazar etj. 

Koheve te fundit, sidomos pas ard- 
hjes ne pushtet te kesaj garniture qeveri- 
tare te udhehequr nga VMRO-DPMNE 
dhe lideri i saj Nikolla Gruevski, u aktu- 
alizua fenomeni i nderrimit te identitetit 
sllavo-maqedonas ne ate te maqedonasve 
antik, se maqedonasit e RM-se nuk jane 
me origjine sllave, por jane 
pasardhesit e Filipit te dyte 
dhe Aleksandrit te Maqedo- 
nise (Leka i Madh). Te shtyre 
nga kjo ide, fillimisht qeveria 
propozoi qe te vendose statu- 
jen e Aleksandrit te Madh ne 
sheshin e Shkupit. Pas kesaj 
doli edhe me projekt per ven- 
dosjen e nje numri te madh 
te figurave historike maqe- 
donase, te te gjitha periud- 
have te historise se tyre. 



6 



Pas prezantimit vizual te ketij pro- 
jekti te ashtuquajtur "Shkupi 2014" rea- 
guan te gjitha subjektet qe veprojne ne 
RM. Me te zeshem ishin dy organizata 
studentore te studenteve te fakultetit 
te arkitektures ne Shkup, si ajo 'Sheshi 
Liria dhe "Arqi Brigada e pare" ku me 
pas iu bashkengjiten edhe nje numer 
prej 30 organizatave joqeveritare maqe- 
donase. Keta jane kunder vendosjes se 
cfaredo objekti ne shesh, per arsye sepse 
nje gje tille do ta ngulfat sheshin e Shku- 
pit. Duke e ditur se behet fjale per nje 
shesh me hapesire jo shume te madhe, 
sipas Nikolla Gelevski, anetar i shoqates 
'Sheshi Liria, ky projekt, pervec kicit qe 
prezanton, shpie edhe ne prishjen e ten- 
sioneve multietnike, me c rast ai kerkoi 
doreheqjen e ministres se kultures Eliza- 
beta Kan^eska - Milevska, per shkak te 
mosposedimit te kultures elementare, 
por edhe ndryshimin e pamjes se qytetit 
pa ndonje debat publik.. 

Faktori politik shqiptar - konfuz 

Qeveria e RM-se, konkretisht par- 
tia maqedonase, pa asnje debat publik, 
ose arritje te kompromisit me partnerin 
shqiptar ne qeveri, prezantoi planin, po- 
rositi gdhendjen e skulpturave, por edhe 
nenshkroi marreveshje me kompani te 
caktuara per lyerjen me bronz te ketyre 
skulpturave. Me kete rast jane shkelur 
te gjitha procedurat per ndryshime te 
tilla, rast per te cilin do te vendose edhe 
Gjykata kushtetuese e RM-se. 

Nga partia me e madhe opozitare 
maqedonase LSDM, kerkojne debat 
per "projektin me te korruptuar", duke 
deklaruar se dikush duhet t'i ndale keto 
frustracione personale te qeverise dhe 







XfiWiilhllSiM'H'iihlll 


■k. 


j^tiMfli 




" -y"^?J' 


ics^^K 


TrfSfi^ffe**" 


^fr ^JZ___^ ,y ^" '^ v ' ■* - ' - 


m-.i- — i -*^< -i i 1 1 ■ .. nl'^-i- 


'" "^"'^ ""F i jirt''iift i '^'^ {*+wik m-V"- - •' ^ •^■^^*S 


~~ ■ 



se per kete projekt duhet te vendosin 
qytetaret nepermjet referendumit, - 
deklaroi koordinatorja e kesaj partie, 
Cvetanka Ivanova. Gjithashtu, ne nje 
deklarate nga nenkryetari i kesaj par- 
tie, Gordan Georgiev, u potencua sy ky 
projekt eshte provokim per shqiptaret 
e Maqedonise. 

Parite shqiptare, ne kete rast, jane te 
gjitha ne opozite. Edhe perkunder gjithe 
kesaj verehet nje reagim jo i bollshem 
nga keto subjekte. Fatkeqesi me e madhe 
ne kete rast jane akuzat e ndersjella, si 
dhe tentimet per perfitim politik. 

Partia ne pushtet, BDI, nepermjet 
zedheneses Ermira Mehmeti prononco- 
het se ne kete shesh "Pamja e re e sheshit, 
jo vetem qe nuk shpreh me asnje element 
realitetin multietnik dhe multikonfesion- 
al te Maqedonise, por paraqet sulm arro- 
gant ndaj te gjitha vlerave te perbashketa, 
te cilat u ngriten me shume mund". Sipas 
saj, vizioni i BDI-se, "Shkupi 2014", eshte 
integrimi i brendshem, duke respektuar 
te gjitha bashkesite etnike, si dhe duke 
u integruar ne bashkesine e metropo- 
leve evropiane. Anetaret e PDSH-se jane 
shume jo konstruktive. Nenkryetari i saj, 
Iljaz Halimi, ne nje emision debatues, 
u prononcua se atyre nuk ju pengon 
aspak nje projekt i tille, respektivisht: 
"ne sheshin e Shkupit, le te ndertohen jo 
nje, po edhe tri kisha nese duan", sepse 
sipas tij, ne anen e djathte te rrjedhes se 
Vardarit, jetojne gati 100% maqedonas. 
Kesaj partie i intereson qe ta ndertoje 
sheshin e Tetoves. Edhe nga deklaratat 
e meparshme te kesaj partie kemi pare 
se ata kane hequr dore prej kohesh nga 
Shkupi, duke toleruar ndertimin e kry- 
qit gjigant ne "malin e Shkupit" Vodno, 
pastaj duke dhene pelqimin 
e tyre per ndertimin e Kishes 
Shen Konstantini dhe Elena 
ne sheshin e Shkupit. Sipas 
Imer Selmanit, kryetari i 
DR-se, ky projekt duhet te 
stopohet sepse perndryshe 
do te shpie ne prishjen e mar- 
redhenieve multietnike ne 
shtet, duke kerkuar te kihet 
kujdes ndaj ndjenjave fetare 
te qytetareve te Maqedonise, 
sepse te gjithe e dime se ky 



Paqja 



| 

Maqedoni 




Nr.39/Shkurt10 



Xhamia Burmali u ndertua ne Shkup nga Mehmet Beu, i 
biri i Karlezades, nga fundi i shekullit te 15-te, konkretisht 
ne vitin 1495. Fillimisht ka qene e njohur si Xhamia e 
Mehmet Beut, duke e mbajtur emrin e ndertuesit te saj, 1 
e me vone mori emrin Burmali, emer, te cilin e mori nga \ v 
- shtylla e minares se saj qe ka qene e ndertuar me gure I 
ne forme spiraleje. Me shekuj ka qendruar afer Ures se 
Gurit ne Shkup dhe e ka hijeshuar sheshin e Shkupit, \ 
duke u llogaritur si nje monument kulturor impozant me 
nje arkitekture fantastike, derisa u rrenua nga mbreteria \ 
SKS ne vitin 1925. Kjo xhami dallon per stilin e saj kara- _ 
kteristik dhe minaren e saj ne forme spirale. 




shtet eshte shumekonfesional. Gjithash- 
tu, ai deklaroi se per kalimin e ketij pro- 
jekti duhet te kete debat ne kuvendin e 
RM-se dhe se per te kerkohet shumica 
e dyfishte (shumica e Badinterit), dhe 
se qendra e Shkupit duhet t'i pasqyroje 
qytetaret e RM-se nepermjet dallimeve 
te tyre kulturore, historike dhe fetare. 

I ndare edhe sektori civil 

Asnjera nga keto parti nuk ka qen- 
drim zyrtar per ceshtjen e Xhamise Bur- 
mali, objekt ky qe kerkohet me ngulm 
nga Keshilli per ndertimin e Xhamise 
Burmali, ku bejne pjese 72 organizata 
joqeveritare, por edhe nga Bashkesia 
Fetare Islame e Maqedonise. Te gjithe 
keta kerkojne ndertimin e Xhamise Bur- 
mali ne vendin ku ka ekzistuar para se 
te rrenohej nga serbet ne vitin 1925. Ky 
keshill kerkon me ngulm nga shteti qe 
vendi ku ka qene e vendosur Xhamia 
Burmali t'i jepet Bashkesise Islame 
dhe ne po te njejtin vend te ndertohet 
xhamia, e cila ka qendruar aty me shekuj 
deri ne kohen e rrenimit te saj. 

Organizata qytetare 'Zgjohu, fil- 
limisht, aktivitetin e saj e perqendroi 
ne kerkesen per ndertimin e shtepise 
se "Nene Terezes" ne vendin ku edhe ka 
qene, ku sipas projektit ne fjale do te jete 
vendi i kishes Ortodokse Shen Konstan- 
tini dhe Elena. Diteve te fundit, te shtyre 
nga realiteti, e zgjeruan kerkesen e tyre 
edhe per permendore shqiptare, duke 
deshiruar qe qendra te kete karakter 



shumetnik dhe shumekonfesional. Ajo 
propozoi ndertimin e permendores se 
Adem Jasharit, 28 Nentorit, 17 Shkurtit, 
Deshmoreve te UQK-se te vitit 2001, 
Ismail Qemalit, Hasan Prishtines, Isa 
Boletinit, Lidhjes se Prizrenit, Ibrahim 
Rugoves, Motrave Qiriazi, Ferid Mu- 
ratit, Kulla Shqiptare, si dhe objekte tjera 
te historise shqiptare qe do te vendosen 
neper qytetet tjera te Maqedonise. 

Shoqata e historianeve shqiptare ne 
Maqedoni, ne prononcimin e tyre per 
media, kane deklaruar se jane kunder 
ketij projekti tendencioz dhe etnocen- 
trik me elemente fashiste. "Shkupi ka 
nje realitet teresisht tjeter dhe Shkupi 
ka qene ne vazhdimesi kryeqender e 
Mbreterise Dardane dhe e Vilajetit te 
Kosoves", - deklaroi per media Skender 
Hasani, nenkryetar i kesaj shoqate. 

Reagimet nga Shqiperia dhe 
Kosova jane te pakta 

Ky projekt shtyri qe te reagojne 
analistet shqiptare edhe jashte Maqe- 
donise. Ne nje prononcim per media, 
analisti i pavarur shqiptar K090 Danaj, 
u shpreh se fajin kryesor e kane poli- 
tikanet shqiptare, duke e justifikuar 
politiken e kryeministrit Gruveski. Ai 
tha se politikanet shqiptare "diten jane 
kunder Nikolla Gruevskit, kurse naten 
perqafohen me te". Ndryshe mendon Al- 
bin Kurti, i Levizjes 'Vetevendosja. Ai e 
akuzoi qeverine e IRJM-se se me kete 
akt deshiron te shperngule shqiptaret 



nga Shkupi, duke politizuar kulturen, 
duke ndertuar permendore dhe kisha 
te ndryshme. Kurti deklaroi se shqip- 
taret nuk mund t'i kundervihen poli- 
tikes shoviniste te qeverise se IJRM-se, 
por duhet nje ndikim gjithekombetar, 
gje qe nga Prishtina dhe Tirana nuk ka 
aspak interes. 

Perkunder gjithe ketyre reagimeve, 
qeveria u be e shurdhet dhe ketyre diteve 
ka filluar me realizimin e ketij projekti, 
duke rrethuar vendin ku do te ndertohet 
kisha ne shesh, pastaj edhe permendorja 
26 metershe e Aleksandrit te Madh, ob- 
jekte keto te parapara ne planin detaj te 
Komunes se Qendres ne Shkup. Keto 
jane vetem dy nga qindra skulpturat dhe 
objektet e tjera qe do te ndertohen ne 
afersine e sheshit te Shkupit. Ne kete 
projekt fashizoid nuk eshte parapare as 
edhe nje objekt tjeter i natyres jo maqe- 
donase apo jo ortodokse. Me kete pro- 
jekt deshirohet t'i nderrohet teresisht 
pamja Shkupit. 

Sikurse edhe mijera here te tjera, 
reagimet e "faktorit" shqiptar ishin te 
ndara. Jo vetem qe jane te ndara, por 
edhe kunderthenese mes vete. Kjo me se 
shumti eshte ne dobi te atyre qe Shku- 
pin - kryeqytetin e Dardanise Hire dhe 
kryeqytetin e Vilajetit te Kosoves, duan 
ta shohin me kryqe dhe kisha ortodokse 
maqedonase, e jo si Shkup edhe i shqip- 
tareve dhe muslimaneve. Per kete hap, 
lideret shqiptare qe veprojne ne Maqe- 
doni, do t'i mallkoje historia. ■ 



Shkurt'IO/Nr.39 



Maqedoni 



Paqja 



44 



Demokracia" qe kurre nuk i 



Tashme te' gjithe politikanet shq- 
iptare me kane deshperuar ngan- 
jehere, kush me shume e kush me 
pak, por vertet me vjen keq per ata 
shoke te mi qe besuan dhe hum- 
ben aq energji, fuqi, por edhe miq 
te taboreve te tjere politike, duke 
u munduar qe kete parti vertet ta 
bejne "te Re" 




Kur ne skenen politike doli 
Imer Selmani me partine 
e re, qe edhe e quajti De- 
mokracia e Re, vertet kisha 
besuar se ne politiken e shq- 
iptareve te Maqedonise po 
ndodhnin mrekulli. Ma merrte mendja 
se perfundimisht po perfundonte epoka 
e diteve te liga ne politike, duke i dhene 
fund PDSH-se dhe se po i merrte kem- 
bet inferioriteti politik i BDI-se qe na 
beri te pyesnim se "a ia vlente vertet 
gjithe ajo lufte ne vitin 2001?!" Por, per 
here te trete isha mashtruar. 

Nje here u mashtrova ne vitin 
1993 kur doli ne skene Menduh Thaci 
me kryefjalen e tij "Shqip! Voten atd- 
hetareve! etj." Disa vite me vone e kup- 
tova se gjithe ato moto e fjale te mira 
ishin gatuar ne kuzhinat e DBK-se se 
Maqedonise, gje te cilen e pohoi para 
disa viteve nje ish-minister 
i policise, ndersa Thaci asn- 
jehere nuk e mohoi kete. 

Se dyti, jam zhgenjyer 
kur mendova se pas luftes se 
2001 -shit perfundoi me cesht- 
ja shqiptare te ne. Por, kur e 
shoh se ky pushtet, edhe ne 
vitin 2009, ende sillet me po 
ate arrogance si Cervenkos- 
vki gjate te '90-tave, duke na 
e imponuar maqedonishten 
me zor, duke na e neperkem- 
bur shqipen, ushtaret tane dhe 
sakrificen tone, ndersa BDI-ja 
enderron dite me te mira dhe 




i ben bajram vetes se "punet jane mire", 
me vjen keq qe edhe kete e kam kuptuar 
kaq vone. 

Nderkaq zhgenjimin e fundit e 
perjetova ne kohen kur mendoja se ne 
Maqedoni do te dale nje opsion politik 
me kembengules, me i pjekur, me se- 
rioz, me profesioniste dhe me njerez qe 
dine te bejne politike ne shek. e XXI-te. 
Ndonese gjithe shqiptaret kete e prisnin 
nga Rufi Osmani, ne skene u ngjit ish- 
nenkryetari i PDSH-se, Imer Selmani. 
Ndonese ish-figurat jo fort te famshme 
te PDSH-se, qe shkuan ketu, sikur ia 
zbehnin imazhin "e Re" kesaj partie, 
perseri njerezit donin te besonin se ka 
perfunduar ajo kohe. Pastaj edhe ske- 
nat e zgjedhjeve te 2008 -tes me grupin 
e Kondoves te bashkerenduar piker- 
isht me lidershipin e DR-se i trokitnin 
memories sone, por deshira qe te behet 
mire deshironte te besoje se ajo kishte 
qene nje e kaluar qe kishte perfunduar 
dhe tash po hapej nje faqe e re ne poli- 




tiken shqiptare. Dhe, ndonese nje mik i 
imi i Sarajit disa here ma kishte perseri- 
tur ate meselene e ujkut qe e nderron 
vetem qimen, une si me deshire doja 
te besoj se ne politiken shqiptare po 
vijne dite me te mira. Mendoja se 
keshtu do dale nga skena Menduhi me 
"mangupet" e vet, ndersa BDI-se do 
t'i krijohej nje opozite konstruktive qe 
do ta detyronte t'i ^onte proceset per- 
para, ngase do t'i rrinte vazhdimisht 
mbi koke per leshimet e bera. Aq me 
shume, per kete, me binden ca shoke 
te mi, te cilet duke besuar si une bile 
u angazhuan politikisht ne partine 
e re. Ata gabuan dy here me shume, 
sepse u angazhuan te bejne strukturen 
e partis e, te vrapojne ne zgjedhje dhe 
te besojne me sinqeritet se premtimet 
e Imerit per parti, ku gjithcka do te 
shkonte ne baze te statutit me zgjedhje 
nje anetar-nje vote, vertet do te perm- 
busheshin. Sipas kesaj logjike dhe sipas 
sistemit te lobimeve politike, qe jane 
forme e njohur e organizimit 
modern politik, ata formuan 
disa dege, moren pjesen ne 
zgjedhjet komunale, ndersa 
ne kongresin e partise zune 
vend ne Keshillin Qendror 
te DR-se. Por, ketu u keput 
peri. Ata qe i pame ate dite 
te ulur ne rreshtin e pare ne 
mbledhjen e ketij keshilli 
ne Aleksandar Palace, qe ne 
ambientin tone jane te njohur 
si ndotes te ajrit me dyoksid 
karboni, afion dhe me huaz- 
ime fizike te njerezve, si dhe 
perjashtimi i atyre qe realisht 



8 



Paqja 



Maqedoni / Shqiperi 



Nr.39/ShKurt'10 



i be "e Re 



** 



"Dita e re shihet n'sabah" 
Thenie popullore 

e bene Demokracine e Re ne terren, 
na bindi se gjithe ato vizita te Imerit 
neper xhami, ato iftare e gjithe ato fjale 
te mira per respektimin e rregulloreve e 
statuteve kishin qene vetem nje manir 
i vjeter ne nje parti te re - keshtu ve- 
pronte Menduhi derisa forcohej. Keshtu 
ky Imeri fjalemire e fytyreqeshur tregoi 
se cili ishte ne te vertete - ai do te vazh- 
donte me sistemin e sulltan partive, me 
bose te njohur "te shkences", me parti pa 
vizion politik, me parti pa strukture e pa 
dege, vetem e vetem qe mos te lejonte 
qe ne parti te mbreteronte demokracia. 
Ndonese partia mban emer demagogjik 
Demokracia e Re. Nje emer qe tash po 
behet prone e historise sone te deshtuar. 

Dhe, une nuk e kam dert per vete se 
jam zhgenjyer, sepse tashme te gjithe 
politikanet shqiptare me kane deshperu- 
ar nganjehere, kush me shume e kush me 
pak, por vertet me vjen keq per ata shoke 
te mi qe besuan dhe humben aq energji, 
fuqi, por edhe miq te taboreve te tjere 
politike, duke u munduar qe kete parti 
vertet ta bejne "te Re". Por, "dita e mire 
shihet n'sabah", thote populli. 

Kurrgje. Nje leter me pak ne poli- 
tiken shqiptare, nje deshtim i ri dhe nje 
pritje e re e deklarates se re te ndonje 
polici se kush e formoi dhe pse e formoi 
DR-ne. Vetem edhe nje zhgenjim. Asgje 
me shume. ■ 




Eshtrat e 19 njerezve te ekzekutuar me nga nje plumb pas 
koke u gjeten prane nje reparti ushtarak rreze Dajtit 

Varr masiv ne 
Tirane 

Ekspertet thone se jane vrare ne vitet 70-'80. Ende te paidentifikuar. 




■r mm 



*# 



Arian MAKSUTAJ 

Perderisa pozita dhe opozita 
akoma zihen rreth hapjes ose 
mos-hapjes se kutive te voti- 
mit, Shqiperia keto diteve u 
shokua nga nje ngjarje jo e za- 
konte. Ne shtegun e ngushte 
te nje lugine te rrethuar nga pishat dhe 
barakat ushtarake, ne rreze te malit te 
Dajtit, u zbulua nje varr masiv, qe daton 
nga koha e regjimit te eger diktatorial 
komunist te Enver Hoxhes. Ekzistenca e 
varrit masiv u be e ditur pasi djemte e dy 
prej te ekzekutuarve nga regjimi komunist 
ne vitin 1976 kryen germime masive pri- 
vate ne kerkim te eshtrave te baballareve. 
Ekzaminimet tregojne se viktimat ishin 
ekzekutuar ne dimer. Nga dhembet dhe 
kafka dukej se ishin ekzekutuar ne moshe 
te re. Urdhri i ekzekutimit ishte firmosur 
nga ministri i kohes, Kadri Hazbiu, i cili 
disa vite me vone u be pjese e procesionit 
qe kishin pesuar viktimat e tij. 

Ministria e Brendshme premtoi 
hapjen e arkivit te vet per hetuesit qe do 



te perpiqen te gjejne emrat e mbetjeve 
njerezore te gjetura. 

Bodrumet e Ministrise se Brend- 
shme dhe arkivat e tjera bartin qindra 
dhe mijera dokumente qe mund te japin 
informacion mbi vendet e ekzekutimit. 
Nxjerrja ne drite e ketyre arkivave jo 
vetem qe do t'u jape dinjitet vuajtjeve te 
gjeneratave qe jetuan nen komunizem, 
por do te sherbeje edhe si shpjegim per 
ata qe kane lindur pas rrezimit te siste- 
mit. Keta te fundit do te kene ne kete 
menyre nje shpjegim se pse Shqiperia 
nuk duhet te perballet kurre me me fat- 
keqesi te tilla. 

Ndonese zbulimi i varrit masiv 313 
beri buje, fakt mbetet se ne zone gjenden 
ende vendvarrosjet e shume te tjereve. 
Vetem nje nga procesverbalet e Min- 
istrise se Brendshme te kohes tregon 
emrat e mbi 30 veteve te ekzekutuar ne 
ate vend. 

Varri masiv 313 i perket para se 
gjithash viteve 1970-1980. Arkivat desh- 
mojne se pikerisht ne keto vite zona eshte 
perdorur si vend ekzekutimi dhe var- 



9 



Shkurt'IO/Nr.39 



Shqiperi 



Paqja 




rosjeje. Ne arkiv ekziston edhe nje liste 
e detajuar me njerezit e ekzekutuar aty. 

Njerezit qe bene zbulimin, thone se 
deshira e tyre eshte qe germimet e tjera 
te kryhen nga ekspertet. Ata kerkojne 
qe profesionistet e historise te menax- 
hojne te gjithe informacionin e nevo- 
jshem arkivor dhe te kryejne inter vista 
me njerezit qe kane qene deshmitare ne 
ate kohe. Ne Shqiperi ka ende me shume 
te ekzekutuar pa varr, se sa te ekzekutuar 
me varr. Vleresohet se 2500-3000 varre te 
tilla presin te hapen ne te gjithe vendin. 

Shqiperia eshte nje nga pak ven- 
det pertej Perdes se Hekurt qe nuk i 
ka hapur arkivat e sherbimit sekret te 
kohes se komunizmit. Askush nuk i ka 
numeruar me te vertete te ekzekutuarit 
ose te burgosurit, keshtu qe nuk ka te 
dhena te sakta mbi numrin e tyre. 

Shoqatat e ish-te burgosurve poli- 
tike besojne se 5577 burra dhe 450 gra 
u ekzekutuan gjate regjimit komunist 
nga viti 1946 deri ne vitin 1991. 

Nderkohe, autoritetet shteterore nuk 
kane bere asgje per te ndihmuar famil- 
jaret e viktimave te gjejne eshtrat e te 
ekzekutuarve. 

Nje debat vijon prej shume vitesh 
nese duhet apo jo te hapen arkivat e 
sherbimeve sekrete. Megjithese Par- 
lamenti i Shqiperise miratoi vitin e 
kaluar nje ligj qe synon te ndaloje ish- 
zyrtaret e larte te komunizmit, si edhe 
bashkepunetoret e Sigurimit te Shtetit, 
kritiket thone se ai ligj, pervec faktit qe 
nuk i hapte dosjet per publikun e gjere, 
u hartua qellimisht keq, ne menyre qe 
te deshtonte ne Gjykaten Kushtetuese. 



Ligji vetem sa hapi nje vale te re 
akuzash, kunder-akuzash dhe thashet- 
hemesh, se kush nga politikanet e sotem 
ka qene spiun e kush jo, por nuk solli 
asgje me vlere ne zbulimin e se ver- 
tetes mbi te shkuaren. Nje ligj tjeter i 
ngjashem, i miratuar ne vitin 1995, u 
konsiderua gjithashtu i pavlere dhe u 
hodh poshte. Gjykata Kushtetuese e an- 
uloi ligj in e fundit te lustracionit vitin e 
kaluar. Pavaresisht kesaj, asnje deputet 
i Parlamentit te Shqiperise, perfshi edhe 
disa deputete qe kane qene te burgosur 
politike, nuk propozoi kurre nje ligj per 
t'i ngarkuar qeverise detyren e gjetjes 
dhe identifikimit te eshtrave te te push- 
katuarve. Ligji i fundit i lustracionit, i 
hartuar nga qeveria e djathte e Kryemin- 
istrit Sali Berisha, ka marre edhe kritika 
nga Keshilli i Evropes, i cili e konsideroi 
ate si jashte standardeve. 

Shume ish-te burgosur politike dhe 
familjare te viktimave besojne se bashke- 
fajesia e elites politike dhe intelektuale te 
diteve tona dhe ish-udheheqesise komu- 
niste do te thote se veshtire se do te kete 
ndonjehere nje proces te pavarur per te 
hedhur drite mbi krimet e nje prej dik- 
taturave me brutale ne bote. Ish-ministra 
te pas viteve '90 kane kerkuar eshtrat e 
te afermve te vet, por nuk e kane vrare 
mendjen te kerkojne edhe per te tjeret. 
Familjaret e viktimave te komunizmit 
kerkojne vetem varret e te afermve. 

Regjimi komunist i Enver Hoxhes 
njihet si me monstruozit, qe ndiqte me 
besnikeri modelin Stalinist. Njerezit 
shpalleshin armiq per arsye personale. 
Ekzekutoheshin pasi qene kapur apo 
thjesht qene akuzuar se kishin vjedhur. 
Shume vrasje apo burgosje qene vik- 
tima anesore te makines se stermadhe 
te propagandes. Qe nje Frankenshtajn 
qe ne fund te viteve '70 dhe ne fillim te 
viteve '80 doli nga kontrolli i krijuesve 
te vet. Ne kete kohe, cdokush mund te 
dyshohej si spiun apo armik. Ekzekutu- 
esit mund te beheshin te ekzekutuar, 
gje qe ne fakt ndodhi ne shume raste. 
Megjithate, pavaresisht torturave, ne 
kulm te dhunes pati shembuj trimerie 
te pashoq ose sakrifikimi me vetedije. 
Nje vlonjat deklaroi me shkrim para nje 
prokurori se "ka qene, eshte dhe do te 
mbetet armik i regjimit". 

Eshtrat e zbuluara se fundmi, ne nje 
ish-baze ushtarake te njohur si Reparti 
313, jane nje pjese shume e vockel e 



mijera njerezve qe u ekzekutuan nga 
regjimi komunist. Por ndersa vendi 
pret 20-vjetorin e renies se regjimit ko- 
munist, politikanet ne Tirane, si majtas, 
ashtu edhe djathtas, parapelqejne te gje- 
jne se kush eshte me shume fajtor per 
te shkuaren, ne perpjekje per te fituar 
kapital politik nga trauma shoqerore 
dhe njerezore e regjimit Stalinist. 

Akuzat e egra jane te zakonshme ne 
diskutimet politike ne Shqiperi. Gjate 
muajve te fundit, Edi Rama dhe Sali 
Berisha e kane akuzuar njeri-tjetrin per 
cdo gje, nga skizofrenia te fashizmi, si 
pasoje e nje debati te ashper qe erdhi nga 
zgjedhjet me rezultat shume te ngushte 
te vitit te kaluar. Si Berisha, ashtu edhe 
Rama, duket se duan te bindin njerez- 
it se jeta eshte e pavlere ne rast se ata 
nuk e kapin ose nuk e mbajne postin 
e Kryeministrit. Per pasoje, cdo gje qe 
publikohet duhet qe te diskutohet dhe 
debatohet ne ate forme qe atyre u intere- 
son. Gjithsesi, per familjet e atyre qe u 
ekzekutuan dhe qe jane ende pa nje gur 
varri, fati i te dashurve te tyre eshte me 
e rendesishme sesa beteja mondane per 
pushtet qe duket se eshte e pafundme 
ne Shqiperi. 

Keto varre te zbuluara do te kene ne 
kete menyre nje shpjegim se pse Shq- 
iperia nuk duhet te perballet kurre me 
me fatkeqesi te tilla. Tentativa per te 
nxjerre perfitime politike nga trauma 
kolektive qe krimet e komunizmit lane 
pas, sic kane bere politikanet ne dy 
dekada, thjesht sa e shton dyshimin se 
ata mbesin skllever te se shkuares - nje 
periudhe kur varret e atyre qe u ekzeku- 
tuan per arsye politike qene te fshehura 
aq mire sa te mos gjendeshin kurre. ■ 




i 



i>*"-U« 







■i»-^; ^_ 



P 




5 



10 



Paqja 



Sociopatologji 



Nr.39/ShKurt'10 



Keqtrajtohen prinderit 

Ne kronikat policore jane shpeshtuar raportet sipas te' cilave femijet i keqtrajtojne prinderit e tyre. Sipas 
sociologut Shemsi Krasniqi, keto jane defekte te sjelljes qe ndodhin ne rastet e problemeve te theksuara 
sociale. Nderkohe, psikologja Melita Kallaba shpjegon se rastet e keqtrajtimit te prinderve nga femijet rriten 
per shkak te perhapjes se alkoolizmit, droges dhe sjelljeve te tjera qe nxisin ftohjen e marredhenieve familjare 





Aqim FAZLIU 



Vitet e fundit jane shpeshtuar 
raportet, ne te cilat jepen de- 
taje per femijet qe i keqtrajto- 
jne prinderit e tyre. Rrefimet 
jane te trishtueshme. Vajza e 
ka goditur babane e vet me 
shufer ne koke, pas nje konflikti ver- 
bal, ne nje familje qe jeton ne fshatin 
Bernice te Prishtines. Policia ka njof- 
tuar se nje nene, qe banonte ne rrugen 
"Ismajl Ismajli" ne Prishtine, eshte sul- 
muar fizikisht nga djali i saj. Ne fshatin 
Doberdolan te Suharekes, nje nene ka 
raportuar ne polici se ishte sulmuar 
fizikisht nga djali i saj. Nje bur re, qe 
banon ne rrugen "Xhevat Berisha" ne 
Prizren, eshte ankuar ne polici se eshte 
sulmuar nga djali e tij, i cili eshte per- 
dorues i substancave narkotike. 

Kronika te tilla rreqethese jane te 
izoluara, por ato vene ne pikepyetje 
shenjterine tradicionale te prinderve 
ne familjet shqiptare. Mund te perpi- 
hen shume gjera te keqija, por rrahja e 



nenes eshte ndoshta me e veshtira per t'u 
kuptuar. Sipas sociologut Shemsi Kras- 
niqi, dhuna e femijeve ndaj prinderve 
eshte sjellje shumedimensionale, goxha 
e veshtire per t'u shpjeguar. Ai tha se 
kjo behet me bizare kur jemi mesuar 
te degjojne per dhunen qe ushtrojne 
prinderit ndaj femijeve. E kunderta 
ndodh me rralle, zakonisht ne rastet 
e problemeve te theksuara sociale, te 
ngarkuara me lekundjen e ekuilibrit 
psikik te personave te caktuar. "Perhapja 
e lojerave kompjuterike i ka egersuar' 
femijet. Depertimi i tyre shpirteror, 
thelle ne 'tripat' e lojes virtuale ben qe 
ata te kundershtojne shumecka tjeter 
ne boten reale". Sipas Krasniqit, nese 
prindi heziton t'i jape te holla femijes, 
sepse deshiron qe ta largoje nga varesia 
ndaj kompjuterit, ky i fundit reagon ne 
menyre te dhunshme, manifeston sjel- 
lje te ftohte dhe behet jo i degjueshem. 

Virtualizimi i jetes eshte bere mjedis 
ushqyes per arrogancen. Sipas psikolog- 
es Melita Kallaba, prinderit nuk duhet 
qe te insistojne qe ta ndalojne ne menyre 
te dhunshme femijen e vet qe ben sjellje 
te pahijshme, sepse keshtu nxisin rea- 
gime te ashpra nga ana e tyre. 

"Femijet qe ushtrojne dhune mund 



te kene simptoma te semundjeve psikike. 
Eshte mire te perdoret metoda e shper- 
blimeve, per ta inkurajuar femijen qe te 
largohet nga nje sjellje e keqe". Kallaba 
tha se rastet e keqtrajtimit te prinderve 
nga femijet e tyre jane shpeshtuar per 
shkak te perhapjes se alkoolizmit, droges 
dhe sjelljeve te tjera qe nxisin ftohjen e 
marredhenieve familjare. 

Sipas saj, personat qe jane te dhun- 
shem ne personalitetin e tyre, ne nje 
moment e shfaqin agresivitetin edhe ne 
sjelljet e jashtme. "Kjo deri-diku eshte e 
trasheguar gjenetikisht. Kur ballafaqo- 
hen me ndonje situate konfliktuoze, keta 
tipa jane te prire te ushtrojne dhune". 
Kallaba, e cila punon si psikologe ne 
Qendren Kosovare per Rehabilitimin 
e te Mbijetuarve te Tortures, tha se ne 
vendet qe dalin nga lufta, sic ka ndod- 
hur ne Kosove, personat e dhunshem 
jane ne numer shume me te madh, sesa 
ne vendet me te kaluar me paqesore. 
Sociologu Shemsi Krasniqi mendon se 
modeli tradicional i familjes eshte ne 
krize, sepse mbijetesa ne kushte te reja 
eshte e veshtire. Edhe modeli bashkeko- 
hor, po ashtu, nuk eshte i perkryer, sepse 
eshte i mberthyer nga kriza materiale, 
sociale e morale. ■ 



11 



Shkurt'IO/Nr.39 



Sociale 



Paqja 



Strehimorja - Shtepia e dyt 



Gjate' vizites qe i heme kesaj 
shtepie, shumica e pleqve ishin 
duke i bere shoqeri njeri-tjetrit. Disa 
luanin shah, grate punonin pune 
dore. Secili kryente ndonje pune 




Dukagjin AVDYLI 



Strehimorja e te Moshuarve ne 
Prishtine, qe funksionon ne 
kuader te Departamentit te 
Mireqenies Sociale, te Minis- 
trise se Punes dhe Mireqenies 
Sociale (MPMS), eshte vendi ku 
88 te moshuar, mbi moshen 65 vjecare, 
kane gjetur ngrohtesine familjare, e cila 
me pare ishte nje gje e huaj dhe imagji- 
nare per ta. Lumturia dhe familja per 
keta te moshuar ishte imagjinare, ngase 
keta njerez, pervec Zotit qe ua dha jeten, 
nuk kishin askend tjeter per t'u dale ne 
ndihme dhe ne mbikeqyrje, ne kohen 
kur ata me se shumti kishin nevoje. 

Edhe pse shteti dhe qeverite, qe shko- 
jne e vijne, jane kritikuar e kritikohen 
per moskujdesje ndaj shoqerise dhe 
kategorive ne nevoje, ne Strehimoren e 
Pleqve ne Prishtine deshmohet e kunder- 
ta, te pakten sa i perket kesaj shtrese te 
shoqerise. Fale kujdesit qe tregon Qeveria 
e Kosoves, konkretisht MPMS, permes 
udheheqesve te kesaj strehimoreje, keta 
te moshuar thone se, sa t'ju fale Zoti jete, 
cdo moment te saj do te donin ta kalonin 
ne ambientet e strehimores. 

Per keta te moshuar kujdesen 60 
punetore per 24 ore rresht, me ne krye 
drejtoreshen e tyre, znj. Raze Aliqkaj, e 
cila punen me kete kategori e cileson si 
obligim dhe, njeheresh, si kenaqesi qe 
mund te punoje per njerezit, te cilet kane 
shume nevoje per kujdes te vecante, ngase 
keta individ jane te vetem, pa askend. 

Gjate dites, pleqte e strehuar aty ush- 
qehen tre here: ne mengjes, ne dreke dhe 
ne darke. Menyne me te cilen ata ushqe- 
hen, shumekush nga ne do te deshironte 
ta kishte edhe ne shtepi. Por jo cdokush 
mund te ushqehet ashtu, ngase investi- 
met qe behen ne kete strehimore nuk 




do te mund t'i perballonte xhepi i nje 
kryefamiljari te zakonte. 

Ve^ te tjerash, ushqimi, pijet, pemet 
dhe perimet, per ata te cilet perballen 
me diabetin, hipertensionin e semundje 
te ngjashme, pergatiten ne menyre te 
vecante, gje qe ua lehteson atyre shume 
problemet shendetesore. 

Znj. Raze Aliqkaj rrefen per punen 
qe ben ne kete institucion. Sherbimin 
ndaj te moshuarve, ne kete institucion, 
ajo mbi te gjitha e sheh si gjest moral dhe 
human, qe sic thote ajo "ua kemi borxh 
kesaj shtrese te shoqerise". 

Sipas saj, ne kete vend jane strehuar 
njerez nga te gjitha rajonet e Kosoves, 



te te dy gjinive, te gjitha etnive dhe nor- 
malisht pa dallime fetare, kujdesi ndaj te 
cileve behet i njejte pa asnje dallim, sepse 
sic; thote ajo "te gjithe keta persona kane 
jete dhe meritojne te trajtohen ne menyre 
te dinjitetshme. Ajo na tregon edhe per 
organizimin e festave brenda ketij insti- 
tucioni. Te gjitha festat organizohen ne 
menyre te vecante. Veshmbathjet, ushqi- 
mi dhe argetimi per keta te moshuar, gjate 
festave, dallojne nga nje dite e zakonshme. 
Kjo strehimore ekziston qe para 40 
viteve. Nga periudha e paraluftes e deri 
ne qershor te vitit 2006, ne kete strehi- 
more, e cila eshte quajtur "Nene Ter- 
eza", jane strehuar njerez te moshuar te 



12 



Paqja 



Sociale 



Nr.39/ShKurt'10 



e per te moshuarit 



kategorive te ndryshme, deri ne vitin 
2004. Pas qershorit te vitit 2004, per- 
sonat qe merren ne mbikeqyrje nga ky 
institucion, duhet t'i plotesojne kriteret 
e percaktuara nga Ministria e Punes dhe 
Mireqenies Sociale, e cila me nje ud- 
hezim administrativ ka marre vendim 
qe personi qe mund te pranohet duhet 
t'i plotesojne keto kushte: 

-Te jete shtetas i perhershem i 
Kosoves, 

-Te jete mbi moshen 65 vjecare, 
-Te jete person per te cilin nuk 
perkujdeset askush dhe 
-T'i posedoje certifikatat nga mjeku 
infektolog dhe nga specialisti psiki- 
ater, te cilat deshmojne se personi, 
i cili vendoset aty, eshte ne gjendje 
te mire shendetesore dhe mentale. 
Meqenese ketu jane te vendosur 
persona, te diet nuk kane familje dhe 
as perkujdesje nga askush, te gjitha 
shpenzimet i financon MPMS, per cka 
drejtoresha znj. Aliqkaj thote se: nga 
Ministria tregohet kujdes i vecante dhe 
investohet shume, kur kihen parasysh 
shpenzimet per ta.' 

Vendosja e tyre mundesohet permes 
Qendrave per Pune Sociale (QPS), nga 
te gjitha komunat, ne baze te kritereve 
te vendosura nga MPMS-ja. 

Nepunesit e qendrave per pune so- 
ciale e plotesojne dokumentacionin per 
keta individe. Ato dokumente i verifikon 
komisioni qe funksionon ne kuader te 
strehimores. Pasi ky komision te kete 
vendosur qe dokumentacioni eshte ne 
rregull jep driten jeshile, pastaj vendimin 
per pranimin ne Strehimore e merr dre- 
jtori i Drejtorise se Mireqenies Sociale. 
Strehimorja ofron gjithashtu edhe 
kujdesin shendetesor ne te cilin jane te 
angazhuar mjekja e pergjithshme, sto- 
matologia, teknikja e stomatologjise, 
ndihmes mjeket dhe infermieret, te cilet 
punojne 24 ore, madje edhe frizeri eshte 
aty per t'u kujdesur per dukjen e tyre. 

Ne kete shtepi te madhe ka shume 
gjera qe te lene gojehapur, per te mire. 
Aty j eta eshte e organizuar shume mire, 
madje synohet qe ketyre te moshuarve 
t'u kalohet koha me lehte. Organizohet 
edhe terapia e punes se dores dhe viza- 
timeve, e cila ishte mbreselenese. 



Ashtu si edhe personat e tjere te 
moshuar, edhe keta te strehimores e 
gezojne pensionin nga buxheti i Kosoves 
gjithashtu edhe nga 10 euro nga MPMS- 
ja, te holla keto, te cilat ata mund t'i 
shfrytezojne per te blere duhan, per te 
pire ndonje kafe ne qytet, ose per gjera 
te tjera, te cilat ata duan t'i kene, pervec 
gjithe atyre qe ua ofron kjo strehimore. 

Keta pleq mund te vizitohen nga te 
afermit e tyre, te cilet mund edhe t'i mar- 
rin per vizite ne shtepite e tyre. Por per 
ta gezuar kete te drejte, personat, te cilit 
i marrin ata duhet paraprakisht ta kene 
lejen nga QPS, ne komunen nga e cila 
vijne, kjo per sigurine e te moshuarve. 

Ne kuader te strehimores ekziston 
edhe sera per kultivimin e perimeve, te 
cilen punetoret, se bashku me pleqte, e 
punojne gjate veres. Pleqte nuk jane te 
obliguar te punojne ne kete sere, por 
kete e bejne ne menyre qe ta kalojne ko- 
hen dhe nga ndjenja per te dhene edhe 
ata nje kontribut modest ne "shtepine 
e tyre", e cila eshte me shume se shtepi 
per ta ne kete moshe dhe ne gjendjen 
shpirterore dhe fizike qe jane. 

Strehimorja ka edhe klubin e rezi- 
denteve, ne te cilin pleqte mund te luajne 
letra, domino, shah, te lexojne libra, re- 
vista etj, si dhe te shikojne televizor. Ne 
vizituam kete klub dhe, sic e pame, ai 
iu ofronte te moshuarve kushte shume 
te mira per t'u argetuar dhe per 
ta kaluar nje pjese te kohes aty. 

Secili nga ata qe pranohet 
ne kete strehimore mund ta 



marre me vete edhe bashkeshortin/en, 
por ka te atille qe e gjejne brenda mureve 
te strehimores "personin e zemres". 

Ata mund te zgjedhin vete se me ke 
nga banoret e atyshem duan ta ndajne 
dhomen, me nje shok ose dy, me nje 
shoqe a dy. Por ka edhe nga ata te cilet 
duan te jetojne vetem, ngase atyre u 
mundesohet edhe kjo gje. 

Ne kete qender tregohet kujdes i 
vecante edhe per risocializimin e tyre. 
Me kete proces, neper te cilin duhet 
kaluar patjeter, merren te gjithe pune- 
toret, e ne vecanti punetori social, madje 
edhe vete drejtoresha e kesaj strehi- 
moreje, znj. Raze Aliqkaj, e cila me nje 
vullnet te ^elikte, fytyre te buzeqeshur, 
bisede te ngrohte dhe, mbi te gjitha, me 
ndjeshmerine e saj prej bije, kujdeset 
per kete shtrese te shoqerise sikur te 
ishin prinderit e saj. Z. Aliqkaj thote se 
eshte kenaqesi te punosh per ta sepse 
mbi te gjitha obligimi moral e social na 
ben qe te jemi te sjellshem dhe korrekt 
ndaj tyre. 

Duke folur me kujdes te vecante, 
znj. Aliqkaj na rrefen se me kete shtrese 
gjithmone duhet te jesh ne disponim te 
mire, ngase pervec moshes se thyer qe 
kane, ata preken shume lehte ne seder 
ngaqe jane pa familje te vertete. 

Ne kuader te ketij institucioni, vitin e 
kaluar jane ndertuar edhe dy strehimore: 
njera ne Gurrakoc te Istogut, tjetra ne Sk- 
enderaj dhe nje eshte duke u ndertuar ne 
Mitrovice. Kapaciteti i tyre eshte deri ne 
20 persona dhe keto shtepi jane shume 
moderne, ne menyre qe te moshuarve t'u 

ofrohet ngrohtesia familjare, e cila u 

mungon ne vazhdimesi. Qellimi i 

ndertimit te tyre ka qene qe ne 




Shkurt'IO/Nr.39 



Sociale / Psikologji 



Paqja 



keto strehimore te vendosen persona nga 
ato raj one, ne menyre qe t'u behet me e 
lehte vizita nga te afermit dhe ta kene 
me afer vendlindjen kur duan ta viz- 
itojne. Por, ka edhe nga ata qe edhe pse 
u eshte dhene mundesia te shkojne ne 
strehimoret e Gurrakocit dhe Skenderajt, 
nuk kane pranuar ngase jane akomoduar 
mire dhe jane adoptuar ne Strehimoren 
e Prishtines. 

J. T. nje plake e urte dhe e mencur 
nga Peja, banore ne Strehimoren e 
Prishtines, thote se deshiron te dale nga 
kjo shtepi vetem atehere kur te nderroje 
jete. E mbytur ne lot nga merzia dhe 
zhgenjimi prej djalit qe e kishte biresuar 
dhe ia kishte kushtuar jeten, i cili tash 
e shtate vite e kishte braktisur, thote se 
edhe po t'i faleshin te gjitha ndertesat 
perreth strehimores dhe po t'i jepej nje 
qytet i tere, ajo nuk do t'i merrte ne kem- 
bim te strehimores: "Ketu e kam gjetur 
ate qe me ka munguar per nje kohe te 
gjate, e kam gjetur respektin, dashurine 
dhe kujdesin qe nuk ma ofroi djali qe e 
rrita dhe ia kushtova tere jeten". 

Nderkaq I. Z., nje i strehuar tjeter, 
qe jeton qe 25 vite ne strehimore na tha: 
"Nuk kam ku te shkoj, por edhe ketu po 
ndihem shume mire. I vetmi hall imi 
eshte qe ta marre leternjoftimin e Repub- 
likes se Kosoves, se tutna mos po mbes 
pa pension". Plakut te lindur me 1930, i 
kishin humbur dokumentet e kohes se 
Serbise dhe iu kishte komplikuar puna 
me to. Por, zyrtaret e strehimores thane 
qe po merren me ate ceshtje dhe qe kane 
qene disa here ne Peje per t'ia rregulluar 
dokumentet, por kane hasur ne probleme 
per shkak se nuk figuron askund emri i tij 
ne zyrat perkatese. Ne pyetjen se sa jane 
korrekt punetoret e kesaj strehimoreje I. 
Z. thote: "Jane shume te mire dhe te sakte 
ne pune dhe kujdesen shume per neve". 



Gjate stineve te pranveres, veres dhe 
vjeshtes, punetoret e strehimores orga- 
nizojne shetitje per pleqte neper vendet 
me te bukura te Kosoves sic jane: Gryka 
e Rugoves, Mirusha, Prevalla, si dhe 
vende e restorante te ndryshme. 

Sipas drejtoreshes, ky institucion ka 
nje bashkepunim te madh me QKUK- 
ne. Ajo thote se punetoret ne spital kane 
treguar ne vazhdimesi kujdes te vecante 
per keta persona, per cka ajo u eshte 
shume mirenjohese. 

Keta pleq shpeshhere vizitohen edhe 
nga nxenes te shkollave te ndryshme, 
te cilet sjellin dhurata modeste per ta, 
dhurata, te cilat i bejne tejet te lumtur te 
moshuarit, kur nxenesit, duke ua dhene 
dhuratat, i quajne gjyshe ose gjysh. 

Ne kuader te gjithe ketij objekti 
strehimor ekziston edhe morgu, i cili 
shfrytezohet per te moshuarit qe nder- 
rojne jete aty. Ne rast vdekjeje, njoftohet 
farefisi i te strehuarit, qe nese duan ta 
varrosin te afermin e tyre ne vendlindje, 
mund ta bejne kete. Strehimor j a kuj de- 
set edhe per transportin e kufomes, deri 
ne vendlindje. Mirepo, ne rast se askush 
nga te afermit e te vdekurit nuk deshiron 
ta kryeje ceremonine e varrimit te atyre 
personave, atehere punetoret e strehi- 
mores kujdesen edhe per kete pune 
dhe varrimin e tyre e bejne ne varrezat 
e qytetit ne Dragodan. 

Nuk na mbetet tjeter te themi 
pervecse t'ia rikujtojme vetes dhe te 
tjereve qe kjo jete eshte e shkurter, e ta 
jetojme me dinjitet dhe nder sic; na ka 
hije duke respektuar te tjeret dhe duke 
mos i harruar kurre obligimet ndaj te 
vjeterve. T'i respektojme dhe t'i perkra- 
him te vjetrit edhe per arsyen se kemi 
obligim qe te kemi kujdes per ta. Dhe 
assesi te mos harrojme se nje dite do t'i 
perkasim kesaj kategorie. ■ 




ETTTC 



EjupGASHI 



aktesisht nuk dihet numri i 



nga autizmi. Shfaqjet e ketij cr- 
regullimi psikoemocional dallo- 
jne varesisht nga shkalla e zhvil- 
limit dhe mosha e personit. Ne 
qofte se femija nuk tregon sinjale afrie 
ose nuk deshiron te kete kontakt fizik 
me aske qysh ne mo she shume te re, ka 
mungese te kontaktit sy me sy, nuk ka 
reagime te fytyres, nukpergjigjet, as nuk 
reagon kur e therrasin prinderit, atehere 
keto jane indikacionet e para te autizmit. 
Autizmi trajtohet, nuk sherohet. Shkaqet 
e ketij crregullimi jane ende te panjo- 
hura, por studimet tregojne qe faktoret 
gjenetike jane me rendesi. Simptomat e 
crregullimit te autizmit shfaqen para se 
femijet t'i kene 3 vjet dhe me te shpeshta 
jane rastet te meshkujt sesa te femrat. 

Autizmi ne Kosove trajtohet vetem 
ne menyre simptomatike dhe nuk ka 
ndonje program te sistemuar, edhe pse 
femijet me autizem kane nevoje per qen- 
dra te specializuara, me ekip te trajnuar 
per te punuar me ta dhe njekohesisht per 
klasa ku ata vijojne shkollen. Ministria 
e Shendetesise premton programe per 



hapjen e qendrave te specializuara per 
kete kategori. 

Ne kuader te SOS fshatit te femi- 
jeve ne Kosove vepron nje Qender per 
Zhvillim dhe Rehabilitim te Hershem 
"Shtepia e bleteve". Kjo shtepi merret 
me femijet qe nuk kane aftesi zhvil- 
luese, me femijet autiste dhe me femije 
te tjere qe kane nevoje per lloje te ketilla 
rehabilitimi. Ne vitin 2007, ne shkollen 
fillore "Ismail Qemali" ne Prishtine, me 
ndihmen e prinderve te femijeve autiste 



oc ^iipejti ne Kosove pritet te formo- 
het organizata joqeveritare per femijet 
autiste "Autizmi flet". Misioni i kesaj 



Ite njerezve autiste. 



14 



Psikologji 



Nr.39/ShKurt'10 



Kriza ekonomike dhe autizmi 

Kriza ekonomiko-financiare qe ende 
nuk ka kaluar, e qe e pati zanafillen ne 
Shtetet e Bashkuara te Amerikes, eshte 
analizuar dhe vazhdon te analizohet. 
Sigurisht, me se shumti, nga financiered 
dhe analistet e ekonomise per te nxjerre 
mesime per te ardhmen. Por nderkohe, 
ne loje kane hyre edhe psikologet qe ten- 



Ne kete drejtim ka nga ata qe kane bere 
se fundi nje pyetje te tille? A u shkak- 
tua kriza e fundit ekonomike nga njerez 



kishin edhe nje forme te bute te autizmit, 
qe ndryshe njihet me emrin sindroma e 
Aspoerger? Sjellja e njerezve te tille me 
kete forme autizmi, karakterizohet, mes 



meri e asaj qe quhet "mendja teorike", qe 
eshte aftesia per te kuptuar diversitetin 
e njerezve te tjere, faktin se ata kane be- 
sime dhe pika referimi te ndryshme nga 
tonat. Sipas psikologeve, nje mungese e 
tille, e vene re te nje numer njerezish me 
pozicione shume te rendesishme ven- ' 
dimmarrese, mund te kete shkaktuar 
nje pjese te krizes, sepse persona te J 
tille nuk arrijne dot qe te koncepto- ■ 
jnememendjenetyreopinionete jjM 



personave te une esnie e papara- \ 
shikueshme. Keshtu, ndaj shume 
krereve te bankave, deri para fil- 
limit te krizes, ekzistonte ideja se 
ishin nen kontroll te vazhdueshem 
te situates e per me teper ishin te 
pagabueshem, mendim qe sigurisht 



e te vogla i shtrine doren shtetit per ndi- 
hme mbijetese. Gjithashtu, para krizes 
kishte nje refuzim te pergjithshem per 
te pranuar qofte edhe nje mundesi te 
vogel te gabimeve te sistemit financiar, 
ose qofte edhe te te dhenave. Nuk jane 
per t'u harruar gjithe sigurite qe dhane 
bankieret para krizes per fuqine dhe 
gjendjen e mire te sistemit financiar dhe 
atij bankier. Familjaret e personave qe 
vuajne nga nje simp tome e tille e dine 
fare mire se perse behet fjale. Keta njerez 
jane shume te dhene pas te dhenave dhe 



modeleve te caktuara dhe manifestojne 
vazhdimisht nje mungese vullneti per 
t'u perfshire ne parjen e te gjithe situates 
dhe jo vetem te nje segmenti te saj. Po 



te semureve me simptomen Asperger 
ato ngjasojne shume me simptomat e 
vete sistemit financiar dhe bankier ne 
vitin 2007, pra ne vitin e shperthimit te 
krizes. Sigurisht qe nuk behet fjale per 
nje person a dy, por per nje sistem te tere 
financiar qe refuzoi te shihte ate qe po 
ndodhte, pra rrokullimen drejt gremines 
e qe 9 eshte me e keqja vazhdon te mos 
shohe edhe sot ate qe duhet ndryshuar 
rrenjesisht. Nje tjeter karakteristike e 
njerezve me simptomen e Aspergerit 
eshte se ata jane shume imune ndaj pre- 
sioneve sociale. Ne rastin me te mire 
nuk i njohin dhe nese i njohin nuk e 
vene ujin ne zjarr duke i konsideruar te 
parendesishme. Ne shume menyra, ata 



len e Hans Kristian Andersenit "Rrobat 
e Mbretit". Ne kete perralle Mbretit iu 



per syte e atyre qe meritonin pozicionin 
qe kishin ne oborrin mbreteror. Per te 
tjeret, pra ata qe nuk e 
1 meritonin, Mbreti do te 



dukej lakuriq. K o s t u m i 

sigurisht qe nuk ekzistonte dhe ishte nje 
mashtrim, por njerezit qe ndodheshin 
ne pritje, duke pasur frike te thoshin se 
Mbreti ishte lakuriq, sepse nje gje e tille 
mund te merrej ndryshe, thane se kos- 
tumi i ri i Mbretit ishte i mrekullueshem. 
Me ne fund Mbreti has ne nje femije qe 



r«ft^ 



Autizmi eshte 
paaftesi zhvil- 
luese e per- 
jetshme, e cila ndikon 
ne menyren se si personi a 
femija komunikon dhe sillet 
me njerezit rreth tyre. Fermi- 
jet dhe te rriturit me autizem 
kane veshtiresi te kene afersi 
me te tjeret ne menyre te 
thjeshte. Ne pergjithesi, af- 
tesite e tyre per te zhvilluar 
shoqeri dhe aftesia e tyre per 
te kuptuar shprehjet emocio- 
nale te njerezve te tjere jane te 
kufizuar. Njerezit me autizem 
shpesh mund te kene paaftesi 
te tjera, por gdo njeri me kete 
gjendje ka veshtiresi te kup- 
tojne gjerat ne bote. Autizmi 
eshte nje grregullim, i cili eshte 
mjaft i diskutueshem ne raport 
me prognozen dhe arritjen per- 
fundimtare te trajtimit. Sido- 
qofte, trajtimi i autizmit kerkon 
nje qasje multidisiplinare dhe 
nje sistem ligjor, i cili lejon qe 
femija ose individi, i cili vuan 
nga ky grregullim, te marre 
maksimumin e perkujdesjes. 



lakuriq. Kjo eshte sjellje tipike e njerezve 
qe ndjekin turmen ose te dhenat e caktu- 



analize te situates. Nje sjellje e tille 



masive prej kopeje aeieje con ne 
krijimin e "flluskave", sic; ishte ajo 
e pasurive te patundshme. Te gjithe 



H 



te marrin kredi te medha e te blinin 

shtepi, sepse te gjithe e benin nje gje 

te tille dhe sepse ekzistonte mendimi 

qe cmimet do te vinin duke u rritur. 

Moda, apo me mire modelet jane nje 

I force e madhe mpirese dhe njerezit 

kane tendence qe te mendojne se tje- 

tri gjithmone eshte me i zgjuar se ata. 

Psikologet mendojne se edhe tani pasi 

kriza mori ne qafe shume njerez, keta 

te fundit ne pakice jane te ndergjegje- 



te jene me te kujdesshem kur behet 
fjale per marrjen e vendimeve qe kane 
te bejne me jeten. Vetem disa jane te 
ndergjegjesuar ne ate mase sa te kene 
nxjerre mesimin e madh te kesaj situate 



thote Mbretit te verteten, pra qe ishte 



te ben shume dem dhe se ne kete rast 
fajtori je vetem ti. ■ 



15 



Shkurno/Nr.39 



Mediale 



Paqja 



BIG BROTHER apo B 





Prof.dr.NaserRAMADANI 



fare te shohesh te fqinjet, prite 

he dera". Kjo urti popullore na 

meson qe te mos befasohemi 

me asgje qe shohim se ka ndod- 

hur diku afer ose larg nesh. Je- 

tojme ne boten e te papriturave. 

Ato^diktojne jeten tone, menyren e te 

jetuarit. 

Mediet jane bere dicka pa te cilen 
s'mund te paramendohet ritmi normal 
i jetes. Ne cdo moment perballesh me 
to. Jane pikerisht ato qe e trullosin opin- 
ionin, qe e bejne ate te varur me shume 
sesa nga narkotiket. 

Bo set, manjatet e medieve, dite e 
nate, mendojne se cfare do te ishte me 
interesante dhe se cfare do te ishte me 
terheqese, ashtu qe te jene edhe me prof- 
itable. 

Koheve te fundit, ne kete sens, mund 
te flitet per spektaklin e ashtuquajtur 
"Big Brother". Fillimisht, si nocion, 



eshte zhvilluar nga fabrika televizive ar- 
getuese holandeze "Endemol" dhe eshte 
shperndare ne mjaft shtete, pra edhe ne 
Shqiperi e Kosove. 

Gjykuar me shume racionalisht sesa 
emocionalisht, konceptit "Big Brother" 
duhet t'i hiqet nje r, me c'ka do t'i je- 
pej haku. Pra, "Big Brother" eshte "Big 
Bother". Eshte shqetesim, bela, bezdi, 
ngacmim dhe merzi e madhe. "Big 
Brother" nuk ka ndonje mision tjeter, 
perpos te na ngacmoje dhe shqetesoje. 

Jane disa arsye qe shtyjne kunder 
ketij te ashtuquajturi reality show. Para 
se gjithash, shtrohet pyetja se kush eshte 
ai Jilantrop* qe ka aq shume qe te harx- 
hoje aq pa lidhje ne keto kohe krizash, 
kur nje pjese e madhe e popullates lufton 
per kafshaten e bukes apo edhe eshte 
buze gremines ekzistenciale?! Nese 
matane kufirit me £ Big Brother' deshen 
te imitojne ose kopjojne dicka qe eshte 
sensacionale apo spektakulare per dike, 
a ishte e patjetersueshme te shpejtohej 
me c Shpine e Kosoves'?! Qfare realisht 
synohet me keto te ashtuquajtura reality 
showV. Cili eshte qellimi kryesor qe po 
behen kaq shume shpenzime?! 



Shikuar nga aspekti psikologjik, 
survejimi live 24 ore i banoreve nuk 
mund te jape asnje te dhene shken- 
core per sjelljet njerezore. Banoret jane 
strukture heterogjene me pak pika te 
perbashketa dhe prej tyre nuk pritet te 
japin rezultate te kenaqshme studimore 
per menyrat e te sjellit. Ata te futur sic; 
thuhet ne nje kafaz, do te jene te detyru- 
ar vetem se te Uomotisin gjera te kota e 
te pavlera, biseda qe s'i hyne ne pune 
askujt. Ne disa raste ata edhe mund te zi- 
hen, por kjo s'paraqet dicka te panjohur. 
Pra, ne esence, shikuar edhe ne aspektin 
e pergjithshem, kjo menyre edhe nese 
mendohet se eshte metodologji eks- 
perimentale e te vezhguarit te sjelljeve 
njerezore, prapeseprape nuk shkon si 
ide, sepse vete fakti se banoret jane te 
vetedijshem se survejohen, do te thote 
se ata s'mund te jene origjinal ne asnje 
menyre. Madje eksperimentimi i tille 
nuk eshte i moralshem as per eksperi- 
mentuesit, as per te eksperimentuarit 
dhe bile as per vezhguesit. Tingellon 
normale te mesosh se si jane testuar 
kaviet ne kafaz, por jo edhe njerezit. 
Ne shtetet perendimore ka pasur shume 



REALITY SHOW BIG BROTHER ALBANIA 3 




■1 



e nder formatet e Reality Show me te suksesshem ne bote, prodhim i kompanise Endemol, 
Holande, vjen ne sezonin e tij te trete ne Shqiperi, pas suksesit te meparshem, prodhuar nga 
Top Channel. Personazhe e karaktere te zgjedhur me shume kujdes ne haze te profileve te 
tyre psikologjike e social-kulturore do te jetojne per 14 jave rresht ne nje shtepi se bashku. 
I gjithe votimi i personazheve vjen nga publiku dhe personazhi me i admiruar prej tij fiton 
gmimin e madh. Ky eshte nje show qe ne stafin e tij ka psikolog, ku skenaristi eshte pjese 
e prodhimit gjate gjithe kohes, ku i gjithe zhvillimi i tij varet nga evoluimi i personazheve. 
Formati me fame boterore e sukses te padiskutueshem ne te gjithe boten, Reality Show "Big 
Brother" eshte realizuar ne Holande ne vitin 1999 dhe eshte "klonuar" pastaj ne rreth 70 
vende te botes. Normalisht personazhet mbyllen e bashkejetojne se bashku per gati 100 dite 
ne nje shtepi dhe shkepusin kontaktet nga realiteti, ndersa realiteti i ndjek ata nepermjet 
transmetimeve direkt. Eshte i bazuar ne 4 realitete baze: perballimi i jeteses se perditshme, 
sistemi i perjashtimit, gdo jave ka nje detyre nga Big Brother, dhe kete here ka shume surpriza 
qe do ta bejne Big Brother Albania 3 me te jashtezakonshem se kurre. 




Paqja 



Mediale 



Nr.39/ShKurt'10 



>IG BOTHER?! ******* 





reagime nga politikanet, ministrat dhe 
kryeministrat, te cilet kane kerkuar nda- 
limin e ketyre spektakleve per shkak te 
lendimit te dinjitetit njerezor. Po ashtu, 
kunder kane qene edhe organizatat re- 
ligjioze. Te ne, per cudi, ka pak reagime, 
qe jane te paperfillshme. 

Sado Were te 
paraqiste kjo ide 
per banoret, 
sipas pro- 
jektuesve 
te ketij 
spektakli, 
prapese- 
prape, edhe 
per banoret kjo 
nuk paraqet kurrfare do 
methenie te vlefshme, sepse i mban ne 
nje ankth te panevojshem, mu ashtu sic 
i mbajne bastoret sportive shume badi- 
havaxhinj. Shikuar hollesisht, kjo nukka 
vlere afatgjate as per fituesin eventual, 
sepse zgjon tek ai ndjenjen e plogeshtise, 
limontise dhe dembelise; po ashtu edhe 
idene se, ne jete, qenka e mundur te arri- 
het deri te fitimi edhe me budallalleqe te 
shumta. Efekti tjeter negativ psikologjik 
te publiku eshte se i ben njerezit, ne 
vecanti te rinjte, te ethshem per te arritur 
deri tek endrra qe realisht nuk mund ta 
arrije gjithsecili. Kjo u humb atyre ko- 
hen e cmuar, te cilen mund ta kalojne 
ne menyre me produktive prane librit 
ose kompjuterit. Shikimi i ketij spektakli 
i mban ata peng te nje loje pa mbarim, 
duke i bere te harrojne problemet me es- 
enciale per te cilat duhet te vendosin. Ata 
rrine ne pritjen e skandaleve publike, qe 



zgjojne kureshtje banale. Ata provokohen 
nga veprimet e personave te pagdhendur. 
Te krisurit bejne veprime te papjekura 
para kamerave dhe nxisin polemika 
jashte kafazit te tyre. 



Ne aspektin pedagogjik, nga shikimi 
i ketij spektakli s'mund te perfitohet as- 
nje mesazh edukativ, e lere me arsimor. 
Nga aspekti sociologjik, shfaqjet e tilla 
pasqyrojne nje miniature te nje psiko- 
drame e sociodrame te mjere, ngase sa 
here qe do te nxjerresh dicka, e sheh se 
s'ke se cfare te nxjerresh. Shikuar este- 
tikisht, ky spektakel live eshte i pakripe, 
pa skenar, pa komponente artistike 
dhe, thjesht, pa kurrfare shije. Pran- 
daj i vetmi perfitues eshte ideatori dhe 
gjithe mbeshtetesit mediatike te ketij 
spektakli, te cilet interesin e tyre e kane 
te lidhur vetem me biznesin dhe asgje 
tjeter. "Big Brother" eshte nje "show" 
komercial, eshte nje makine parash. 
Duke e pare kete realitet, qe ne te vertete 
eshte suprem kur kemi te bejme me keso 
shfaqjesh te pakripa, atehere nuk do te 



Big Brother tash- 
me eshte ne 
rrugetim e siper. 
Me mijera teleshikues ndjekin 
gdo ore, gdo minute e gdo 
sekonde ate qe po ndodh me 
banoret e shtepise me te fam- 
shme te Shqiperise. Ata kane ar- 
ritur te f itojne zemrat e te gjitheve. 
Pore shtuna po afron... 
Q'te re do sjelle ajo per ta? 
Nje zarf i kuq pret per t'u 
hapur... 

Qfare ka brenda tij? 
Qfare surprize ka rezervuar 
Vellai i Madh per ata dhe per 
publikun? 

Ata mendojne se kane pare 
dhe kane prekur gjithgka... por 
aventura sapo ka filluar! 
Kete te shtune, vendimi qe 
ndodhet brenda ne kete zarf do 
te ndryshoje krejtesisht jeten e 
tyre dhe do te permbyse total- 
isht rrjedhen e ngjarjeve. 



ishte e ndershme nga 
deatori, spon- 
sored dhe 
gjithe ata qe 
qendrojne 
pas, qe t'i 
keqtrajto- 
jne te rinjte 
keso gjera 
te pavlera. Qellimi 
i tyre eshte te japin dicka 
te merzitshme, qe megjithate nuk do 
te duket e merzitshme per mentalitete 
adoleshentesh. (J]fare do te pasoje pas 
"Big Brother-it"? Televizionet ne te ar- 
dhmen do te inskenojne gjera ne menyre 
shume me te drejtperdrejte. Sigurisht do 
te thyhen edhe me shume tabu, edhe 
pse sot na duken te patejkalueshme. Me 
gjase do te kete, madje, gjera edhe me te 
poshtra sesa sharje te felliqura, rrahje te 
paskrupullta dhe aleanca djallezore. 

Mediet, krahas rolit informativ e ar- 
getues, para se gjithash, duhet te kene 
edhe rol edukativ. 

Megjithate, fatkeqesisht, pikerisht 
aspektet edukative jane ato qe mungo- 
jne me se shumti. 

"Prinderit pergjigjen per femijet e 
tyre" - keshtu thuhet zakonisht. Le te jete 
kjo shprehje udhezim edhe per prinderit 
shqiptare. ■ 



me 



17 



wmd. 




Sivjet, Mavrova ne Maqedoni ka qene destinacioni me i preferuar i 
shqiptareve, kurse hotelet ne Brezovice nuk kane pasur pune si vitet 
e kaluara. Mungesa e turisteve, qe e ka karakterizuar kete sezon, 
shpjegohet edhe me mungesen e bores. Ne Brezovice s'mbahet mend 
qe te mos kete rene bore per nje kohe kaq te gjate. Qendra e skijimit, 
per nje kohe te gjate, ishte e perzier me balte e skllote. Teleferiket 
nuk punonin si me pare. Zakonisht, vitet e shkuara bora binte qe nga fundi 
i nentorit. Kurse kete vit, vetem nje dite ka pasur reshje te kenaqshme bore, 
lartesia e se ciles arriti ne gjysme metri. Kjo kohe i ka shqetesuar edhe shume 
pasionante, te cilet e kane bere shprehi skijimin cdo vit. Veshtire eshte edhe 
per studentet e Fakultetit te Edukates Fizike, te cilet skijimin e kane obligativ 
dhe u duhet terren i volitshem per ushtrime. Sezoni turistik dimeror merr 
fund ne mbarim te prillit dhe nese nuk kthehet imazhi i duhur i Brezovices, i 
humbjet ne turizem llogariten te jene te konsiderueshme. Mirepo, reshjet e 
ketij muaji mbeten shpresedhenese se megjithate Brezovices do t'i kthehet 
imazhi i meparshem. Djjta AZEMI 

18 





Hoxha paditet per 
ndertimin e xhamise 




sur qe krizen ekonomike dhe 
problemet e shumta politike 
t'i tejkaloje me ndertimin 
e kishave dhe pengimin e 
ndertimit te xhamive. Rasti 
i Meqail Osmanit, imam i fshatit Lador- 
ishte, eshte shembull eklatant se cfare 
qendrimi mban regjimi aktual ndaj ob- 
jekteve fetare islame. Avokati shteteror 
e ka paditur imamin per uzurpim dhe 
fillimin e punimeve pa leje ne xhamine 
e fshatit Belice e Siperme, ne parcelen 
ku muaj me pare u hodh gurthemeli 
per ndertimin e xhamise. Bashke me 
te, jane paditur edhe Berat Kolonja dhe 
Mensur Ismaili nga Keshilli per nder- 
timin e Xhamise. "Kjo padi, e cila me 
eshte adresuar ne forme te shkruar, nga 



ter qesharak, sepse me eshte drejtuar si 
hoxha Meqail, e jo si Meqail Osmani. 
Nderkohe une paditem sepse paskam 
filluar punime pa leje ne ate vend, qe 
eshte nje e pavertete e madhe" - eshte 
shprehur Osmani, i cili sherben si imam 
afer 35 vjet. Imami i Ladorishtit shprehet 



forme te ulet, vetem se ka marre pjese ne 



zuar nga besimtaret. "Se bashku me ko- 
leget e mi, ne hedhjen e gurthemelit kemi 



te imamit dhe kemi bere detyren tone 
karshi besimtareve. Une nuk mund ta 
kuptoj se prej kur, kryerja e ceremonive 
fetare dhe kendimi i duase eshte bere i 
rrezikshem per shoqerine dhe shtetin", - 
thote ai, duke e konsideruar si qesharake 
padine e avokatit shteteror se gjoja, ai, 
se bashku me te tjere, ka uzurpuar par- 
celen e xhamise se Belices. Nderkohe, 
per Keshillin iniciues per ndertimin e 
xhamise ne Belice te Siperme, keto vep- 
rime te avokatit shteteror dhe te gjykates 
jane te koordinuara me qellim qe xhamia 
te mos ndertohet ne kete vend. "Ne nuk 
mund ta kuptoj me gjithe kete energji 
negative kunder nje objekti fetar ne nje 
fshat, ku me pare ka pasur nje xhami. 
Tani gjenden forma te ndryshme per ta 
penguar iniciativen tone", - theksojne nga 



| TV3K1ITEJ1' Pcn>^.mK* M*KCJC»tHja 
TVA'EHII ftucmi Bepan oj c. Puo.iviEim. Ctp%ni 

Houmh Mcncyp oic Ittrpasami, Crpyrv 

I IlPEilMET- TlpCjUliaHrf M KtUCHHC 

BPFJIHOCT: 40.000,00 acw 



TY3KEA 

Co- ■pouior ia Kiiuunt m lip* 

TyncwTCMT e cotxrr*eiiMit *t» mcjimxcii 
^aiacTapcEHTc oncpaTii wuso Kn.Gp 20J4/I. /tHMa*4*Ti 
co ratpuiHKa 0.1 199.440 m», ormwaH M tloccjoKH jih 

AOK AI UtKCJOKM AWT (Spoj 221 3i KO B 
Ka ncjtftHM»ocTii* Ctpyn 

Co IK* M TMtHH« W*C**SttT* K> Kflja WW* ) 

■o tcbot Ka 70*Tmt nojunmt 0B Oinjita ia Co6p*mirro 
co Metmroi lc^HUm i<a aajtirrtpcciiptiim .uit» <*ea a 
lorpaafta J» MWtfu- nyiau kqh gc nopnc«t oa ipafaum 

XOTtAOT Hfl XHl",,! ,1O0O4Ht^LTpyfA, CJMOB&1HO IW 

jeimhjh Ma mi Cii.tc npcjiynpcaeHH fiji npercraftHHun Ha 

TY?KCIfllTC TOi TO «!J MCipitp3J17 H HpO^O^^VBaiT C4> 

ikk Tany mi ilc iia apuanpna upoo *a cmitnut. 



ky Keshill. Para disa kohesh, banoret me 
origjine shqiptare te ketij fshati hodhen 
gurthemelin per ndertimin e xhamise, 
punimet e se ciles pritet te fillojne se 
shpejti. Por ky hap kundershtohet nga 
individe dhe faktore te tjere qe tashme 
kane siguruar mbeshtetjen edhe nga in- 
stitucione te tjera. Drejtori i Drejtorise 
per Mbrojtjen e Trashegimise Kulturore, 
Pashko Kuzman, eshte permendur nga 
banoret si pengesa kryesore e ndertimit 
te xhamise, e cila dikur ishte e ngritur ne 
po te njejtin vend. Sot, ne kete fshat nuk 



kthehet ne nje vend ekskluziv te turizmit 
malor dhe atij dimeror, fale pozites se tij. 
Sipas banoreve me origjine nga ky fshat, 



dhe ka qene nje qender e rendesishme e 
tregtise, ku vinin tregtare te shumte nga 
qytete te rendesishme te rajonit. Fshati 
ka qene i banuar nga vllahe e shqiptare, 
por deri ne vitet gjashtedhjeta te shekullit 
te kaluar eshte larguar edhe familja e fun- 
dit shqiptare nga ky fshat, megjithese ata 
asnjehere nuk i kane shitur pronat. Dhe 
tani fshati ka filluar te gjallerohet, pasi 
shqiptaret perseri po ndertojne shtepi 
banimi. I 

Hairiie MEHMETI 



19 



Shkurno/Nr.39 



Intervista 



PAQJA® 



Interviste me drejtorin e Shkolles Nderkombetare te Prishtines, Hayri Hatipoglu 

HATIPOGLU: Nxenesit q 
tone do te kene nje te a 



Intervistoi: Osman P. GASHI 

Ne Kosove, pas luftes pervec 
shkollimit publik ka mar re 
hov edhe ai privat. Nder keto 
shkolla, funksionon edhe ko- 
legji turk "Mehmet Akif" e 
cila eshte aktive jo vetem ne 
Kosove por edhe ne Shqiperi. Ka qen- 
dra te hapura ne Prishtine, Lipjan dhe 
ne Prizren dhe eshte nje prej shkollave 
me te medha private. Per t'u informuar 
me gjeresisht, zhvilluam nje bisede me 
drejtorin e Shkolles Nderkombetare te 
Prishtines, Hayri Hatipoglu, shkolle e 
cila eshte pjese e kolegjit "Mehmet Akif ". 

PAQJA: Kur keni ardhur per here te 
pare ne Kosove dhe cili eshte opinioni 
juajper shoqerine tone? 

HATIPOGLU: Ne Kosove kam ar- 
dhur tri vite me pare, ne gusht te vitit 
akademik 2007/2008. Ky eshte viti im 
i trete ketu dhe shpresoj se do t'i bej 
edhe nje ose me shume vite te tjera ketu. 
Kur kam ardhur per here te pare ketu 
ne Kosove, kam pasur njohuri mjaft te 
mira per popullin shqiptar, sepse, edhe 
pse me origjine jam turk, i kam njohur 
shqiptar et si te jene vellezerit e mi. Ne 



jemi te lidhur si dy popuj, historikisht e 
po ashtu edhe gjeografikisht, me njeri- 
tjetrin per qindra e qindra vite. Prandaj, 
ne kemi shume gjera te perbashketa, 
gjera qe i ndajme, keshtu qe para se te 
vija ketu i kam pasur keto gjera ne koke 
dhe, kur erdha ketu, i perjetova ato gjera 
qe i kisha ne koke ashtu sic e kam pritur. 
Njerezit ketu jane te dashur, mikprites, 
derehapur dhe u pelqen qe t'u sherbejne 
mysafireve dhe per kete arsye popullin 
e Kosoves e cmoj shume. 

PAQJA: Z. Hatipoglu, a mund te na 
flisni per jeten dhe edukimin tuaj? 

HATIPOGLU: Para se te vija ketu, 
kam qene drejtor kolegji ne Manavgat 
ne Turqi, i cili eshte raj on i Antalise, e qe 
eshte nje vend i mrekullueshem turistik, 
i cili ndodhet ne pjesen jugore te Turqise. 
Ne kete kolegj, isha drejtor per dy vite, 
kurse para kesaj kam qene ne Australi 
dhe kam qene drejtor ne nje shkolle atje. 
Kam lindur ne Australi, kam jetuar atje 
per disa vite. Prinderit e mi, me 1988, 
u kthyen qe te jetojne pergjithmone ne 
Turqi. Edhe une u ktheva me ta ne atdhe 
dhe e vazhdova shkollimin e larte 
dhe e kam perfunduar uni- 
versitetin ne Stamboll. Pasi 



kreva universitetin dhe i permbusha te 
gjitha kriteret, u ktheva prape ne Aus- 
trali dhe kam dhene mesim atje per tete 
vite, anglisht e ndonjehere edhe turqisht, 
sepse atje ka pasur studente turq qe i 
vijonin shkollat turke. 

PAQJA: Si e vleresoni planprogramin 
shkollor ketu ne Kosove dhe tfar'e bash- 
kepunimi keni me Ministrine e Arsimit, 
Shkences dhe Teknologjise? 

HATIPOGLU: Sa i perket plan- 
programeve qe kemi, ne bashkepunim 
me Ministrine e Arsimit, Shkences dhe 
Teknologjise, besoj qe jane te mira per 
momentin, por ne to mund te behen 
shume permiresime. Dhe jam i sigurt 
dhe e di qe Ministria e Arsimit po pu- 
non me nje zell te madh per ta bere nje 
gje te tille. Ne kemi nje bashkepunim 
shume te mire dhe te harmonishem 
me Ministrine e Arsimit. Jane shume te 
dobishem, na ndihmojne dhe gjithmo- 
ne na mbeshtesin ne ^faredo qe bej me. 
Keshtu qe eshte nje rast i mire per mua 
qe ta falenderoj Ministrine e Arsimit per 
kete mbeshtetje. Edhe njehere i falen- 
deroj per kete gje dhe shpresoj qe edhe 
ne te ardhmen te konsolidohemi dhe te 
punojme se bashku ne shume aspekte. 




20 



Paqja 



Intervista 



Nr.39/ShKurt'10 



(e diplomojne ne shkollen 
irdhme te suksesshme 



PAQJA: A tnund te naflisni pak me 
shum'e per shkollen dhe nxenesit tuaj. 
Sa eshte nutnri i tyre dhe cfar'e sistetni 
shkollimi keni? 

HATIPOGLU: Ne shkollen tone, 
natyrisht si shkolle private qe jemi, kete 
vit, do te jete nje moment historik, ngase 
po behen 10 vite qe kur eshte theme- 
luar kolegji c Mehmet Akif ', pjese e te 
cilit eshte edhe Shkolla Nderkombetare 
e Prishtines. Dhe shpresojme qe ne maj 
te ketij viti te festojme dhjete vjetorin 
e themelimit e kolegjit 'Mehmet Akif. 
Shkolla Nderkombetare e Prishtines 
eshte themeluar dy vite me vone se sa 
kolegji 'Mehmet Akif qe i bie se eshte 
tete vite e yjeter dhe eshte versioni i pare 
i kolegjit 'Mehmet Akif. Kemi shkolla 
te tjera simotra qe jane pjese e qendres 
edukative 'Giilistan. Jane tri shkolla ne 
Kosove, nje ne kampusin tone, ketu 
ne Veternik, Shkolla Nderkombetare e 
Prishtines qe ka 320 nxenes, me grup 
mosha qe prej kopshtit te femijeve 
(parashkollore) e deri ne klasen e nente. 
Ne Lipjan, kemi kolegjin 'Mehmet Akif, 
qe eshte shkolle e larte (e mesme) prej 
klases se dhjete deri ne klasen e dym- 
bedhjete (12) dhe atje kemi 440 nxenes. 
Dhe kemi nje shkolle tjeter ne Prizren, 
edhe ajo quhet kolegji 'Mehmet Akif 
dhe atje mesimi zhvillohet qe nga kop- 
shti (parashkollor) e deri ne klasen e 
dymbedhjete me nje numer prej 380 
nxenesish, keshtu qe ne teresi kemi me 
shume se 1000 nxenes ne tere Kosoven 
dhe jemi shkolla me e madhe private e 
pavarur ne Kosove dhe besoj qe jemi 
nder shkollat me te suksesshme dhe 
shpresojme qe do te mbesim keshtu. 

PAQJA: Qfare lloj nxenesish keni ne 
shkollen tuaj? A jane ata vetem femije 
te familjeve te pasura apo keni edhe 
nxenes teshtresave te ndryshme sociale? 
HATIPOGLU: Ne ne shkollen tone 
kemi nje game te ndryshme nxenesish. 
Njerezit na shohin si nje shkolle elite qe 
eshte e mundshme vetem per njerezit 




elitare, gje e cila nuk eshte e vertete. Ne 
jemi ketu per tere njerezit, per te gjitha 
mjediset shoqerore, per te gjitha shtesa 
sociale te shoqerise. Ne kemi ketu femi- 
je te deshmoreve, per te cilet familjet 
e tyre nuk jane ne gjendje te paguajne 
per t'i arsimuar ne shkolle private dhe 
ne kemi bursa per keta studente. Ne tri 
shkollat tona, Shkollen Nderkombetare 
te Prishtines, kolegjin 'Mehmet Akif 
ne Lipjan dhe ne Prizren, kemi rreth 
20 nxenes qe jane femije deshmoresh, 
keshtu qe ne mundohemi t'i mbeshtesim 
dhe t'i ndihmojme ata ne menyren me 
te mire te mundshme. Gjithashtu, ne 
kemi edhe bursa te tjera per arsimim 
dhe edukim per studentet, te cilet arrijne 
suksese ne provimet dhe mesimet e tyre 
dhe kemi edhe nje projekt permes te 
cilit mundohemi t'i gjejme nxenesit me 
inteligjente neper tere Kosoven, te cilet e 
kane te pamundur qe te paguajne shkol- 
limin dhe ne ua sigurojme akomodi- 
min dhe tere gjerat e tjera te nevojshme 
per shkollimin e tyre ne shkollat tona. 
Pra, ne mundohemi qe te bejme me te 
miren per Kosoven dhe popullin e saj. 
Shpresoj qe edhe me tutje do te kemi 
vullnetin dhe deshiren e mire qe t'u ndi- 
hmojme sa me shume ketyre njerezve. 



Natyrisht, nje pjese e ketyre nxenesve 
jane femije te deputeteve, te VIP-ve, te 
biznesmeneve, dhe te shtresave te tjera 
te shoqerise. Gjithashtu, ne ne shkollen 
tone nuk kemi vetem nxenes shqiptare, 
por edhe nderkombetare, e gjithashtu 
edhe nxenes turq. 

PAQJA: Mesimdhenesit qejapin m'esim 
te ju tfar'e kombesie jane dhe ne tfare 
gjuhe ligjerojne? 

HATIPOGLU: Gjysma e stafit tone 
eshte me nje prapavije turke, kurse 
gjysma tjeter jane shqiptare, mesimd- 
henes shqiptare. Pse eshte e tere kjo? 
Pas klases se gjashte ne japim mesim ne 
gjuhen angleze. Ketu, ne Kosove, nuk 
ka shkolla publike qe japin mesim ne 
anglisht. Ne ua mesojme (ligjerojme) 
nxenesve matematiken, fiziken, kimine 
ne anglisht prandaj na duhen mesimd- 
henes qe i mesojne anglisht ne fushat e 
specializuara. Pra, pas klases se gjashte 
lendet shkencore ligjerohen ne anglisht, 
kurse ato shoqerore ne shqip. 

PAQJA: Rush eshte 'Mehmet Akif ', em- 
rin e te cilit mban shkolla juaj? 

HATIPOGLU: Mehmet Akif Ersoy 
eshte autori i himnit kombetar te Turq- 

21 



Shkurno/Nr.39 



Intervista 



PAQJA® 



ise, i cili eshte me origjine shqiptare nga 
Peja, ketu nga Kosove dhe eshte nje nga 
poetet dhe shkrimtaret me te medhenj 
te Republikes se hershme te Turqise. 
Ka qene nje person i mrekullueshem, 
me cilesi shume te larta morale, i cili 
gjithashtu ka qene edhe person shume 
kombetar dhe, per kete arsye dhe per 
keto cilesi qe ka pasur, ne i kemi vendo- 
sur kolegjit tone emrin e tij, per shkak 
te personalitetit te tij te mrekullueshem. 

PAQJA: Ju, me lart, permendet sejeni 
shkolle private. Si financoheni dhe sa 
jane ctnitnet per vitin akadetnik ne 
shkollen tuaj? 

HATIPOGLU: Une kam nje pervoje 
te mesimdhenies ne tri kontinente. Kam 
dhene mesim ne Australi, ne Turqi dhe 
ketu ne Kosove, ne tri vende te ndryshme, 
ne tri sisteme te ndryshme te shkollimit 
dhe jam shume i kenaqur me ate qe po 
ndodh. P.sh. ne Australi, qeveria e ka 
mbeshtetur sektorin privat te shkollimit 
dhe per cdo femije qeveria paguante 
shkollimin e tij. Pra ishte nje mbeshtetje 
financiare nga ana e qeverise. Natyr- 
isht, nuk eshte i njejti rast me Turqine 
dhe Kosoven dhe shpresojme qe, ne nje 
te ardhme te afert, kjo te ndodhe edhe 
ketu, gje e cila do te na ndihmonte shume, 
keshtu qe nuk do te na nevojiteshin parate 
prej femijeve (nxenesve), sepse ne te 
kunderten ne nuk do te mund t'i pagua- 



nim mesimdhenesit tane, nuk do te mund 
ta mbanim shkollen. Dhe pa mbeshtetje 
financiare, pa para, eshte e pamundshme 
qe te arrihet dicka. Prandaj, nxenesit 
duhet te paguajne vete shkollimin e tyre, 
e cila eshte nje tarife qe ndryshon nga 
niveli ne nivel, duke filluar prej cerdhes 
(kopshtit te femijeve, parashkolloreve) qe 
kap nje cmim prej 1600 - 1700€ per vit, 
ku perfshihen qe prej uniformes shkollore 
e gjerat e tjera dhe ky cmim rritet per cdo 
nivel me lart dhe shkolla e mesme eshte 
me e shtrenjte se sa ajo fillore. 

PAQJA: Ata nxenes qe e kryejne dhe 
diplomojne shkollimin teju, cfareper- 
spektive kan'e ne te ardhmen? 

HATIPOGLU: Te ne deri me tani 
kane diplomuar rreth 470 nxenes, ku 
30% prej tyre kane shkuar jashte per 
te studiuar, ne tere boten, ne Amerike, 
Kine, ketu ne Shqiperi, ne Evrope, ne 
Zvicer dhe 70% e tyre kane zgjedhur te 
qendrojne ne Kosove. Pra, kete raport 
e kemi momentalisht. Kemi nxenes qe 
kane diplomuar ne shkollen tone dhe 
tani kane perfunduar universitetin dhe 
kane nje jete aktive te punes ne shume 
pozita te rendesishme. Vec t'i permendi 
disa: kemi nje nxenese qe ka diplomuar 
ne shkollen tone dhe tani eshte keshill- 
tare e nje ministri dhe tani ka vetem 22 
vjet. Kemi nxenes qe tani po e kryejne 
masterin, mund t'i permendi dy prej tyre: 



njeri eshte ne Stamboll ne Universitetin 
Fatih, Erdogani dhe tjetri eshte ne Austri 
dhe shpresojme qe edhe mijera te tjere te 
diplomojne dhe te zene pozitat kryesore 
te punes ne tere Kosoven dhe keshtu te 
behen forca kryesore e perparimit dhe 
permiresimit per lehtesimin e rrugetimit 
per ne Evrope. Kjo eshte edhe deshira 
ime per keta nxenes dhe nuk kam ndonje 
dyshim per kete, sepse te pajisurit me nje 
edukim te mire edhe ne aspektin moral 
eshte shume i rendesishem. Nxenesit tane 
nuk mesojne vetem shkence por edhe 
menyren e te jetuarit, i mesojme ata se 
si t'i respektojne vlerat kombetare shq- 
iptare dhe ata jane shume te vetedijshem 
se cka do te thote flamuri per ta, jane 
te vetedijshem se perse u vrane tere ata 
deshmore per kete komb dhe ata rriten 
ne ate menyre. Ata e duan kombin e 
tyre, e duan popullin e tyre dhe ata do 
te bejne tere ate qe eshte ne duart e tyre 
per popullin e tyre te dashur. Keshtu qe 
ne i edukojme ata, sic e thashe edhe me 
heret, jo vetem ne aspektin e arsimimit, te 
pajisjes me dije shkencore, por i mesojme 
ata edhe ne aspektin e humanitetit, i cili 
eshte shume i rendesishem. 

PAQJA: Dhe per fund? 

HATIPOGLU: E falenderoj shume 
revisten 'Paqja qe ma dha kete mundesi. 
E cmoj shume kete gje e, gjithashtu, i 
pershendes te gjithe lexuesit e saj. ■ 




22 



Paqja 



Udhepershkrim 



Nr.39/ShKurt'10 



Donkishotet zbulojne JVqj 




L 




"Buenos dias" - na pershendetin ne hyrje. Alhambra eshte pallat pa fund. 
Kopshtet, perroskat, shatervanet, muret e punuara krejt ne dore me thirrjen e 
njohur ushtarake maure "Ve la galibe il-laallah" dhe liqenet e vogla te pallatit 
te Nasrit, si dhe fortesa perreth, te kthejne pas ne shekullin XII, kur eshte 
ngritur kjo mrekulli qe emrin e ka marre nga arabishtja "EI-Hamer-e kuqe" 



Derisa avioni fluturonte mbi al- 
pet e mbuluara me bore, une 
ende s'mund te bindesha se 
nj emend endrra per ta viz- 
ituar Spanjen me ne fund po 
realizohej. Gjithmone kisha 
pasur pershtypje se ai eshte nje vend i 
larget qe nuk kapet dot. Gjithmone kisha 
enderruar per Andaluzine (rajon juglin- 
dor i Spanjes) si per nje vend qe veshtire 
arrihet. Leximet e mia per Spanjen, e cila 
pas kontaktit per 8 shekuj te plote te mes- 
jetes me arabet dhe qyteterimin islamik 
kishte prodhuar renesancen evropiane, 
me kishin krijuar imagjinaten se ajo ishte 
nje El-Dorado qe sarrihej me sy. Dhe, 
kisha pasur te drejte: kush deshiron ta 
vizitoje Spanjen, duhet enkas ta marre 
ate rruge dhe mos te pendohet. la vlen. 
Aeroporti i ftohte Cyrihut dhe 
pritja e ngrohte e mikut tone qe na 
priste atje, bashke me rremujen e 
madhe te shqiptareve qe prisnin 
dike aty, na kendelli pas aterrimit ne 
token e simetrise - ne Zvicer. E, de- 
risa pastaj ecnim rruges, dy gjera me 
benin shume pershtypje - simetria e 
perkryer zvicerane, sidomos parqet e 
bukura edhe ne kete stine nentori, qe 
e bejne xheloz secilin njeri simetrik, sic 
me konsiderojne edhe mua, dhe afishet 
e shumta qe benin thirrje per referen- 
dumin kunder minareve. Qudi! Ndoshta 
Zvicres simetrike edhe minaret ia prish- 
nin simetrine! 

E nesermja ende pa lindur dielli na gje- 
ti ne rruge. Bashke me miqte e mi te jetes, 
poetin e pazbuluar mistik, Taxhudinin, 
dhe piktorin e fotografin e lire, Rromirin, 
tamam si Don Kishoti qe kerkonte kohe 
tjeter ne kohe tjeter, u nisem ta kerkojme 
Endelusin ne Spanje. Kaluam prane liqenit 
te bukur te Lozanes dhe qytetit te rregullt 
te Gjeneves, per te hyre ne Francen jugore. 
As ketu kufi nuk ka. Evrope se jo loje. Nje 
here te kerkojne pasaporten ne aeroport 
dhe pastaj kah te doje zemra ec, se nuk 
sheh me kufitar. Mua mu kujtua kufiri 
i Bllaces, kur edhe per te shkruar per 



Bajram te miqte ne Han te Elezit, duhet 
te presesh nga disa ore. Mbase per ate jemi 
aq larg Evropes. Duke ecur neper Francen 
jugore, kalojme prane disa qyteteve, mes te 
cileve edhe prane Monpeliese dhe Nimit, 
ku dikur kishte luajtur futboll Fadil Vokrri. 
Moti ka qene ajo. 

Dhe, derisa merresh me keto gjera, dre- 
ka ka kaluar, ndersa ne jemi afruar kufirit te 
Spanjes. As aty nuk sheh kufitar e doganier. 
Autostradat e mrekullueshme me nga kater 
shirita ne nje ane dhe GPS-i qe nuk te le te 
humbesh ne asnje cast rruges, te kthjellin - 
je ne Evrope. Por, Spanja ska fund - mbase 
1500 km gjatesi. Prej Pirinejeve me bore e 
deri ne Gjibraltarin ku nuk ka dimer. 




Destinacioni jone i pare eshte Bar- 
celona. Tashme i kemi bere 10-12 ore 
rruge. Ndonese emrin e ketij qyteti e 
degjojme ^do jave ne temen e futbollit 
boteror, ai eshte e pamundur te percep- 
tohet me sy. Rremuje e madhe, rrokaqiej 
pa fund dhe vershime makinash. Para 
se te vendosemi ne hotel, ia bejme nje 
tavaf stadiumit "Kamp Nou", i cili per 
fatin tone te keq gjithkund eshte i mbyl- 
lur. Ishte vone me. Te lodhur nga gjithe 
ajo rruge e qendrim ne makine, mezi 
e gjejme nje vend parkimi per veturen 
tone dhe shpejt vendosemi ne hotel. Pas 
nje pushimi te shkurter, ia bejme nje 
qark Barcelones. Dhe, kur te shkosh ne 
Barcelone, te gjithe te thone qe dy gjera 
te mos i lesh pa i pa: stadiumin e qytetit 
dhe katedralen "Sagrada familia". Nje 
katedrale qe tashme nje shekull nderto- 



het dhe ende s'ka perfunduar. E larte sa 
te merrej mendja per ta kapur te teren. 
Krejt e punuar ne gure. Nje mrekulli 
e vertete arkitektonike. Edhe pse ishte 
mbremje, turistet s'kishin te ndalur. Po 
behej vone. Ne duhej te pushonim se 
neser na priste rruge e gjate. 

Ne xhamine/katedralen 
"Mesquita" ne Kordobe 

Edhe mengjesi spanjoll njesoj si ai 
zviceran - para se te lind dielli ne jemi 
ne makine. Dallimi eshte se ketu fillojme 
ta ndjejme klimen e bute mesdhetare te 
bregdetit. Ndersa ne makinen tone jehon 
kenga e Loreena McKenitt per Naten 
ne Alhambra. Pushojme nje cike ne 
qytezen e bukur bregdetare Benikasim 
(nje toponim arab) dhe perseri vazh- 
dojme bregut te Detit Mesdhe, duke 
kaluar Valensine e duke marre ne te 
djathte per Kordobe. Atje mberrijme 
pak para mbremjes. Vendosemi ne nje 
hotel mu prane xhamise/katedrales 
Mesquita dhe, pasi pushojme pak, i 
biem nje qark te shkurter qytetit, duke 
kaluar neper Uren Romake, e duke u 
kenaqur me kalldremin e bukur te 
pjeses se vjeter te Kordobes. E, derisa 
pime caj ne minderet orientale, me harten 
e qytetit ne dore e bejme planin e vizitave 
te neserme. Kemi mjaft per te ecur. 

Mengjesi me "lece" (qumesht) kalon 
pa u vene re. Po futemi ne Mesquita. Kjo 
eshte xhamia qe, pas ardhjes se arabeve 
ne Spanje ne vitin 711, me zbarkimin 
e Tarik ibn Zijadit (me emrin e te cilit 
u emertua edhe ngushtica "Gjibraltar" 
nga Xhebelu Tarik - Kodra e Tarikut), 
filloi te ndertohet ne Kordobe ne vitin 
785, gjate kohes se Abdurrahmanit I 
dhe perfundoi ne vitin 987. Eshte nje 
objekt grandioz. Pos qindra shtyllave 
qe te bejne te humbesh brenda objektit 
qe perfshin nje siperfaqe prej 214 per 
se gjeri dhe 150 per se gjati, te mahnit 
edhe simetria e harqeve, qe sikur te 
mos e dish se ne shekullin e 8-te nuk 
kishte kompjuter do te shkonte mendja 



23 



Shkurno/Nr.39 



Udhepershkrim 



Paqja 



se dikush i ka bere krejt me copy-paste. 
Megjithate historiku i kesaj xhamie eshte 
i dhimbshem. Ne vitin 1236, kur Kor- 
doba merret perseri nga inkuizitoret e 
krishtere, ajo kthehet ne katedrale, duke 
vazhduar keshtu edhe ne ditet tona. 
Prane mihrabit me mbishkrim arab nga 
Kurani jane skulpturat e shenjtoreve dhe 
altari i katedrales. Nderkaq minarja e 
gjate tashme nuk ka asnje shenje se di- 
kur ka qene minare. Aty jane te varura 
kambanat, qe i ftojne besimtaret ne 
mesne. Pikerisht ne xhamine e bukur 
te Kordobes, qe ende e ruan edhe emrin 
Mesquita (nga latinishtja - xhami). 

Megjithate detyra jone ne Kordobe 
nuk perfundon ketu. Jane dhjetera ob- 
jekte te tjera, shumica "iglesia" (kisha), te 
cilat ne i vizitojme, eshte kalaja rrethoje e 
qytetit, permendorja e filozofit me fame 
boterore, qe ka lindur ne Kordobe, Iben 
Rushd (i njohur ne Evrope si Averros), si 
dhe kopshti parajsor i pallatit po aq gran- 
dioz "Alkazar", qe po ashtu eshte ngritur 
gjate kohes se maureve (arabeve). Peren- 
dimi i diellit na ze ne malin 8 km larg 
qytetit, ku eshte vendosur saraji Medina 
al-Zahra, i ngritur nga kalifi Abdurrah- 
mani III, mes viteve 936 dhe 940. Bukuria 
e tij, qe ende lexohet ne rrenojat dhe porta 
e sarajit, si dhe pamja e mrekullueshme e 
qytetit qe ofron ky vend, ta mbush mend- 
jen se ata qe e kane zgjedhur kete pike per 
rezidence kane qene njerez te medhenj. 

Ndonese harta jone na thote se edhe 
shume vende me te vogla na kane mb- 
etur pa i pare, megjithate koha jone e 
ngushte na detyron qe neser te plani- 
fikojme rruge tjeter. E derisa rrime e 
pime kafe ne nje kafene orientale te Kor- 
dobes me shatervan ne mes e me shume 
lule gjithandej, vendosim qe rrugen tone 
ta ndryshojme. Viziten ne Sevilje do ta 
zevendesojme me "Rrugen e kalifatit" 

Shqiptaret ne Rrugen e kalifatit 

Meqe kah te silleshe te vershonin fl- 
etushkat e materiali propagandistik, ne 
hyrje te hotelit na ra ne dore nje fletush- 
ke qe e pershkruante Rrugen e kalifatit. 
Ajo thuhej te kete qene rruge e kalifeve 
prej Kordobe ne Granade. Ishin aty disa 
qytete me objekte qe ishin me interes 
per viziten tone. Mengjesi i dites sone 
te dyte ne Andaluzi na ze rruges per Es- 
pejo, nje fshat kodrinor me keshtjelle dhe 
kishe ne maje te kodres - stacioni jone i 
pare ne "Routo del kalifato". Pastaj vijne 



qyteza Baena me keshtjellen e vet, fsha- 
trat Luque e Zuheros me keshtjellat maje 
kepi mbi fushat e gjera me ullinj, Alcau- 
dete me keshtjellen e shekullit te 8-te dhe 
Alcala al-Real me keshtjellen grandioze, 
ku secili kishte lene historine e tij, qe 
nga romaket, mauret e deri te Napoleon 
Bonaparta. Nje cicerone fjalembel e ard- 
hur aty nga Jokshiri i larget ne shoqeroi 
gjate gjithe kesaj vizite njeoreshe duke 
na kaluar prej periudhe ne periudhe. 
Ndersa era qe frynte ne ate maje kepi 
dhe 6 keshtjellat me te vogla ne kodrat 
perreth ishin per ne shembulli me i mire 
sa embel eshte bartur jehona e zerit te 
tellalleve ne kohen kur nuk kishte celular. 
Dhe, derisa po bie muzgu, ne rrugen 
tone na shfaqet Granada. Mezi presim 
qe te na e ze syri diku pallatin Alham- 
bra, ngase nga video-incizimet e kengeve 
te Loreena McKenitt, duket se ajo eshte 
e vendosur ne nje koder. Por, erresira e 
nates, rremuja e makinave ne qytet, rruget 
njekaheshe dhe GPS-i yne qe spushon 
duke na sugjeruar per rrugen e vertete, na 
e shmangin vemendjen. Arrijme ne hotel, 
vendosemi sa per te thene dhe, si te uritur, 
dalim ne kerkim te Alhambres. Kur ne 
arrijme para dyerve te pallatit, aty s'leviz 
gje e gjalle. Eshte bere vone. E presim 
autobusin e fundit qe dergon ne qytet, 
ngjitemi ne te dhe shkojme te pushojme. 
Se neser na pret saraji Alhambra. 

Alhambra - 
bukuroshja e Andaluzise 

Te nesermen nje "kafe kon lece ' (kafe 
me qumesht) para hyrjes dhe prerja e bi- 
letave jane riti jone i fundit. "Buenos dias" 
(Miredita), na pershendetin ne hyrje. Al- 
hambra eshte pallat pa fund. Kopshtet, 
perroskat, shatervanet, muret e punuara 
krejt ne dore me thirrjen e njohur ushta- 
rake maure "Ve la galibe il-laallah" (S'ka 

ngadhenjimtar tjeter, pos Allahut) dhe 
liqenet 



vogla te pallatit te Nasrit, si dhe fortesa 
perreth, te kthejne pas ne shekullin XII, 
kur eshte ngritur kjo mrekulli qe emrin 
e ka marre nga arabishtja "El Hamer - E 
Kuqe '. Ketu ishte kulmi i qyteterimit arab. 
Derisa osmanet e ngrinin sarajin Topkapi, 
arabet flladiteshin ne Alhambren e tyre ne 
Garnate. Nderkaq ne kodren perballe e 
kishin krijuar nje lagje tjeter tipike orien- 
tale te quajtur Albasin. Kalimi i diellit ne 
perendim na zuri ne kopshtet e Alhambres. 

Kenaqesia e qendrimit ne Alhambra, 
mahnitja me realizimet arkitektonike dhe 
dekorimet e mrekullueshme e shenonin 
fundin e vizites sone ne Andaluzi. Nje 
"kafe se lece ' (kafe pa qumesht) ne Al- 
basin, sa per t'i bere edhe ca foto te Al- 
hambres prej matane, disa shetitje neper 
carshine e Albasinit, vizita ne nje faltore 
myslimanesh emigrante nga Afrika, qe 
ende se kishin zbuluar drejtimin e Qa- 
bese e faleshin secili ne kiblen e tij, ishin 
krejt ajo qe na mbeti kujtim nga Granada. 

Te nesermen heret po niseshim per 
Zvicer. Me shume kujtime dhe me shume 
keqardhje qe shume gjera na mbeten per 
t'i pare. Sa per te lene nje shkak qe perseri 
te vijme kendej. E derisa udhetonim 
perseri ne veri, me kujtohej ajo ngjarja 
qe e kane regjistruar gjithe historianet kur 
sunduesi i fundit arab i Granades, Mu- 
hamed XII, i njohur si Boabdil, qe sundoi 
kah fundi i shekullit XV, e dorezoi qytetin 
pa lufte dhe, duke thene "Zoti eshte me i 
madhi", filloi te qaje. Ndersa nena e tij me 
qortim ia ktheu: "Mos qaj si grua per ate 
qe e humbe si burre '. Por, ne nuk arriten 
ta gjejme shkembin e quajtur "El ultimo 
sospiro del Moro" (Psheretima e fundit e 
maurit), aty ku kishte qare ky maur i fun- 
dit, i cili u largua nga Andaluzia me 1492. 
Na mbeti per viziten tone te ardhshme. 

E sa e merzitshme ishte pastaj rruga e 
gjate per ne Zvicer! E sidomos fluturimi 
per ne Shkup. Ketu ku ne nje menyre 
perseritet mesjeta spanjolle e inkuizicionit. 

Has- ta la vista, Andalucia! 




24 



Paqja 



Histori 



Nr.39/ShKurt'10 



Lufterat civile 656-661 




Muhamed J. KAJOLLI 






Iibrat e historise e kane pershk- 
ruar ne detaje vrasjen e Osma- 
nit r.a. Ashtu sic eshte shkruar e 
thene, ne kohen kur rebelet po 
e masakronin Osmanin, grua- 
ja e tij Nailja, kishte dale para 
tyre dhe ka kerkuar qe mos ta mbysnin. 
Fjalet dhe britmat e saj nuk i ndihmuan 
Osmanit r.a., bile asaj ia prene gishterin- 
jte derisa ajo po qendronte mbi trupin e 
burrit te saj. (Iben Kethir: 5/460) E solla 
kete detaj ne fillim te kesaj teme, si hyrje 
per shkak se keta gishterinj dhe kemisha 
e Osmanit, do te vareshin ne minderin e 
xhamise emevite ne Damask, te cilat do 
t'i shfrytezonin per nxitje dhe shtim te 
urrejtjes, si dhe do t'i sherbenin Muaviut 
per mobilizimin e ushtrise qe do ta per- 
gatiste ne nje dite te caktuar, ne emer te 
hakmarrjes ndaj vrasesve te Osmanit r.a. 
Maskara ndaj kalifit te trete, nuk do te 
kalonte pa pasoja, por askush nuk kishte 
parashikuar se ato do te tejkalonin cdo 
parashikim njerezor. Kjo vrasje do te 
behej shkaktare e vellavrasjeve te medha, 
saqe shumekush mendoi 
cdo gje qe ^ m. kishte 
ngritur {} * ^sk Muha- 
m e J di s.a.v.s., 
do f te shkater- 
ro 



nje 




themel. 
Njeri prej tyre 
ishte edhe 
vete kalifi i 
muslima 
neve Aliu 
(Zoti e fis- 
nikerofte 
fytyren 
e tij), 
i 



hut ishte thelluar 
nje meditim te gjate, k u 



thuhet se ashtu kishte qendruar derisa 
dielli kishte kaluar nje shtize larg murit 
te xhamise. Pasi kishte mbaruar mediti- 
min, iu drejtua te pranishmeve me fjalet: 
"I kam pare shoket e te Derguarit s.a.v.s. 
dhe asgje nuk po me ngjason me ta. Ata 
kalonin naten me pagjumesi, faleshin ne 
kembe, shkonin ne ruku e sexhde dhe 
lexonin Librin e Allahut. Meditonin per 
Allahun, e kur epermendnin Ate, trupiju 
rreqethej ndersa syteju lotonin. PerZotin, 
njerezit sot sikur jane harruar. Pastaj u 
ngrit dhe nuk qeshi me derisa e vrau Iben 
Mulxhemi" (Ejub: 229) 

Arsyeja po humbej 

Kaluan tre-kater muaj qe kur Aliu 
(Zoti e fisnikerofte fytyren e tij) u zgjodh 
kalifi muslimaneve. Brenda kesaj peri- 
udhe kohore, disa prej figurave me te 
njohura publike, nuk kishin guximin e 
duhur te dilnin ne publik per t'i shpre- 
hur pakenaqesite e tyre. Shume prej 
sahabeve u mbyllen ne shtepite e tyre, 
thuajse shprehnin nje bojkot te hesh- 
tur, por ky veprim sikur kishte mbyllur 
shumicen e aktiviteteve dhe angazhi- 
met e tyre publike. Kjo nuk nenkup- 
tonte se keta ishin kunder zgjedhjes se 
Aliut per prijes te besimtareve, por, per 
shkak se rebelet ishin akoma prezent ne 
Medine dhe kerkonin zgjidhjen sa 
me te shpejte. &fc* Prezenca e 

tyre ne ,/^^ publik je- 

pte m ^'t$l£jjSt ' sinjale 

se ata 

V e dre- 

jto- 

"il ^^LM sn tetin 

^ ^mJ m islam, e 

vete kalifi. 

Gjate kesaj 

periudhe kohore, 

prefekturat e shtetit islam 

gjithashtu po vlonin, por 

askush nuk kishte idene 

se nga te fillonin ne per- 

miresimin e gjendjes, sepse 

shumica e tyre mendonin 

ndryshe. Me nje fjale, kupo- 

la e shtetit ishte paralizuar. 

Asgje nuk funksiononte si 

duhet. Shumica e prefek- 

turave kishin qendrim 

pozitiv ndaj Aliut (Zoti e 




fisnikerofte fytyren e tij), me perjashtim 
te Shamit, nga i cili Aliu nuk po merrte 
sinjale pozitive, por nuk mund te thuhet 
se ishin totalisht negative. Akoma kishte 
shprese per permiresime. 

Aliu r.a. kishte nje ushtri te vogel, 
brenda se dies nje pjese e madhe e ko- 
mandanteve kryesore ishin pjesetare te 
rebeleve. Me ta, ai nuk ishte i sigurt te 
marshonte drejt Shamit per ta nenshtruar 
Muaviun, ndersa ky i fundit e shfrytezonte 
dobesine ushtarake te tij per qellime poli- 
tike ne krahinen e vet. Strategjia e Aliut 
ishte e qarte. Ai fillimisht kerkoi t'i njihej 
posti i kalifit, e pastaj kishte premtuar se 
do te merrej me gjykimin e rebeleve, sepse 
nje gjykim i tille nuk ishte edhe aq i lehte. 

Aliu r.a. nuk ishte i paditur dhe nuk 
priste qe dikush ta mesonte se si t'i 
gjykonte ata. Ai nuk mendonte ashtu 
sic pretendonin te tjeret. Gjykimi po, 
por jo te gjithe pjesemarresit ne komplot 
do te denoheshin me vdekje. Sipas Aliut, 
kjo ishte absurde dhe e papranueshme, 
prandaj ai preferonte stabilizimin e ven- 
dit e pastaj te merrej shtruar e mire me 
secilin vec e vec prej komplotisteve. 

Sidoqofte, pa dashjen e tij, ai do te 
fillonte pergatitjet e nje ushtrie, e cila 
do te marshonte drejt Shamit. Kjo situ- 
ate amorfe nuk do te cahej me nisjen e 
kesaj ushtrie te tij nga Medina, por nga 
dy ish-kandidatet per kalif ne zgjedhjen 
e Osmanit (Talha dhe Zubejri), te cilet 
kerkuan leje prej kalifit per ta bere um- 
ren ne Meke. Aliu edhe pse nuk iu gezua 
kerkeses se tyre, i lejoi. Pasi ata shkuan, 
te pranishmeve qe ishin aty u tha se ata 
dy nuk synonin umren! 

Shkaqet qe sollen luften e pare 
civile 656-661 

Pas goditjes te madhe qe pesoi shteti 
islam me vrasjen e Osmanit r.a., populli 
musliman u zhyt ne luften civile, e cila u 
ndal vetem pas renies shehid te kalifit te 
katert Aliut (Zoti e fisnikerofte fytyren e tij) 
ne vitin 661 (40h). Derisa ne pushtet ishte 
Muavi Iben Sufjani, ne shtet mbreteroi 
nje stabilitet i brishte, por lufterat civile 
rifilluan menjehere pas vdekjes se tij, kur 
me 680 (61h) ne Kerbela u vra mizorisht 
djali i Aliut, ose nipi i Pejgamberit s.a.v.s. 
Husejni. Kjo katrahure civile u nderpre me 
vrasjen e kalifit te veteshpallur per Qarkun 



25 



Shkurno/Nr.39 



Histori 



Paqja 




e Mekes, Abdullah Iben Zubejri me 692. 
Me vrasjen e tij u ndalen lufterat civile dhe 
shteti islam u zgjerua shpejt gjeografikisht, 
per te ndalur ne jugun e Frances se sotme. 

Nje kendveshtrim i mprehte i ketyre 
ngjarjeve sikur le te kuptohet se zana- 
filla e ketyre dy lufterave te medha civile 
buroi nga pasionet dhe ambiciet per ta 
shuar dinastine udheheqese te familjes 
hashimite (te lozes se Pejgamberit s.a.v.s), 
ndersa kendveshtrimi tjeter thote se cdo 
gje u be nga papjekuria politike, duke 
krijuar situata te turbullta. Personalisht 
mendoj se te dyja keto qendrojne, e para 
me pak sesa e dyta, por qe te dyja ne es- 
ence qendrojne. Te paret udhehiqeshin 
nga Muavi Iben Sufjan, ndersa te dytet 
nga Aishja, Iben Zubejri dhe Talha (Al- 
lahu qofte i kenaqur prej tyre). 

Nese gjykojme me logjiken e asaj 
kohe, kjo familje ishte e vetmja familje 
qe mund te siguronte stabilitet, mireqe- 
nie dhe zhvillim per umetin musliman. 
Mirepo, ne anen tjeter, familja emevite 
sikur e ndiente veten me te fuqishme 
ne aspektin politik dhe financiar. Ata 



mendonin se jane me te afte per te 
udhehequr shtetin e ri, aftesi qe e 
deshmuan pas renies se gjakrave vel- 
lavrasese se ishin vertet te zote, por jo 
te drejte karshi umetit. Ndersa situata e 
krijuar nga Aishja r.a. do te shfrytezo- 
hej nga vrasesit e Osmanit r.a. dhe do te 
shkaktonte vrasje te medha, te cilet Aliu 
r.a. do t'i varroste te gjithe si shehide. 

Muaviu, Amer Bin As dhe emevite te 
tjere, kishin nuhatur se situata ne Meke 
po ziente dhe kjo paralajmeronte nje 
destabilitet ne pushtetin e larte. Pran- 
daj, kjo familje, ne vend se te shkonte 
ne ndihme politike e ushtarake, ajo do 
te priste momentin e duhur dhe kohen e 
duhur per te vepruar kunder Aliut (Zoti 
e fisnikerofte fytyren e tij). Keta nuk do te 
nxitonin ta njihnin kalifin e ri te musli- 
maneve, por edhe nuk do ta refuzonin 
ate, sic kishin bere Talha dhe Zubejri. 
Keta dy ia kishin dhene besen Aliut r.a. 
ne Medine, por historianet sikur japin 
shenja se pas kater muajsh ata te dy e 
kishin thyer ate bese. 

Per te mos u zgjatur me shume ne 



analizat tona, pervec; vrasesve te Os- 
manit, te cilet jane shkaku kryesor i 
fillimit te trazirave dhe lufterave civile 
656-6661, do te sillja me gjeresisht edhe 
gabimet e disa personaliteteve te njohu- 
ra te sahabeve te Pejgamberit s.a.v.s., te 
cilet pa vetedije i hidhnin flakes benzine: 

1. Numan Bin Beshir 

Me t'u vrare Osmani r.a., Numani 
iku vetetimthi te Muaviu ne Sham. Me 
vete kishte mar re kemishen e gjakosur 
te Osmanit r.a. dhe gishterinjte e gruas 
se Osmanit r.a. Ai kishte me vete edhe 
nje mesazh gojor per Muaviun. "Nailja 
paska percjelle amanetin e burrit te saj, 
i cili pak para se te vritej paska kerkuar 
nga Muaviu qe vetem ai 1 te hakmerrej 
per gjakun e tij." (Dinuri: 44) Por, Mua- 
viu nuk do te nxitonte te hakmerrej. Ai 
do te priste momentin me te volitshem 
per te, sepse ai duhej te shkonte ne fitore 
te sigurt. Burime historike tregojne se 
Muaviu do ta linte te varur kemishen 
e gjakosur dhe gishterinjte e Nailes per 
nje vit me radhe ne xhamine emevite. 

Tradicionalisht, qe nga koha e injo- 
rances 2 , familja emevite dhe ajo hashimite 
ne Meke i kishin punet e ndara. Dikush 
kete ndarje e komentonte se, keto dy 
familje e konsideronin njera-tjetren ri- 
vale tradicionale. Ne realitet, edhe nese 
kishte ekzistuar ky rivalitet, me perfun- 
dimin e Shpalljes se Kuranit, <;do gje 
kishte perfunduar, sepse ai kishte arritur 
qe t'i bashkonte te gjitha fiset arabe dhe 
vetekuptohet se edhe keto dy familje. 

Askush nuk ka paragjykuar se 
nje dite midis tyre do te lindin mos- 
marreveshje dhe vellavrasje. Njezet e 
pese vjet pas vdekjes se Muhamedit 
s.a.v.s., ne shtetin e ri do te mbreteronte 
nje situate e turbullt dhe amorfe. Situ- 
ata e krijuar ishte rast i volitshem per 
emevitet per ta rimarre pushtetin politik 
dhe kjo turbulence do t'i rikthente ata ne 
ambiciet e kohes se injorances. 

2. Shkarkimi i prefekteve 

Aliu (Zoti e fisnikerofte fytyren e tij), 
sikur i irritoi shume administratore te 
shtetit dhe ithtaret e Osmanit 3 , kur mori 
vendimin per shkarkimin e prefekteve te 
vjeter. Ata nuk qene ne gjendje ta kup- 
tonin barren e kalifit dhe gjithashtu nuk 
dinin se cila ishte strategjia e tij per t'u 
cliruar nga ajo bar re, prandaj, edhe nuk 
e respektuan urdhrin e tij. Qdo veprim 



26 



Paqja 



Histori 



Nr.39/Shkurt10 



i tij, per ta, ishte i pakuptimte dhe cdo 
gje fatkeqesisht interpretohej ndryshe. 
Ne fakt, disa prej sahabeve te medhenj e 
kishin keshilluar Aliun (Zoti efisnikerofte 
fytyren e tij) qe te mos nxitonte me 
shkarkimin e tyre. Sidomos Iben Abasi 
dhe djali tij Hasani, i kishin thene qe 
te mos e shkarkonte Muaviun, sepse ai 
kishte qene prefekt i suksesshem qe prej 
kohes se Omerit r.a. (Dinuri: f. 49) 

Mirepo, mosshkarkimi i Muaviut 
ishte edhe me problem, sepse ai situ- 
aten e krijuar pas vrasjes se Osmanit 
po e shfrytezonte per nxitje dhe urrejtje 
ne krahinen e Shamit, e jo per zbutje 
dhe qetesim te umetit. Situata do te 
ndizej akoma me shume atehere kur 
Muaviu, nuk e pranoi shkarkimin per 
t'u zevendesuar me prefektin e ri, dhe 
as nuk po jepte shenja pozitive se do ta 
pranonte Aliun per kalif te muslima- 
neve. 4 Ndersa Aliu r.a., me te drejte, do 
te pergatitej kunder tij. 

3. Shfuqizimin i disa vendimeve 
te Osmanit r.a. 

Askush nuk mund ta akuzoje dre- 
jtperdrejt Osmanin r.a. per nepotizem, 
e as per abuzim te pasurise se shtetit. 
Mirepo, kalifi i vrare nuk mund t'i ikte 
pergjegjesise se tij, sepse nuk kishte bere 
aq sa duhej per t'i penguar te afermit 
e tij, te cilet abuzonin me pasurine e 
patundshme te shtetit. Derisa Osmani 
r.a. qendroi ne postin e kalifit, ai kishte 
shperndare vendime pronesie dhe pa- 
tundshmeri per farefisin e tij. Keto ven- 
dime te tij, Aliu r.a. do t'i shfuqizonte 
menjehere, edhe pse ishte i vetedijshem 
se akoma nuk kishte fuqine ekzekutive 
per t'i rikthyer pronat e shtetit. 

Mirepo, fillimisht ky vendim funk- 
sionoi dhe te ardhurat e ketyre pronave 
ai filloi t'ua shperndante fukarenjve dhe 
nevojtareve. Ky vendim i tij per familjen 
emevite ishte nje goditje e madhe dhe 
kuptohet se irritoi nje numer te madh te 
prefekteve dhe zyrtareve te larte te shtetit. 
Ajo qe e shtyu Aliun te merrte kete vendim, 
nuk ishte hakmarrja ndaj kesaj familje, por 
drejtesia e tij dhe parregullsite qe ishin 
shkaktuar gjate kohes se Osmanit r.a. 

h. Qendrimi i Aishes r.a. 

Pa dyshim se Aishja r.a. ishte gruaja 
me e dalluar nga te gjitha grate e Mha- 
medit s.a.v.s. Ajo ishte gruaja qe me se 
shumti i ndihmoi sahabet t'i zgjidhin 



disa nga fetvate qe ishin te rendesise 
se vecante per gjinine femerore. Thene 
shkurt, nese Aliu r.a. ishte njeriu me i 
ditur nga te gjithe sahabet e Pejgamberit 
s.a.v.s. prej gjinise mashkullore, Aishja 
ishte me e ditura nga gjinia femerore. 

Aishja r.a., para se te vritej Osmani, 
kishte shkuar ne Meke me te gjitha grate 
e tjera te Pejgamberit s.a.v.s. Kur ato u 
nisen, ishin ne dijeni te plote se rezi- 
denca e Osmanit ishte e rrethuar nga 
grupe rebele. Mbase per shkaqe sigurie 
te grave te Pejgamberit s.a.v.s. sahabet 
do te preferonin qe ato te largoheshin 
perkohesisht nga Medinja, dhe meqe- 
nese ishte koha e haxhit, ata preferuan 
t'i dergojne ne Meke. 

Kur mbaruan haxhin ato u nisen per 
ne Medine, por rruges u informuan per 
vrasjen e Osmanit r.a. dhe gjithashtu 
mesuan se Aliu ishte zgjedhur kalif. 
Per dallim nga grate tjera, Aisha r.a. 
pasi degjoi kete lajm te hidhur, kerkoi 
qe menjehere te kthehej per ne Meke. E 
mllefosur dhe mbase pak e shantazhuar 
nga Abdullah Iben Zubejri, ajo mbajti 
nje fjalim ne Meke, ne te cilin kerkoi me 
cdo kusht vrasesit e Osmanit r.a. 5 

Ajo gjithashtu u kerkoi edhe grave te 
tjera te Pejgamberit s.a.v.s. te beheshin 
pjese e ndihmes' se saj 6 . E emocionuar 
dhe tronditur per vrasjen e Osmanit, 
Aishja r.a. ishte gruaja e pare, e cila ngriti 
zerin dhe filloi pergatitjet per hakmar- 
rje. Shume analiste mendojne se zeri i 
saj nuk do te duhej te degjohej ne ate 
menyre 7 , pervec zerit te arsyes dhe af- 
rimin e djemve te tyre, sepse sikurse ajo 
edhe te gjitha grate e tjera te Pejgamberit 



s.a.v.s. konsiderohen ne Kur'an si nena te 
besimtareve. Tani ne Meke kishin arritur 
nje numer i konsiderueshem i sahabeve 
te medhenj te Pejgamberit s.a.v.s. dhe 
pritej nje vendim. 

Sidoqofte zeri i saj nuk ishte politik, 
por tingellonte si i tille, sepse ndikoi 
thelle ne politike. Duke qene se ajo 
ngriti zerin e hakmarrjes, prefekti i 
Mekes Abdullah Iben El Hadramij u 
ndikua prej saj dhe tregohet se nuk i 
ishte betuar per besnikeri kalifit te ri. 
Nje gje te tille akoma nuk e kishte bere as 
Muaviu, sepse ai ne pergjigjen e tij ne le- 
tren kthyese per Aliun (Zoti efisnikerofte 
fytyren e tij) nuk i kishte thene se nuk e 
pranonte ate per kalif. Vertet, letra e tij 
ishte pergjigje metaforike. Pergjigjja e tij 
kishte dy ose shume kuptime, prandaj 
nuk mund te thuhet se ai e refuzonte 
Aliun per kalif. Por zeri i Aishes sikur 
ua shtoi kurajen te gjithe atyre qe men- 
donin per hakmarrje, ne vecanti familjes 
se emeviteve, te cilet ne kohen e Osma- 
nit r.a. ishin ne poste shume te larta te 
qeverisese. 

5. Qendrimi i Talhas dhe Zybejrit 

Pasi ia kishin dhene besen Aliut r.a., 
nje dite keta dy kerkuan prej tij te meso- 
nin se si do te hakmerrej ndaj vrasesve te 
Osmanit r.a. Ndersa Aliu r.a. i siguroi ata 
se ajo dite do te vinte, por per momen- 
tin kushtet dhe rrethanat ishin ne favor 
te komplotisteve. Ata per ta perforcuar 
poziten e Aliut ne Medine, kerkuan prej 
tij qe Zubejrin ta percaktonte prefekt te 
Kufes, ndersa Talhan prefekt te Basres. 
Synimi i tyre ishte qe te bindnin popul- 




Shkurno/Nr.39 



Histori 



Paqja 



lin e ketyre dy krahinave per besnikeri 
te plote ndaj kalifit dhe me pas te kthe- 
heshin per ta ndihmuar ate. Aliu (Zoti 
e fisnikerofte fytyren e tij) nuk mendoi se 
ishte nje zgjidhje e mire per momentin. 
Ai kishte parapelqyer qe ata te dy ta ndi- 
hmonin aty, sepse heperhe kishte nevoje 
me shume ne Medine. Si duket keta dy, 
nuk u ndane te kenaqur nga pergjigjja e 
tij dhe pas disa ditesh te tjera 8 kerkuan 
prej tij te shkonin per umre ne Meke. Ai 
i lejoi edhe pse ishte i bindur se qellimi 
i tyre nuk qe umreja. 

Me te shkuar ne Meke, atje ata iu 
bashkengjiten mendimeve te Aishes r.a., 
e cila edhe ajo ishte e vendosur te hak- 
merrej per gjakun e Osmanit r.a.. Ajo u 
informua nga keta dy edhe me ne detaje, 
se Aliu r.a. ishte peng i komplotisteve 
dhe nuk kishte fuqi te hakmerrej. Por, 
ajo qe behet me e pakuptimte per mus- 
limanet e sotem, eshte thyerja e betimit 
nga ana e Talhas dhe Zubejrit, te cilet e 
perkrahen mendimin qe te shkonin ne 
Basra per te luftuar vrasesit dhe me pas 
ushtrine e Aliut (Zoti e fisnikerofte fytyren 
e tij), e jo per ta ndihmuar. 

6. Forca e dobet ushtarake e 
Aliut r.a. 

Mund te thuhet se nje prej shkaqeve 
te lufterave civile ishte edhe ushtria e 
vogel ose e dobet e kalifit. Situata per 
qeverisje te mire, dite e me shume, po 
dilte nga kontrolli. Duke qene se ai ishte 
i vetedijshem se c po zihej brenda shtetit, 
thirri per mobilizim qytetaret e lire te 
Medines, por numri i vullnetareve, te 
cilet iu pergjigjen fteses se tij ishte i 
vogel, krahasuar me ushtrite qe dispono- 
nin krahinat e tjera perreth Medines. 
Ky numer i vogel i ushtareve te kalifit 
ishte sinjal per te gjithe ata qe mendonin 
te perfitonin nga kjo situate e turbullt. 
Sikur Aliu r.a. te kishte ne dispozicion 
nje numer pak me te madh ushtaresh, 
thuhet se nuk do te kishte vellavrasje e 
as konflikt te gjere te armatosur civil. 

Aliu r.a., edhe pse kishte kete ushtri 
te vogel, mbetej luan dhe nuk terhiqej 
nga padrejtesite. Ai, edhe me kete numer 
te vogel, urdheroi marshimin drejt 
Shamit, sepse per te vetem Muaviu ishte 
rivali kryesor, sepse ishte i pabindur ne 
njohjen e tij per kalif. Por kur Aishja 
r.a. doli me ushtrine e saj nga Meka per 
ne Basra, Aliu r.a. u detyrua ta nderroje 
destinacionin e vet. ■ 



1 Kjo lloj kerkese jep shenja te nje arsyetimi te 
kohes se injorances. Ne koh'en kur Aliu po per- 
gatiste terrenin per t'igjykuar vrasesit e vertete 
sipas sheriatit, ai do te pengohej me kerkesa 
te vazhdueshme per hakmarrje, ose ate do ta 
akuzonin duke i th'ene se ne nje menyr'e po i 
mbronte vrasesit. 

2 Shikuar nga kendifisnor ose kombetar, perpara 
ardhjes se Islamit, k'eto dy familje e kishin te 
ndare pushtetin e brendshem dhe te jashtem. 
Hashimitet kujdeseshin per Qaben brenda Me- 
kes, ndersa emevitet per punet ejashtme. Keta te 
fundit merreshin me tregti dhe kishin mbi supe 
ushtrine. Me ardhjen e Muhamedit pejgamber, 
roli i hashimiteve ndryshoi dhe pa ndonje qellim 
paraprak te xhahilijetit (injorances) hashimitet 
ishin pishtaret e ndryshimit te madh boteror, 
fetar dhe politik. 

3 Prefektet e Osmanit, shumica dermuese prej 
tyre ishin te afermit e tij. Ata, duke shfryte- 
zuar poziten e tyre, kishin krijuar prona dhe 
patundshmeri te m'edha brenda krahinave ku 
ata vepronin. 

4 Qe kur Aliu u zgjodh kalif, midis tij dhe Mua- 
viut ishin shkembyer disa letra. Ne nuk do te 
merremi tani me letrat e tyre sepse do te duhej 
nje liber i tere, por ajo qe eshte me esenciale per 
ne eshte se shumica e letrave qe ne iposedojme 
nukperkojne me realitetin. Si duket shume letra 
jane shkruar nga politikane qe i kane sherbyer 
kohes se tyre. Disa prej tyre favor izojn'e poli- 
tiken e Muaviut, e disa politiken te Aliut (Zoti 
e fisnikerofte fytyren e tij). Ndersa ne, duke 
paraqitur historine pa ndonje ngarkese nga e 
kaluara, mundohemi t'i sjellim ngjarjet ashtu sic 
kane qene. Por vetem Allahu i Lartmadheruar 
e di me se miri. 

5 Disa historiane duan te thone se Aishja r.a. nuk 
e kishte qejfAliun r.a. dhe mendja e saj kerkonte 
zgjidhje te re. (Ahmed Shelebi: 1/616 dhe disa 
historiane te tjere) Shumica e tyre bazohen ne 
rastin e shpifjes ndaj saj, por pak ka te ngjare 
se Aishja r.a. e urrente Aliun r.a. Si argument 
kemi shume thenie te saj, por, me i p'erzgjed- 
huri nga une eshte hadithi i saj kur ajo tregoi 
dashurine e saj dhe te pejgamberit s.a.v.s. per 
Aliun dhe familjen e tij (Ehlul Bejt), e cila tha: 
"Nje mengjes doli Pejgamberi i Allahut, ndersa 
mbi supe kishte njegune te larme te punuar prej 
leshi t'ezi, mandej iu afrua Hasani, i biri i Aliut, 
dhe ai e mbuloi ate me gune. Pastaj iu afrua i 
v'ellai i tij Hysejni, ndersa Pejgamberi s.a.v.s. 
e mbuloi edhe ate. Pas pak erdhi Fatimja, te 
cilen edhe ate e mbuloi, ndersa pas saj u afrua 
edhe Aliu, te cilin e mbuloi gjithashtu, pastaj 
recitoi ajetin: "Allahu deshiron qe prej jush, o 
familja e Pejgamberit, te largoje mekatet dhe 
t'up astro je teresisht" (transmeton Muslimi, ajeti 
suretul Ahzab 33) 

6 Grate e Pejgamberit fillimisht iu pergjigjen 
pozitivisht thirrjes se Aishes r.a., derisa ajo iu 
kishte th'ene se do te shkonin ne Medine. Kerkesa 
e tyre ishte e qarte: ato do t'i kerkonin kalifit te 
sapozgjedhur t'i dorezonte vrasesit e Osmanit 
r.a. Kur Aishja e ndryshoi destinacionin, nga 
Medina per ne Basra, disa prej tyre ndryshuan 
mendje dhe nuk e perkrahen. Me t'u bashkuar 



me Talhan dhe Zybejrin, Aishja upajtua te shko- 
nin ne Basra, per ta rritur numrin e ithtareve te 
Aishes, me te cilet do te luftonte 'pamundesine 
e Aliut' (Zoti e fisnikerofte fytyren e tij), nese 
nuk do t'i dorezonte vrasesit. Hafsaja, e bija e 
Omerit, sikur pajtohej me tegjitha vendimet e 
Aishes edhe pas ketij ndryshimiper te shkuar ne 
Basra, por ate do ta ndalonte v'ellai i saj Abdul- 
lah Bin Omeri dhe keshtu Aishja ngeli e vetme 
nga grate e Pejgamberit. (Ejub: 236) 

7 Disa historiane mendojne se Aishja r.a. veproi 
keshtu ngase ajo nuk e kishte qejfAliun r.a! per 
disa arsye. 

1 . Se ajo kohe me pare kishte kaluar nje 
situate shume te veshtire me bashkeshortin e 
saj Muhamedin s.a.v.s., kur ne adrese te saj 
kishin shpifur, kinse ajo e kishte tradhtuar 
bashkeshortin e saj. Jane th'ene disa kujtime te 
asaj kohe prej saj, rreth qendrimit te Aliut ne 
d'em tesaj. (Xhaiitf. 146 dhe Shelebi: 1/617) 

2. Se ajo nuk d'eshironte ta pranonte 
ate per kalif, per shkak se Aliu r.a. nuk e 
kishte pranuar babane e saj per kalif, qe ne 
dit'en e pare. Dit'en e pare Aliu ishte i zene 
me xhenazen e Muhamedit s.a.v.s, ndersa 
disa sahabe mendonin se Aliu do te ishte 
me i pershtatshmi per kalif. Keshtu nuk ia 
kishin dhene betimin Ebu Bekrit sepse ishte e 
mundur qe ai te zgjidhej si kunderkanditat i 
tij. Ate dite Aliu r.a. kishte th'ene per Zubejr 
Ib'en Avam se ai do te terhiqte perkrahjen 
ndaj tij, sepse tek ai do te ndikonte djali i 
tij (Abdullahu). Vertet te nesermen Zybe- 
jri u t'erhoq dhe ia dha besen Ebu Bekrit, 
me pastaj shkuan te gjithe te familjes se 
Hashimit dhe ia dhane besen Ebu Bekrit. 
(Dinuri,f.lO) 

3. Se ajo (Aisha) kishte debulese ndaj 
djalit te Zubejrit dhe Esmes-Abdullahut. 
Asaj shpeshhere i thoshin nena e Abdulla- 
hut. Meqenese Aishja r.a. nuk kishte f'emije, 
ajo e kishte marre ne mbikeqyrje djalin e 
motres se saj, e cila ishte gruaja e Zubejr 
Ib'en Avamit. Ai pretendonte te behej kalif 
dhe e nxiste nenen e tij te ndikonte me au- 
toritetin e saj ne shoqeri... (Shelebi: f. 1/6 18) 
Se ajo i besonte shume atij, na e verteton 
edhe besimi i saj ndaj tij, kur ajo i besoi 
genjeshtres se tij derisa ushtria e sajpopush- 
onte te Pusi i Havebit. Nje prej mrekullive 
te Muhamedi s.a.v.s. eshte edhe th'enia e tij: 
"Sikur ta dija se dies prej jush do t'i lehin 
qente e Havebit. "Kur Aishja ipaska degjuar 
te lehurat e qenve, paska pyetur, mos valle 
jemi te Pusi i Havebit dhe qenkam shkater- 
ruar. Asaj fillimisht i paskan th'ene se po, 
ndersa ajo menjehere paska kerkuar qe te 
kthehej ne Meke, sepse vazhdimi i saj sipas 
paralajmerimit te Pejgamberit s.a.v.s. ishte 
shkaterrim per te. Por, ne kete rast paska 
nderhyre Abdullah Ib'en Zubejri dhe e paska 
bindur Aishen se nuk jemi te Pusi i Havebit 
dhe ajo me pas paska vazhduar rrugenper 
ne Basra. (Taberi: 4/310, Ib'en Kethir: 5/463, 
Shelebi: 1/619, Ejub: 236) 

8 Shumica e historianeve vertetojne se Aliu 
kishte vetem kat'er muaj ne pushtet kur Talha 
dhe Zubejri kerkuan prej tij te shkonin per ne 
umre ne Meke. 



28 



Paqja 



Refleksion 



Nr.39/ShKurt'10 



Muslimanet ndermjet 

Oksidentit dhe Orientit (2) 




Me lejoni te ilustroj disa mo- 
mente absurde qe mund t'i 
zbuloni kur te krahasoni 
Oksidentin me Orientin: 
1. Vahji^Lppallja 
kur anore ka filluar me im- 
perativin "ikre" (lexo!). Shikuar nga ky 
kendveshtrim muslimanet duhet te jene 
Ehlu'l-kitab (populli i librit) par exel- 
lence. Por megjithate, analfabetizmi sot 
eshte tipik per vendet muslimane dhe 
praktikisht nuk ekziston ne Perendim. 

2. Muslimanet kane ndjenje dhe 
vetedije me te zhvilluar shoqerore se 
kushdo tjeter, duke iu falenderuar sa- 
dakase dhe zekatit. Mes te tjerash, mus- 
limani nuk mund te shkoje ne haxh, 
gjersa komshiu i tij lengon nga varferia. 
Por, megjithekete, dallimi ndermjet te 
pasurve dhe te varferve ne vendet mus- 
limane eshte i tmerrshem. Para pre- 
zantimeve ne netet festive ne cilesine e 
ambasadorit gjerman, shpesh ndodhte 
qe bashkeshortja ime me ankohej ngaqe 
nuk mund te konkurronte karshi zonjave 
vendore, krahas faktit qe perfaqesonte 
nje shtet te pasur, pasi pasaniket e ketyre 
shteteve te vobekta kishin shume margar- 
itare, diamante, smeralde dhe rubin. Ate 
e qetesoja, duke i sqaruar se personalisht 
ne nuk jemi te pasur, si keta persona pas- 
anike, por perfaqesonim shtet te pasur, 
kurse shteti i tyre eshte i varfer. Absurd, 
por realitet. Ne Gjermani personat e pa- 
pune marrin ndihma me te medha sesa 
rroga mujore e dikujt qe punon ne nje 
ndermarrje tekstili ne boten muslimane. 

3. Ne Perendim nese ndihmoni dike 
ne cilesine zyrtare vetem ngaqe eshte i 
afert i juaj, gjykoheni per korrupsion. 
Ne boten muslimane nepotizmi kon- 
siderohet superioritet,- sikur qellimi 
per t'i ndihmuar te afermit justifikon 
padrejtesine ndaj te tjereve. Rendom, 
nepotizmi con ne situate ku shume poste 



me rendesi ne shtet, ekonomi, madje 
edhe ne shkence, u dhurohen personave 
te pakualifikuar. Shteti i ketille asnjehere 
nuk mund te sfidoje barrier at per te ar- 
ritur nje zhvillim te mirefillte dhe eshte i 
gjykuar te qendroje nen mundesite vet- 
jake. Kjo eshte kostoja e korrupsionit, te 
cilen duhet ta paguajne te gjithe. 

4. Ne praktiken e shoqerise musli- 
mane, autoriteti suprem i Allahut xh.sh., 
ne nje menyre eshte reflektuar ne au- 
toritetin ekskluziv te atit, vellait me te 
madh, policise, ne vecanti, mesuesve 
dhe dijetareve. Ky fenomen, i kom- 
binuar me doktrinen e pafat te taklidit 
(imitimit te verber), ka nxjerre ne pah 
mentalitetin imitues jokreativ. Arritja 
e rezultateve madhore ne shkence do 
te thote skepticizem struktural. Poeti 
gjerman shprehet bukur kur thote: "cdo- 
kush duhet mesuar/ te arrije ate qe ka 
trasheguar, qe ta posedoje ne te vertete". 

5. Ne historine islame, shkencat hu- 
mane kane pasur prestigj te theksuar 
karshi shkencave natyrore. Si rezultat 
i kesaj, bota islame ka humbur superi- 
oritetin qe ka pasur me heret kundrejt 
Perendimit. Dekadenca ne fjale ka pro- 
vokuar kolonializmin. Dekadenca nuk 
ka qene rezultat, por shkak i kolonial- 
izmit. Gjersa edhe sot, nese e leme men- 
jane profesorin pakistanez Abdusselam, 
i cili perndryshe ka qene kadiani, nuk 
ka asnje musliman qe ka fituar cmimin 
prestigj ioz Nobel ne shkencat natyrore 
dhe mjekesi. Muslimanet akoma mbur- 
ren me Ibni Sinane, por vetem ne poezi. 

6. Gjysma e njerezimit ne bote jane 
te gjinise femerore. Sipas te drejtave 
dhe pozites qe u jep fjala e Zotit, fem- 
rat de facto nuk do te duhej te trajto- 
hen si qytetare te dores se dyte, por si 
partner komplementar i mashkullit, ne 
perputhshmeri me rolin qe kane luajtur 
ne luften e Uhudit dhe ne perputhsh- 
meri me rolin qe ka luajtur Hatixhja 
r.a., megjithate formulimi kur anor "er- 
rixhalu kavamune alen-nisa" (En-Nisa, 
34) komentohet nga meshkujt konform 
modes macho dhe shpirtit te injorances. 

Femrat ne kete menyre jane larguar 



nga jeta politike, duke u reduktuar ne 
analfabete, nga te cilat pritet te edukojne 
djem me shpirt burri te vertete. Ky dis- 
kriminim ndaj femrave, eshte pretekst 
per dem te dyfishte: per prishjen e ima- 
zhit te Islamit ne bote dhe pengon zh- 
villimin e shoqerise muslimane. Ne nje 
menyre, kjo eshte nje vetevrasje. Femrat 
muslimane duhet t'i keshillojne bur rat 
e tyre qe formulimin e lartpermendur 
kur anor mund dhe duhet ta lexojne si 
"meshkujt jane mburoje e femrave". 

7. Kam pershtypjen se ne disa vende 
muslimane ekzistojne oferta te pan- 
umerta, vetem per ne diell, zbavitje/ 
argetim, femije dhe kohe. Eshte intere- 
sante se perendimoret - te cilet e konsid- 
erojne kohen para - asnjehere nuk kane 
kohe. Duket se jeten e tyre e shpejtojne 
ne menyre konstante. Ne te kunderten, 
popujt e Orientit duket se cdohere kane 
kohe. Per kete shkak nuk ndihen faj- 
tore kur vonohen ne randevu/takime. 
Ne Perendim, treni niset, p.sh. ne 9 : 14 
h. ose ne 9 : 16 h. Ne boten muslimane 
ata here nisen ne mengjes here ne darke. 
Humbja komulative, si pasoje e paper- 
pikshmerise eshte anormale. A thua ne 
Islam eshte e lejuar humbja e kohes? 

8. Gjermanet kane tendenca per te 
qene prefeksioniste - qe akoma nuk eshte 
superioritet - dhe per kete shkak i me- 
sojne automekaniket e botes muslimane 
te servisojne dhe riparojne Mercedes-in 
dhe Wolkswagen-in ne menyre perfekte. 
Por, kur keta automekanike kthehen ne 
vendet e tyre, nencmohen nga bash- 
kevendesit, nga qe mundohen kot. Kush 
brengoset se a do te punoje niakina ne vi- 
tin e nente te prodhimit, nese e njejta pu- 
non neser?! Kjo eshte logjika e njerezve, 
te cilet nuk kuptojne se vlera e makines 
nuk varet nga cmimi i blerjes, por nga 
ajo se sa kushton qendrueshmeria e saj. 

9. Ne vendlindjen time, nese ndonje 
person arrestohet per burgosje, i njejti 
fillimisht kerkon nga autoritetet e puneve 
te brendshme dokument identifikimi, 
me pas pyet per pretekstin e arrestimit. 
Me pas i burgosuri informohet rreth te 
drejtave: si te mbrohet para gjyqit, etj. Ne 

29 



Shkurno/Nr.39 



Refleksion 



Paqja 



gjykate mundesite qe pushteti te fitoje 
jane statikisht te vogla karshi te paditurit, 
i cili mbron vetveten. Nese gjate arresti- 
mit ka pasur kercenime dhe frike - nuk 
vjen ne shprehje tortura - rasti nder- 
pritet, kurse policet pjesemarres ne akt 
ndiqen ne forma te ndryshme. Te drejtat 
e njeriut jane te garantuara edhe per te 
huajt, muslimane dhe pjesetare te feve 
te tjera. Muslimanet mund te kerkojne \ 
dhe te fitojne qe te ndertojne xhami dhe 
te shfrytezojne minaret per thirrje ne 
namaz. Ata mund te paditin dhe te fito- 
jne autoritetet per te ndare vajzat e tyre 
nga sportet e kombinuara. Femrat mus- 
limane mund te paditin dhe te fitojne 
punedhenesit, te cilet pengojne veshjen 
islame. Pyes: a thua keta rregulla vazh- 
dojne qofte edhe per nje shtet musliman? 
10. Ne vendlindjen time, si dhe ne 
cdo shtet tjeter perendimor, mbahen 
zgjedhje politike te rregullta, ku pjese- 
marrja u mundesohet edhe partive 
fetare. Nuk ka nevoje per vezhgues 
te jashtem. Kutite e votimeve jane te 
zbrazura kur sillen neper vendvotime. 
Askush nuk tenton te bleje/vjedhe vifta. 
Votat numerohen nga perfaqesuesfMF 
partive pjesemarrese ne votime, e jo>, 
nga pjesetare te Ministrise se Puneve 
te Brendshme. Duke pasur parasysh 
qe gjithmone ekziston nje potencial qe 
abstenon nga votimet, te semure ose 
qe kane vdekur, asnjehere perqindja e 
pjesemarresve ne votime nuk arrin 99%. 
Partia qe humb zgjedhjet, ia dorezon 
postin te porsazgjedhurve. Tash u le qe 
ju vete te gjykoni se cilat vende te tjera 
ndjekin nje procedure te ketille. 

IV 

Nese ju kujtohet si kam kritikuar vis-a- 
vis Perendimin pak me pare dhe si e cmoj 
po kete Perendim tash, mund te pyesni se 
a po flas per te njejtin fenomen. Po, Ok- 
sidenti eshte kombinim i shumellojshem: 
ajo qe eshte e shemtuar, eshte e keqe, ajo 
qe eshte e pranueshme, eshte e mire. Mu 
per kete duhet potencuar qe muslimanet 
nuk guxojne te pranojne dhe te konsid- 
erojne Oksidentin si alternative te vetme 
ekzistente, e cila duhet ndjekur teresisht 
ose refuzuar teresisht. Te refuzosh ose te 
kopjosh eshte lehte. Perzgjedhja eshte e 
rende. Por, duke u nisur nga ajo qe prezan- 
tuam me lart, ne duhet te jemi selektive. 

Gjate zgjedhjes se me te mires, nder 
sfidat me te medha qe ballafaqohemi 



eshte fakti qe preferencat tona mund 
te kene pasoja afatgjate ideologjike dhe 
morale, sic; eshte rasti me automobilin 
dhe telefonat celulare. Edhe kur bejme 
zgjedhje, ne ate qe ofron Perendimi, 
duhen pasur kujdes pasojat etike dhe 
ideologjike. Per kete shkak themi se kur 
prekim teknologjine perendimore me 
gisht, ekziston mundesia qe e njejta te na 
terheqe per dore. Pjeserisht dhe vetem 
pjeserisht, teknologjia perendimore 
eshte zhvilluar nga nje civilizim specifik, 
me paragjykime specifike afetare dhe 
amorale. Automobili paraqet liri fonda- 
mentale, me te cilen perendimori fiton 
liri, madje, edhe nga prinderit. Telefonat 
celulare realizojne endrren per lidhje te 
panderprere. Po ashtu, ai zbulon se eshte 
a nuk eshte zonja e shtepise ne shtepi 
kur e therret burri i saj. Disa makina 
jane te konstruktuara ne ate menyre qe 
detyrimisht duhet te punojne pander- 
prere, e cila implikon qe njeriu te jete 
vlzhdimisht sherbyes teknik i saj, qofte 
samazan, kohe namazi ose jo. 

Frolp]£mi tjeter me te cilin ballafaqo- 
hen muslimanet ne Perendim eshte fakti 
se Islami nuk eshte vetem religjion, por 
eshte edhe civilizim. Kjo ceshtje nuk 
eshte problematike gjersa personi jeton 
ne boten muslimane, me perjashtim 
nese ndonje person, i cili ne perputhsh- 
meri me shpirtin vehabi, nuk mundo- 
het te menjanoje disa risi, te cilat jane te 
pranuara nga komuniteti musliman dhe 
jane bere pjese e tradites se tyre, sic eshte 
kulti musliman i "shenjtoreve" i forme- 
suar rreth tyrbeve; si p.sh. tyrbeja e Sejide 
Zejnebit ne Kajro dhe ajo ne periferi te 
Damaskut. Ne Perendim problemi qen- 
dron ndryshe. Atje muslimanet detyri- 
misht duhiit te vendosin ge a eshte islame 
puna e tyre qe punojne, ose qe kerkohet 
qe ata te kryejne dhe, nese eshte, a eshte 
ajo pjese e fese se tij, ose vetem pjese e 
kultures myslimane? Nese eshte ceshtje 
e fese, ne nuk kemi mundesi te bejme 
kompromis. T^^Rper kete kur blejme 
produkte ushqimore-, harxhojme mjafte 
kohe duke lexuar dhe kontrolluar pak- 
etimet se a permbajne ata mish derri. Do 
te vazhdojme te luftojme per te drejten e 
therjes hallall dhe te varrimit ne menyren 
tone. Kam pershtypjen se keto momente 
dhe ezani duken si gjera sekondare. Por, 
kur fillojme te bejme kompromise ne 
ceshtjet e sheriatit, qendrojme ne siper- 
faqe rreshqitese te perpjete. Ku eshte 



fundi i leshimeve tona? Nuk ka veshje 
islame per femrat? Nuk ka agjerim gjate 
ushtrimeve ushtarake? Nuk ka namaz 
ne vendin e punes? Disa nga qeverite 
perendimore me te vertete shpresojne 
se imigrantet myslimane - tash p.sh. ne 
Gjermani jetojne mbi 2.7 milione imi- 
grante myslimane - do te asimilohen 
deri ne ate shkalle sa do te paraqesin per 
shtetin, thjesht, nje problem te vogel, sic 
eshte rasti me punetoret e krishterj 
Spanja dhe Italia. Nese ndodh : 
tille, muslimanet do te humhjn identite 
tin e vet dhe mundesine te Kontribuojne 
ne permiresimin tjifcielor l£ I mltur^ p 
perendimore. Politika jone duhet te jete 
jo ajo e asimilimit, por ajo e normalizim- 
it. Muslimanet nuk duhet te asimilohen 
me qellim qe te jene te pranueshem ng 



te tjeret. Ne anen tjeter, munfl te beh< 
kompromise ne aspektet te cilat jane 
thjesht produkte te civilizimit, ose te cil; 
nuk bejne pjese ne suaza te detyrimev< 
te Sunetit. P.sh. nuk eshte e detyrueshme 
qe ne te hame ushqim ne ^arcaf te shtrire 
ne toke, ose te pastrojme dhembet me 
misvak, nese posedojme uje, brushe dhe 
paste. Mund te sherbehemi me thike dhe 
pirun, gjegjesisht me dy duar, ngaqe ne 
kete menyre nuk e hame ushqimin me 
doren e majte. Nuk eshte kusnt te veshim 
gelabi ose thawb. As qe kushtezohemi te 
dime gjuhen arabe. Thene ndryshe, nuk 
duhet te shnderrohemi ne arabe ^e shek- 
ullit te XVII-te per te qene muslimane te 
mire. Islami nuk eshte fe arabe, as, vetem 
per arabet. Sipas jurisprudences islame, 
per ne si muslimane perendimori 
e lejuar, madje eshte edhe detyre 
te respektojme ligjet vendore, de 
njejtat na mundesojne te ndjekim 1 
kryejme detyrat themelore te fese so 1 ] 
Muslimanet historikisht kane vepruarUe 
kete menyre kur ata kane jetuar jashte ku- 
fijve te Daru-1-Islamit. Prezenca e Islamit 
ne vendet e jashtme, gjithmone ka qene 
avantazh per fene tone. Sot, muslimanet 
e Perendimit mund t'i sherbejne Islamit 
duke i ndihmuar qe perseri te zbuloje 
dhe jetesoje trashegimine demokratike. 
Hulefai-rashidinet kane qene te 
zgjedhur secili ne menyren e vet. Ne 
rastin e Ebu Bekrit jane zhvilluar debate 
te hapura lidhur me ceshtjen se halifja i 
pare duhet te jete nga radhet e ensareve 
a muhaxhireve, si dhe te jete Ebu Bekri 
apo Omeri. Askund ne bote nuk jane 
zgjedhur udheheqesit aq demokratiki- 




30 



Paqja 



Refleksion 



Nr.39/ShKurt'10 



u 



m 



.# 



ft 




sht aq heret. Muslimanet jo vetem qe 
duhet te jene pjesemarres ne zgjedhjet 
ne Perendim, por ata duhet t'i llogari- 
tin proceset zgjedhore si pjese e bahces 
islame. Po ashtu, sot muslimanet duhet 
te kuptojne qe shura, si marreveshje mes 
pushtetit dhe elektoratit, ne pergjithesi, 
kerkon perfaqesim parlamentar dhe 
duhet qe te coje drejt rezultateve te cilat 
jane detyre e pushtetit. Kjo gjithashtu. 
eshte pjese e kopshtit islam. Mund te 
perkujtojme momentet para luftes se 
Uhudit, kur Pejgamberi a.s. veproi si- 
pas qendrimit te shumices, kur ishte ne 
pyetje mbrojtja e qytetit. 

Plotesisht e kuptoj rezerven dhe 
dyshimin qe kane te bejne me termin 
"demokraci", nga aspekti i qendrimit 
ideologjik mbi "sovranitetin" popullor, 
e jo te Allahut- si dhe per shkak te rolit te 
demokracive perendimore ne periudhen 
e kolonializmit. Nese termi "demokra- 
ci" eshte i papershtatshem, flas si shejh 
Nahnah ne Algjeri, mbi "shurokratine", 
esenciale eshte qe ne muslimanet, ne 
Perendim, si dhe shoqeria moderne 
egjiptiane e jordaneze dhe levizja En- 
Nehda ne Tunizi me shejh Ganijshin, 
haptazi te favorizojme mekanizmat qe 
do te mundesojne riorganizimin perio- 
dik te 4everise dhe kontrollin e saj gjersa 
njejta eshte ne pushtet, respektivisht, 
'emokracine ne kuptim primar. 

Me lart potencuam se muslimanet kane 

undesi te kontribuojne ne shume aspekte 

er nje t£ ardhme me te mire te Oksiden- 

it, duke ndihmuar ne tejkalimin e krizes 

«tlhe shoqerore ne te cilen gjendet 
tnentin Oksidenti. Jam plotesisht i 
se Perendimi ose do te mesoje nga 
Islami te respektoje dhe te cmoje disa vlera 
themelore te cilat atje jane te harruara, ose 
do te perfundoje ne nje katastrofe. Mund 
te jetoni kunder ligjit hyjnor perkohesisht, 
e jo pergjithmone. Me lejoni te cek dym- 
bedhjete kontribute potenciale nepermjet 
te cilave Islami mund te kontribuoje - jo 
per ngjyrosjen e Perendimit me te gjelber 
- por, per kurimin e tij. 

1. Perendimi lengon nga paragjy- 
kimet racore. Islami, edhe pse nuk ka 
arritur qe te eliminoje ne teresi kete 
fenomen, megjithate nuk ekziston re- 
ligjion tjeter i cili ka arritur rezultate te 
mira si Islami ne lufte kunder racizmit. 

2. Perendimi, krahas imperativit biblik 
"duaje komshiun si vetveten ', definitivisht 
lengon nga marredhenie te ftohta nder- 



shoqerore. Madje shumica e atyre qe jeto- 
jne ne qytete, nuk kane fare kontakte me 
komshinjte dhe te afermit e tyre. Umeti 
musliman dhe muslimanet ne Perendim 
demonstrojne ngrohtesi, miqesi dhe 
gatishmeri per ndihme reciproke, e cila 
u mungon femijeve te Perendimit. 

3. Te rinjte ne Perendim urrejne hi- 
erarkine ne ^do aspekt te jetes: ne pune, 
ne kishe dhe familje. Islami eshte plural- 
ist, madje, nuk njeh sakramente, te cilat 
duhet t'i udheheqe dhe realizoje kleriku. 
Nuk ka Pape ne Islam. Muslimani i drej- 
tohet drejtpersedrejti Allahut kudo qe te 
gjendet, pa nevoje ndermjetesimi. Musli- 
mani eshte besimtari me i lire nga kushdo 
tjeter. Edhe emancipimi eshte "in" (ne te)! 

4. Perendimi mburret me raciona- 
lizem. Por, ne realitet, ne vete ngerthen 
dogmat, si: mekati fillestar, triniteti, 
misherimi hyjnor, per kete shkak nuk 
mund te konsiderohet racional si Islami. A 
nuk eshte Islami feja e vetme, Libri i shen- 
jte i te cilit i therret njerezit vazhdimisht te 
mendojne, te meditojne dhe te gjykojne? 

5. Muslimanet nga natyra jane popull 
qe gjithmone jane te vetedijshem e te ar- 
syesnrm qe paraqiten para Zotit dhe jane 
ata qe u nffinmojne te dehurve, qe pas 
zbavitjeve te gjejne^htepme e tyre. Sa i 
perket varshmerisenga droga, dhe te ng- 
jashme me te qe sundojne ne Perendim, 
muslimanet jane shpresa e vetme, qofte 
ne Los Anxjjelos ose ne JohanesburgBj 

6. Asnje shoqeri dhe shtet nuk mund* 
te perballoje shkaterrimin e fa mgfe s. N^ 
nje ambient ku vetem homoseksualet 
luftojne per mbrojtjen e institucionit te 
kurores (per vete), qellimi i Islamit per 
ruajtjen e familjes behet esencial. 

7. Femrat ne Perendim perqendro- 
hen ne ruajtjen e dinjitetit te tyre. Gjate 
procesit te emaflcipimit ato krahasohen 
me meshkujt, duke i kopjuar. Ato kane 
fituar edhe vende pune dhe pavaresi 
ekonomike. Por, ato nuk kane arritur 
te ruajne dinjitetin personal. Femrat ne 
Perendim vazhdojne te jene objekt sek- 
sual, si deri me tash, duke ekspozuar cdo 
nuance te bukurise. Ne kete kontekst, 
muslimanet demonstrojne qendrimin 
si te ruajne dinjitetin femeror. 

8. Njerezit ne Perendim jane ne stres 
te perhershem dhe per kete shkak kane 
nevoje per ndihme psikiatrike. Namazi, 
lidhja e rregullt e muslimaneve me Zo- 
tin, eshte shume efektive ne kurimin e 
tehuajesimit dhe mevetesimit, nga te 



cilat lengon njeriu modern. 

9. Ashtu sic plaket shoqeria perendi- 
more, kapitali i madh gjendet ne duart e 
vejaneve dhe sistemi kapitalist i sterngo- 
pur eshte ne gjendje te humbase vitalite- 
tin e vet. Sigurimi cmohet me se shumti. 
Ekzistojne sigurime nga cdo rrezik i 
mundshem. Islami ndihmon ne ruajtjen 
dhe mbrojtjen e shpirtit produktiv, duke 
insistuar qe kapitali te jete i shfrytezu- 
eshem jo per dobi fikse, por ne menyre 
te ndarjes se fitimit dhe humbjes. 

10. Po ashtu, Islami mund te njoftoje 
Perendimin per qellimin e mjegulluar qe 
te vendose interesat njerezore ne qender 
te politikes ekonomike, duke kerkuar qe te 
drejtave shoqerore dhe dinjitetit njerezor 
t'i jepet primat para qellimeve ekonomike. 

11. Njeriu perendimor, gjithnje e me 
teper, eshte i vetedijshem per demet qe 
sjellin Uojet e gabuara te ushqimeve. Ata 
mund te zbulojne se muslimanet kane 
pasur te drejte cdohere kur kane refuzuar 
ngrenien e mishit te derrit, si ushqim i 
demshem per organizmin e njeriut. 

12. Per brengen e tyre te shendetit, te 
mbeshtetur ne kontrollin e peshes dhe 
parimet dietore, perendimoret mund te 
zbulojne Islamin dhe shtyllen e tij rama- 
zanin/agjerimin si nje element modern. 

Keto jane dymbedhjete kontributet 
individuale qe mund t'i ofrojne musli- 
manet per kurim/rehabilitim shoqerise 
perendimore. Ndoshta, ata nje nga nje 
rmk do te kene ndonje ndikim te kon- 
sideruar, por, kur keto qendrime dhe 
besime do t'i pranojne si teresi, kjo do 
^e paraqiste nje revolution shoqeror 
dhe moral. Megjithate, dikush mund te 
thote se keta komponente nuk u tako- 
jne vetem muslimaneve. Kjo eshte e ver- 
tete, por dekrishterizimi i Evropes - jo 
edhe i Shteteve ^e Bashkuara - ka arritur 
piken ku krishyfezmi tashme nuk ka as- 
nje shans op te beje revolucion moral, te 
detyr^ignem, per te shpetuar Perendimin. 
As qe do ta bente nje gje te tille ndonje 
"religjion" artificial, sic eshte shamanizmi 
modern. Vetem Islamizimi i pjesshem i 
Perendimit mund te nderroje drejtimin 
e timonit, nga gjendja momentale, e cila 
po e con Perendimin ne shkaterrim. Tash 
ngelet te presim se a do ta marre Oksi- 
denti barren ne kete tavoline. Ngelet qe 
ju te vleresoni. ■ 

Nga boshnjakishtja: 
Mr. Nasir REXHEPI 



31 



Shkurno/Nr.39 



Etnologji 



Paqja 




Rini HYSENI 

Ne analizat e gjuhet areve, kjo 
teme eshte relativisht e re. 
Per zhdukjen e gjuheve 
eshte folur qe prej vitit 1981, 
kur gjuhetarja britanike Nan- 
cy Dorian publikoi nje roman 
per zhdukjen e gjuhes galeike skoceze. 

Nje vit me pas, Komisioni Evropian fU 
J ...... *.*y. . r Jr m 

nancoi krrjimin e zyr.e^evropiane jpe 

gjuhet m^pjak'te perhapusa, 

Po te sjrohim me kujdes, do te \ 
jme se ka^^ndryshim lewazhdui 
te gjuheve: disa prej tyre vdesin, por 
nderkohe lindin edhe te tjera. Zhdukja 
mund te kete shkaqe te ndryshme. Nje 
popull mund te zhduket ose te ndry- 
shoje gjuhe. Megjithate, ndonjehere 
nderhyjne edhe faktoret politike, si 
per shembull presioni kulturor i kolo- 
nizimit, rtilkj^t shk4ktoS^hdukj^V 
shume gjuSeve, siclom^^ie' Amerike 
dhe AustrMp gjeti\jf \Jft ^W| 

Ne vitin T899, nje ligj japonez i defy^ 
roi ainute, vendasit e ishullit te Hokaid- 
os, te hiqnin dore nga kultura dhe gjuha 
e komunitetit te tyre. Ligji u shfuqizua 
ne vitin 1997, por sot gjuha aiun-e, qe ne 
te kaluaren flitej edhe ne jjshujt Sashalin, 
Honshu dhe Kur-ili, ka^^ejem disa dh 
jetera fol^S. PerJ*Jh0 
vendos qe^dhqajat e 
te ishin dygjjtheshe. Vj 

Ne skajin tjeter te botes, ne Kame- 
run, ne vitin 1995, gjuha luo ose kasabe 
flitej vetem nga nje person. Kur studi- 
uesi qe kishte bere kete zbulim, Bruce 
Connell nga Universiteti i Nju Jorkut, 
shkoi ne ate vend ne vitin .1996 per ta 
takuar, mori Vesh se personi qe kerkonte 
kishte nderruar jete. prej pak kohesh. 

Rreziku i zhdukjes se gjuheve mund 
te vije si frga^faktoref e jashtem- domin- 
imi ushtartkj ekojiit5nJia, b£sjiijii, kul- 
tura - ashtu edhe ata te brendsliem, per 
shembull perceptimi i gabuar qe ka nje 
komunitet per gjuhen e tij. Gjithashtu, 
ka popuj qe heqin dore nga gjuha e tyre, 
sepse e konsiderojne nje pengese ndaj 
progresit. Sot, zhdukja e gjuheve eshte 
shpejtuar edhe nga dy tendenca: glo- 
balizing i shkembimeve komerciale dhe 
urbanizimi ne shkalle te gjere, i cili fa- 
vorizon homogjenizimin linguistik (sot 
mbi 50 per qind e popullsise se botes 
jeton ne qytet). Studiuesit me pesimiste 
parashikojne se gjate ketij shekulli do 



Zhdukja e gjuheve 



te zhduket 90 per qind e shtate mije 
gjuheve qe fliten aktualisht. 

Ne vitin 1996, UNESCO beri boti- 
min e pare te "Librit te kuq te gjuheve ne 
rrezik". Qe nga ajo kohe veprat mbi ar- 
gumentin ne fjale pothuajse jane trefish- 
, :-uar. Ne vitir^-2000, per shkak te frikes se 
' fundshekulKt, u publikuan shume stu- 
[ime mpJ^I&rdhrnen linguistike te plan- 
etit. Disajbre| ketyrfe sk^imeveVrillnfl 
tituj alarmEfs, si per sHbmbull: "Wekja 
dhe rilindja e gjuheve", "Ndryshimet e 
gjuhes si trashegimia e njerezimit". 
Ne raste te tjera toni ishte katastrofik, 
si "Zerat e heshtjes" dhe "Ne gjurmet 
e gjuheve qe po zhduken", autore te te 
cileve ishin Daniel Nettle dhe Suzanne 
Romaifrlp. Ndersa disa studime te tjera 
kishin prekur ceshtjen e pasurise, si per 
shembull "Vdekja e. gjuheve" e a,utorit 
DavidpCrystal. P^r^Jrafite t^eU&Whe 
tej kjo frike? Per tin pergjigjurKesaj py- 
etje, duhet te kemi parasysh perhapjen 
e gjuheve neper bote. Gjithashtu, nuk 
duhet te harrojme se kontinentet nuk 
kane te njejten dendesi gjuhesh: ne Ev 



rope flitet -3 per qind e. totalit te-gjuheve, ( - eshte me e perhapur, por qe flitet nga 



ne Azi 33 per qind dhe ne Afrike 30 per 
, ^iar J aiu , h , -4e u qind. Keshtu, duke pasur parasysh keto 
[lliihif^ rugor nrc dheha^cmhe ie 

j«pasi^me shutTJf gjuhe, ^tfTjJlla jane 
Azia, Amka dhe Oqeania e te tjera teper 
te varfra si Evropa dhe dy Amerikat. Kjo 
shperndarje e pabarabarte lidhet me 
vjetersine e shteteve dhe centralizimin e 
tyre. Ka gjasa qe shtetet afrikane dhe ato 
aziatike do te behen centralizuese, duke 
humbur keshtu pjese te rendesishme 
te gjuhes i setyre..Dihet qe jo te gjitha 
gjuhet kane te njejten peshe. Dymbed- 
hjete gjuhet e para ne bote, v pra ato, qe 



^te.gJ 
fliten n 



ga njeqind milione persona, per- 
faqesojne 0.2 per qind te totalit dhe 44.3 
per qind te folesve te planetit. 72 gjuhet 
pasardhese, qe fliten nga dhjete deri ne 
njeqind milione persona, perfaqesojne 
1.2 per qind te gjuheve boterore dhe 38 
per qind te folesve. 84 gjuhet e para te 
planetit (1.4 per qind e totalit) fliten nga 
82.3 per qind e folesve. Ndersa 55 per 
qind e gjuheve flitet nga dhjetemije per- 
sona. Gjuhetaret theksojne qe nje gjuhe 
e folur nga me pak se njeqindmije per- 
sona eshte ne rrezik. Kur ka me pak se 
dhjetemije foles, gjuha eshte drejt nje 



fundosjeje te pakthyeshme. Keto jane 
vetem disa nga te dhenat, por sipas 
studiuesve eshte e mjaftueshme per te 
parashikuar se ne shekullin XXI mund 
te zhduken mesatarisht ne harkun kohor 
te dy muajve nga 50 deri ne 90 per qind 
e gjuheve. Sigurisht qe keto jane shifra 
mjaft shqetesuese, por gjerat nuk jane 
kaq te thjeshta. Ne fakt, numri i folesve 
te njegjv)b.e iuik eshte "tregpesi&vetern 
i vleres^se-s^ Disa libra^elilnen me 
peshen e gjuheve tregojne ndikimin e 
parametrave te tjere, si per shembull: 
interneti, funksioni i gjuhes zyrtare dhe 
fluksi i perkthimeve. Nje gjuhe e folur 
nga dhjetemije persona, te cilet as nuk 
e shkruajne, as nuk e perdorin ne inter- 
n^t-djfe as nuk e konsiderojne gjuhen e 
Iryre zyrtare eshte me e rrezikuar se sa 
,hjejgj.uhe e folur ng^i njej^^iumer per- 
\S9K2Lsh. Gjithashiimrje' gjuhe jo shume 
e perdorshme, folesit e se ciles jetojne 
pa kontaktuar me boten e jashtme, per 
shembull jetojne ne nje ishull te hum- 
bur, ose ne qender te njp pvjli amazonik, 
eshte me pak e rrezikua^^ nje gjuhe qe 



persona te cilet jetojne ne nje qytet ku 
fliten shume gjuhet Studimji i hfe;£pjise se " 
a kontin'e^te i^e jarie1^L>gjuneve na jep mjaft te dhencNSLe :J^aze te 
pgftrmacio*^^ qe kemi, din^lsdvetem 
pak gjuhe ekzistojne prej dymije vjetesh, 
pervec ndonje gjuhe te shkruar, sic eshte 
ajo kineze, sanskrite ose greqishtja (e 
cila ka pesuar ndryshime me kalimin e 
viteve). Megjithate, disa gjuhe kane lene 
gjurme te rendesishme, edhe pse jane 
jzhdukur. F'er shembull, latinishtja eshte 
nje gjuhe e vdekiiE, por u kaitUaene jete 
shume gjilbeve^e -tjera Gutr/se^i, latin- 
ishtja- s v^zhaon te ekzistoje e misheruar 
nga gjijne|e tjera. pfgjrishti^e gjate his- 
torise se tij njeriu ka folur shume gjuhe, 
prej te cilave nuk kane mbetur gjurme. 
Sipas gjuhetarit Mark Pagell nga Univer- 
siteti i Reading, numri i gjuheve te folura 
nga njeriu (mes atyre te zhdukurave dhe 
aktuale) eshte rreth 140 mije. Por, nese 
sot jane rreth shtatemije gjuhe, kjo do te 
thote se jane zhdukur 130 mije te tjera. 
Nderkohe, UNESCO flet per 30 mije 
gjuhe te humbura. Megjithate, ne baze 
te kesaj te dhene mund te kuptojme se sa 
e veshtire eshte te gjesh numrin e sakte 
te gjuheve te humbura. ■ 



32 



Paqja 



Kulture 



Nr.39/ShKurt'10 



Ne teatrin 'Oda' eshte' dhene pre- 
miera e filmit "Ne token mes kufi- 
jve" e regjisorit Arben I. Kastrati. 
Fil 



Ne tri toka 




Identitetit eshte problem te cilin e 
kam trajtuar gjithmone ne veprat 
e mia". Me kete fjali te regjisorit Ar- 
ben I. Kastrati do te mund t'i qa- 
seshim me lehte filmit te tij me te 
ri. Edhe ky film i Arben I. Kastratit 
e trajton kete problem ne nje menyre te 
vecante, duke na paraqitur nje histori, 
per nje kohe te caktuar, te tre shqiptareve 
nga tri vende te ndryshme: Kosova, Shq- 
iperia, Maqedonia - te cilet kane nevoje 
te ikin. Arben I. Kastrati, skenaristi dhe 
regjisor i filmit, takon rastesisht "ne token 
mes kufijve" tre shqiptaret, shqiptarin 
nga Kosova, i cili ndien mungesen e at- 
dheut, mungesen e identitetit kombetar; 
shqiptarin nga Shqiperia, qe ndjen pa- 
sojat e atdheut komunist qe e ndjek, e 
dhunon; dhe shqiptarin nga Maqedonia 
te cilin shteti as qe e trajton. Ky takimi i 
rastesishem na sjell dramen qe i pershkon 
keto tri personazhe, te cilet, si pasoje e be- 
simeve dhe botekuptimeve te ndryshme 
qe kane per atdheun, identitetin, kombin, 
boten, hasin ne ndryshime dhe, shpesh, 
kjo sjell konfliktin. Te tre perfundojne 
ndryshe nga ajo qe kane synuar. 

Edhe pse premiere, salla bosh. 

Sipas Kastratit "problem i identitetit 
e percjell fatkeqesisht edhe ne kete kohe 
shoqerine tone, edhe pse ngjarja e filmit zh- 



villohet ne vitin 1983, shqiptari nga Kosova 
vazhdon te kerkoje atdhe, ne nje menyre 
identitet te vetin, shqiptari nga Shqiperia 
vazhdon te ike nga atdheu, ne Maqedoni 
nuk trajtohemi aspak si shqiptare, keshtu qe 
ne ende kemi probleme te pazgjidhura, te 
cilat mendoj qe duhet te zgjidhen. Prandaj 
sduhet te kemi frike t'i zgjidhim problemet, 
por, perkundrazi, te ballafaqohemi dhe te 
merremi me probleme tona '. Per kete film 
eshte bere gjith^ka fale bashkepunimit qe 
mund te behej, me nje buxhet shume te 
vogel, "qesharak" - e cileson vete regjisori. 




Filmi eshte pothuajse komplet i 
financuar nga fondi i filmit te Maqe- 
donise dhe nje pjese nga Digjitalb. 
Kastrati, pervec skenarit dhe regjise, 
ka luajtur edhe rolin e "shqiptarit" nga 
Kosova. Kjo, sipas tij, ka ndodhur nga 
pamundesia materiale. "Vullnetarizmit 
i ka ardhur fundi. Sikur te kisha me 
shume buxhet, sigurisht, do te mer- 
rja aktore, ndoshta dhe regjisor tjeter. 
Ne gjithe kohen ankohemi per buxhet. 
Thjesht, kur do qe te punosh, punon 
me aq sa ke". 

Ai deklaroi se nuk ka punuar asn- 
jehere me buxhet te madh. Gjithmone 
kur shkruan qe te beje nje film, e shkru- 
an ne ate menyre se si do te realizohej ai 
me buxhetin qe do te duhej, mirepo ne 
pamundesi mandej e redukton krijimin, 
duke ia pershtatur buxhetit qe ka. "Ne 
token mes kufijve \ pervec Arben Kas- 
tratit, luajne dhe Adem Karaga, Muzbaj- 
din Qamili, Vedat Haxhislami, Besnik 
Krapi, Ernest Zymberi, Denalda Teli. 
Aktualisht Kastrati eshte duke punuar 
ne nje projekt filmik tjeter dhe me nje 
buxhet edhe me te vogel se "Ne token 
mes kufijve". Xhirimet kane filluar me 15 
mije euro. "A do ta kryej me ato para a 
jo, eshte teme tjeter" - thote ai, mjafton 
vullneti per te krijuar. ■ 

Perqatiti: Flamur MALOKU 

33 



Shkurno/Nr.39 



Kulture 



Paqja 



Kosova ne nger^in mes kul 



Avni RUDAKU 

Ekziston nje veshtiresi e patejkal- 
ueshme per te filluar ndonje 
refleksion mbi kulturen, e vec- 
mas per kulturen ne Kosove. 
Megjithate, do bej perpjekje 
sizifi! Vete kultura si nocion 
hap diskurs te nderlikuar perkufizues. 
Ne rezonimin mbi kulturen/kontrakul- 
turen/vetekulturen, madje cuditerisht 
nga orali i (jo)profesionisteve te shken- 
cave sociale, hasim gabime koherente 
dhe semantike perkitazi me kulturen. 
Parafytyroni cfare terbimi na sjellin 
shprehjet kuturu qe besohet se perkojne 
me diagnoza vleresuese per ate qe eshte 
"kulture" dhe "jokulture"! "Ai nuk ka 
kulture!" "Shoqeri pa kulture!" "Sjellje 
pa kulture!" "S'ka kulture ne Kosove!" 
e te ngjashme. Sidomos per sociolo- 
gun e antropologun nuk ekziston as- 
nje shoqeri pa kulture. Kultura eshte 
elementi me universal njerezor dhe 
shoqeror, qe perfaqeson metaforikisht 
"thelbin metafizik e frymor te vete qe- 
nies njerezore". Madje dhe fiset e ash- 
tuquajtura me kalemin egocentrik "fise 
primitive", kane njefare kulture kom- 
plekse. Kultura, ne fakt, shpreh kultivim, 
tendence per zhvillim dhe vetezhvillim. 
Synimet per persosje, perfeksionizem, 
vetenjohje e njohje, veterealizimin e 
personalitetit te secilit, jane ne interes 
te programohen permes kultures. Shper- 
faqja e shpirtit kolektiv dhe individual 
nuk ka rruge me qenesore te shprehet 
sesa permes kultures, respektivisht 
permes vallezimit, kendimit, poetizimit, 
prozes, filmit, me menyren se si flet, si 
komunikon... "Kultura perfshin ne fakt 
gjithe menyren e jeteses se anetareve te 
nje shoqerie. Menyra e veshjes, sjelljes, 
pirjes, ritualet religjioze, arti, etj., jane 
ceshtje kulturore". (Anthony G.) Por 
ajo qe manifeston mutacionin kulturor 
te nje shoqerie, sic eshte ta zeme ky i 
shoqerise kosovare, eshte "legjitimiteti 
i hapur" i "kontrakultures" dhe "pash- 
prehesia adekuate kulturore". 

Kultura krijohet ne relacione nderve- 
pruese njeri-njeri, njeri-shoqeri dhe njeri- 
natyre. Ne keto polemika gnoseologjike, 
qeniet njerezore shprehen dhe veteshpre- 

34 



hen. Kur nuk shprehemi dot, ndrydhemi 
ne boten tone te thelle subjektive, duke 
rrezikuar ne njefare kuptimi dhe kalimin 
ne "neuroze kolektive apo personale" 
(Freud). Me gjithe frojdizimin teorik qe 
dhe vete arti eshte nje lloj metamorfoze 
neurotike, nje gje eshte me se e shendet- 
shme per proceset psikike njohese, emo- 
cionale dhe motivuese te njerezve: aftesia 
per te kanalizuar rrebet e instinktit permes 
"rruges kulturore/artistike", qe kodifikohet 
ne menyre te pranueshme e te dobishme 
shoqerore. Kultura nuk eshte vetem prag- 
matizem i drejtperdrejte antropologjik, 
por terthorazi na pervjedh qenesine tone. 
Heperhe duhet vene ne pah se kultura e 
diferencoi njeriun, evolucionarisht ose a 
priori, nga primatet e hershem. 

Sfidat e shoqerise kosovare 
dhe kultura 

Qfare paraqitet si sfide per kulturen 
e sotme ne Kosove, respektivisht te nje 
elementi te njetrajtshem te sterpermen- 
dur te kultures, sic eshte arti? Na sfidojne 
disa devijime te natyres etnopsikologjike, 
sociokulturore dhe botekuptimore: 

1. Pamundesia per t'u cliruar 
nga "roberia psikologjike" dhe ndikimi 
i frikes, per te thene ate qe ndiejme, 
mendojme ose ate qe na dhemb; 

2. Na pengon mosrealizimi ne 
menyre te plote i ndjenjes se ^lirimit, se 
pari nga vetvetja e mandej nga te tjeret; 

3 . Sfide j ashtezakonisht relevante 
na meton joinsistimi maksimal, madje 
as minimal, per te lidhur traditen/mod- 
ernen, te vjetren/te rene/, nacionalen/ 
kozmopoliten, personalen/lokalen/uni- 
versalen; 

4. Mungesa e nje fryme te indi- 
vidualizmit kulturor kooperues dhe thek- 
simi i modusit te shemtuar te individual- 
izmit snobist: individualizmi autik; 

5. Te mosvepruarit per te inkura- 
juar artin si menyren me "ekonomizu- 
ese" per "popujt e vegjeT, te cilet per 
boten/kombet e medhenj nuk jane 
vetem barre/krize/konflikt, por qe pa- 
surojne jeten kulturore dhe artistike 
te mbare njerezimit. Pra, jane te varfer 
ekonomikisht, por te pasur ne shpirtin 
kreativ per te dhene dicka te karakterit 
universal (jo partikularitet); 



6. Shoqerise kosovare i cakerdiset 
deficiti i lirise psikologjike per te artiku- 
luar te kaluaren, te tashmen dhe projek- 
timin e te ardhmes. Duket si nje ngerc 
i perdale, qe nuk lejon as perpunimin 
(lexo: kultivimin kulturor) mbi bazen e 
historise, as mbi prurjet moderne "ketu 
dhe tash", por as zhvillimin e shkalles se 
aspirates, ambicies per te prodhuar te 
ardhmen nga vetvetja dhe te tjeret; nga 
relacioni me vetveten dhe per vetveten, 
si dhe nga vetvetja per te tjeret; 

7. Indiferenca politike ndaj kul- 
turores. Eshte nje atmosfere e tanishme 
ne Kosove kur politika e sheh kulturen 
ne distance ekstreme me vetveten apo 
si "mbetje teknologjike". Nese poli- 
tika shpreh "teknicitetin organizativ 
shoqeror/institucional", atehere kultura 
shperfaq kontekstin shpirteror/imagji- 
nativ te ketij "tekniciteti sociologjik". 
Politika kosovare ceshtjen e financimit/ 
mbeshtetjes/stimulimit te zhvillimit te 
krijimtarise kulturore/artistike, e sheh 




Paqja 



Kulture 



Nr.39/ShKurt'10 



Itures dhe vetekultures (1) 



akoma si di<;ka luksoze. Kulturorja 
gabimisht trajektohet si sekondare, jo 
e domosdoshme, jo produktive, jo aq e 
rendesishme, jo prioritare...Investimi 
ne imazhin e Kosoves do te ishte "ceshtja 
me kulturore", por permes aksioneve ne 
kulture, gjegjesisht art; 

8. Shoqerise kosovare i duhet nje 
"shpirt levizes", dialog sistematik nder- 
shoqeor, legjitimitet i gares/rivalitetit per 
vlera artistike, ne pergjithesi, kulturore. 
Perve^ idese se pluralizmit politik, ngar- 
endja te vjen edhe per llojllojshmerine 
kulturore/zhanrore/lokale. Heqja dore 
nga uniformizmi, por edhe nga snobi- 
zmi infantil. Investimi per kultivimin e 
nje hapesire te "lojes" per te prodhuar 
artistiken permes shtysave institucio- 
nale, qytetar, mediatik, autorial. P.sh., 
nese perurohet nje liber, duhet te ini- 
ciohet promovimi pergjate emisioneve 
(ose imponohet) per audiencen e gjere 
te mediave kosovare. Nje shembull i mire 
mund te jete show televiziv ne Shqiperi, 



si "Zona e lire", ku opinioni publik infor- 
mohet teresisht per publikimet e reja dhe 
njihet me autoret. Nuk ka nevoje autori 
te beje, se pari nje gazetar mik, e pastaj 
te vije ne perurim, ose t'i beje patjeter 
ftese. Nje perurim libri eshte ngjarje 
kulturore/risi/lajm kolektiv dhe, jo nje 
dasme personale autoriale. Kjo e fundit 
me ra ndermend kur botova librin "Poezi 
pa fryme", kur nje mike me tha: "Te ishte 
parti/aheng, hing-me-hing kamera me- 
diatike do te ishin aty prezente dhe, do 
te pyesnin: tung, tung, qa ka £ 3?" 

Vetekultura kosovare 

Konsideroj se dobia me e larte ne kon- 
tekstin e kultures kosovare eshte ngac- 
mimi shtjellues mbi vetekulturen."Nder 
kerkesat e lashta te vetekultures eshte ku- 
jdesi per veten (kultivimi i vetes), e gjithe 
ajo qe nga greket e lashte eshte quajtur 
me se shpeshti epimeleia heuatou, e nga 
latinet cura sul Kjo kerkese mund te 
sherbeje ne nje menyre si qark referues 




e suaze e perbashket per te gjitha ato qe e 
shprehin kontekstin e vetekultures, sepse 
nuk mund te kujdesesh per veten pa e 
kerkuar, pa e njohur e zoteruar ate... 
Kujdesi per veten varet nga ajo se sa ka 
arritur individi ta njohe veten, t'i njohe 
motivet e veprimeve te tij, te gjykoje ra- 
cionalisht per vetveten; domethene, sa ka 
arritur si te behet i vetedijshem per veten 
e vet dhe per boten ne te cilen jeton, ta 
njohe vetveten ne tjetrin dhe tjetrin ne 
veten e tij (ta tejkaloje partikularitetin 
e vet) dhe ta realizoje vetveten." (B obi 
Gani: "Konteksti i vetekultures", (ve- 
pra-3) Dukagjini, Peje, 1997, f.10-11) 

Si shoqeri, e a njohim vetveten? A e 
dime se c^fare deshirojme dhe ku syno- 
jme te shkojme? Qfare fshihet e gugari- 
set brenda nesh? A jemi shprehur sa 
kemi deshire? Sa e kemi lirine individ- 
uale te realizojme vetveten? Sa na ben 
presion ky kontekst yni shoqeror per 
t'u veterealizuar? Si jane puqur kushtet 
per te komunikuar me vetveten dhe te 
tjeret e bashkesise sone qytetare e kul- 
turore, ose edhe me gjere, ne ndervepri- 
min kulturor te arealit global? Te gjitha 
keto pyetje ne fakt perbejne strumbul- 
larin e vetekultures. "Edhe ne fillet e 
nocionit te kultures, qe ne formulimin 
e Ciceronit cultura animf, me te cilin 
nis historia e ketij nocioni, eshte pos- 
tuluar ideja e vetekultures, si nevoje e 
domosdoshme e individit te kultivoje 
shpirtin dhe frymen e tij, qe te kujdeset 
per zhvillimin e metejme te dhuntive e 
te virtyteteve te veta."(Po aty, f. 14) 

Per ta kultivuar sensin sokratik mbi 
veten tone individuale e shoqerore, nuk 
na mjafton vetem mesimi, madje edhe 
disa gjera te ketij mesimi, vetem se na 
frenojne per vetenjohje. Neve do te na 
ndihmonte sidomos ^mesimi, si^ shkroi 
dikur nje nder sociologet e rralle shqiptare 
te kultures, Gani Bobi."Kusht i pare dhe 
kryesor i pajisjes me diskurse te verteta 
eshte (c)mesimi (de-discere) nga mesimet 
e gabuara, sjelljet dhe shprehite e keqija 
qe mund te fitohen, qofte nga mesuesit 
(prinderit, edukatoret, etj.), qofte nga 
turma. Duke u (9)mesuar individi tregon 
jo vetem se e ka arsyen, por edhe se ka 
vendosur ta perdore ate." (Po aty, f. 17) ■ 
(Vijon ne numrin e ardhshem) 

35 



Shkurno/Nr.39 



Psikologji 



Paqja 



Gjumi - "buton me natyre 



lliriana ALLOQI & 
Bernard TAHIRBEGOLLI 

Gjumi eshte nje gjendje e 
natyrshme e pushimit te 
rregullt trupor. Ai eshte e 
kunderta e zgjimit dhe nuk 
eshte nje gjendje e pavetedi- 
jshme, por me teper eshte 
nje gjendje prehjeje trupore e mendore. 

Gjumi karakterizohet nga nje 
zvogelim i vullnetshem i levizjeve tru- 
pore, renie e reaksioneve ndaj ngacmi- 
meve te jashtme. Gjersa vetedija eshte 
kujdesi ndaj mjedisit, gjumi eshte vetem 
nje gjendje e tjetersuar e vetedijes. 

Dy vecori themelore e dallojne gju- 
min me gjendjen e te qenit zgjuar: e para 
eshte qe gjumi ngre nje pengese percep- 
tive (ndijore) midis botes se vetedijshme 
dhe botes se jashtme, e dyta eshte qe 
nje ngacmim shqisor (p.sh. nje zhurme 
e forte) mund ta tejkaloje kete pengese 
dhe ta zgjoje te fjeturin. 

Gjumi ze nje kohe te rregullt te ciklit 
biologjik te njeriut, gjate se cilit muskujt 
clodhen, frymemarrja ngadalesohet, po 
ashtu edhe rrahjet e zemres. Truri pu- 
non shume ndryshe, derisa disa qeliza 
te trurit ulin funksionin e tyre ne mini- 
mum, disa te tjera e rrisin funksionin e 
tyre 5-10 here. 

Koha e gjumit eshte e kontrolluar 
nga ora cirkadiane. Kjo ore eshte nje 
rregulluese e kohes se brendshme, ndry- 
shimit te temperatures, "pajisje" kontrol- 
luese e enzimeve - punon se bashku me 
adenozinen (nje neurotransmetues qe 
eshte shume i lidhur me proceset trupore 
me vigjilence). Ritmi circadian eshte ai 
qe e percakton kohen ideale te nje epi- 
sodi te gjumit saktesisht te strukturuar. 

Qdo cikel gjumi zgjat 90-1 10 minuta 
mesatarisht dhe cdo faze mund te kete 
nje funksion te vecante fiziologjik. 

Fazat e gjumit jane pershkruar per 
here te pare ne vitin 1937 nga Alfred Lee 
Loomis dhe bashkepunetoret e tij. Ata i 
ndane ne baze te elektroencefalografise 
(EEG) tiparet e gjumit ne pese nivele 
(A deri E). Kjo i referohej spektrit nga 
syceltesi deri ne gjume te thelle. 

Tek gjitaret dhe shpendet gjumi eshte 
i ndare ne dy Uoje: 1. Levizja e Shpejte e 



Syve (REM) dhe 2. Levizja Jo e shpejte 
e Syve (NREM). Akademia Amerikane 
e Mjekesise Per Gjume, Uojin e gjumit 
NREM e ndane me tej ne tri faza: Nl, 
N2, N3. 

Ciklet e gjumit REM dhe NREM 
normalisht fillojne me fazat Nl -> N2 -> 
N3 -> N2 -> REM. 

Faza Nl -Ne kete faze gjumi eshte aq 
i lehte saqe nje individ qe zgjohet gjate 
kesaj gjendje thote se nuk eshte e vertete 
qe ka qene duke fjetur. 

Faza N2 -Kjo faze ze 45% ne 55% te 
gjumit te te rriturit. Ketu flihet pak me 
thelle dhe quhet gjume themeltar. 

Faza N3 -Ketu flihet me thelle dhe 
gjate kesaj faze trupi e merr veten. 

Gjumi me Levizjen e Shpejte te Syve 
ose gjumi REM, perben 20% -25% te 
kohes totale te gjumit te te rriturit. 

Enderrimi eshte perceptim ndijor i 
imazheve dhe tingujve gjate gjumit, ne 
nje sekuence, ne te cilen enderruesi za- 
konisht percepton me teper si nje pjese- 
marres i dukshem, sesa si nje vezhgues. 
Enderrimi eshte i stimuluar nga struk- 
tura trunore e quajtur Pons dhe ndodh 
kryesisht gjate fazes REM te gjumit. 

Hulumtimet sugjerojne se modelet 



perdorim te drites artificiale, nga mesi 
i shekullit 19-te, edhe "modelet" e gjumit 
kane ndryshuar ndjeshem kudo ku eshte 
futur ndricimi, duke iu larguar keshtu 
tradites se fjetjes me erresim dhe zgjimit 
me zbardhjen te dites. 

Njerezit, ne nje sere vendesh, flene 
sipas kultures se vendit dhe rrethanave 
te tjera. Disa flene drejtperdrejt ne dys- 
heme, te tjeret ne nje lekure ose batanije, 
te tjeret flene ne shtreter. Disa flene te 
mbuluar me batanije, disa me rroba, 
disa me pizhame te thjeshta, disa me 
ose pa mbeshtetes te kokes-jastek. Keto 
zgjedhje rrjedhin nga nje varg faktoresh, 
te tille si klima, mbrojtja nga grabitqa- 
ret, lloji i strehimi, teknologjia, kultura, 
kushtet socioekonomike etj. Ne ditet e 
sotshme eshte instaluar nevoja e te fjetu- 
rit me jastek si ndihme per shtendosjen 
e muskujve dhe rehatine e te fjeturit. 

Truri dergon sinjale elektrike, te 
cilat mund te maten me instrumente te 
vecanta. Keto sinjale te trurit ndryshojne 
si te njeriu ashtu edhe te gjitaret e tjere, 
ose edhe te nje zog kur bie ne gjume. Por 
nuk verehen ndryshimet ne kafshe te tilla 
si peshku ose bretkosat, edhe kur keto 
kafshe duken sikur jane duke fjetur. Eshte 



Kafsha 

Tigri 

Lunni 

Macja 

Qeni 

Peshku 

Lop a 

Klefrmti Aziatik 

Delja 

Kdi 

Gjirafa 



Koha e gjumit gjate ditSs ne 
perqindje 



Orel ne gjume gjate 24 



65.8% 


15.8 ore 


56.3% 


13.5 ore 


50.6% 


12.1 ore 


44.3% 


10.6 org 


29.1% 


7 ore 


16.4% 


3,9 ore 


16.4% 


3,9 ore 


16% 


3,8 ore 


12.0% 


2,9 ore 



7,9% 



1.9 ore 



e gjumit ndryshojne ne menyre te kon- 
siderueshme ne kulturat e ndryshme. 
Disa popuj shfaqin nje model te cope- 
zuar te gjumit, ku njerezit flene ne kohe 
te ndryshme te dites dhe nates dhe per 
periudha te ndryshme. Me futjen ne 



verejtur se sa me shume mishngrenese te 
jene gjallesat, aq me e madhe eshte koha 
e tyre e nevojshme per gjume. 

Sasia optimale e gjumit nuk eshte 
nje koncept kuptimplote, ngase gjumi 
shikohet ne lidhje me ritmin cirkadian 



36 



Paqja 



Psikologji 



Nr.39/ShKurt'10 



pushimi 



99 



te nje individi. Episodi i madh i gj li- 
mit eshte relativisht joefikas dhe joad- 
ekuat kur ndodh ne kohen "e gabuar" 
te dites. Duhet te shkohet ne gjume te 
pakten gjashte ore para temperatures 
me te ulet te trupit. Koha optimale e 
gjumit eshte kur parametrat cirkardian 
te poshteshenuar ndodhin pas gjysmes 
se episodit te gjumit dhe para zgjimit: 

• Perqendrimi maksimal i hor- 
monit melatonin dhe 

• Temperatura minimale e or- 
ganeve vitale. 

Meqe sasia optimale e gjumit nuk 
eshte nje koncept strikt, edhe koha e 
nevojshme per gjume te njeriu mund 
te ndryshojne sipas moshes dhe mes 
individeve. 

Femijet kane nevoje per me shume 
gjume ne dite, deri ne 18 ore per bebet e 
porsalindura, me nje renie te kohes per 
gjume te te rriturit dhe te moshuarit. 



Htah dntn«f i 
lfcWL 
Kltfw»tttftoileTO»a*9CfQC;»n > 


Noon 
gum 


*. J BcdI tmrdinallDi 




lW 




Melatonin iwretioiiJlopi Y 
at blood prT«*.LreM:45pJ >^**j 




\ \ and rnu&dc Sprnfftii 


M;W -[[ 


>) ° L 


£.1^- 11:00 
i^^^^mfpr p -a JQhnh'tV Hood prew«r* 




rgOj 




/ f m f*H :*i* HKjhe-ES btftly tcraponitui 


l^mm body wmpocitura mubA 




r V^^ llfl0 M(f ;*smiiii wPtrwMJH wUuIa 


'■*" i * | "■ ■■' v " "■["■ 


00:00 

Midnight 


22:90 

iSuWlH nunUHMNLLh ^Upfilil^MH.) 



gjume), kur gjumi percillet me makth te 
nates, endrra te frikshme, jermi, zgjim 
te pernjehershem etj. 

Qrregullimet kuantitative jane dy, 
me e shpeshte eshte Insomnia (e merr 
gjumi me veshtiresi dhe zgjohet heret) 
dhe Hipersomnia (gjumi i tepert) eshte 
me e rralle dhe konsiston ne gjendjen 
e "etur per gjume". Tek Ariu kemi nje 
"hipersomni" normale qe karakterizohet 
nga i ashtuquajturi gjumi dimeror'. 



Mosha 

IPorsalinduri 
1-12 Muaj 
1-3 Vje? 



Koha optimale per Pcrqindja ne 24 
gjume gjate dites oret e dites 



3-5 Vje$ 



5-12 Vje ? 

Adolesheatet 

Territuri ? perfshi 
edhe te moshuarit 

Gruajashtatzene 



Den 18 ore 


75% 


14 IS ore 


58% -75% 


12-15 ore 


48% - 60 % 


11-13 ore 


44% -52% 


9—1 1 ore 


36% -44% 



9-10 org 



36% - 40% 



7-8 (+) ore 



8 (+) ore 






28% - 32% 
32% 



Sipas zedhenesit te shoqerise gjer- 
mane te studimeve per gjumin dhe ilacet 
per gjume (DGFM) Goran Hajak, ata qe 
flene ne kohe dhe sa duhet kane shanse 
dy here me te larta per te bere karriere me 
te mire dhe per te pasur suksese ne kra- 
hasim me ata qe nuk flene mjaftueshem. 

Qrregullimet e gjumit ndahen ne 
kuantitative ose sasiore dhe ne kualita- 
tive ose cilesore. Ne kuader te crregulli- 
meve kualitative te gjumit bene pjese 
Parasomnia (crregullime te sjelljes ne 



Gjumi dimeror eshte ai ne te cilin 
bien disa kafshe me fillimin e dimrit 
per t'u zgjuar perseri ne pranvere. Gjate 
ketij gjumi procesi i metabolizmit ne 
trup, qe normalisht kryen djegien e 
karbohidrateve-sheqernave, nderron 
gjendjen, duke u kthyer keshtu ne dj- 
egie te dhjamit dhe yndyrave. 

Ne Marburg te Gjermanise u zbulua, 
per here te pare, se qysh bie ne gjume 
dimeror nje Uoj majmuni i familjes Le- 
mure nga Madagaskari. Meqe majmunet 



jane kafshet me te aferta me njerezit, 
disa mendojne se kjo cilesi biologjike 
mund te perdoret edhe nga njerezit! 

Nder me te interesuarit per arritjen e 
venies se njeriut ne gjume dimeror eshte 
enti i qeverise amerikane per hapesiren 
NASA, e cila shpreson qe nje dite te ar- 
rije te dergoje njerez drejt galaktikave 
te reja dhe qyteterimeve jashtetokesore. 
Qe njerezit ne anije kozmike te rronin 
kaq gjate, atyre do t'u duhej te flinin me 
muaj a me vite. 

Nese do te arrihej te viheshin ne 
gjume dimeror, organe te vecanta te tru- 
pit te njeriut do te mund te ruheshin me 
muaj te tere, gje qe do te perbente nje 
revolucion ne mjekesine e transplanti- 
meve, sepse sot per sot organet duhet te 
transplantohen brenda disa ditesh, nga 
shkeputja prej trupit. 

Funksionet e gjumit 

Jane propozuar teori te shumta per 
te shpjeguar funksionin e gjumit. Eshte 
e mundshme qe gjumi ka evoluar per 
te permbushur nje funksion te hershem 
dhe ka marre persiper funksionet e 
shumta me kalimin e kohes. Ato pjese 
te trurit qe kane qene ne veprim gjate 
dites, jane ne veprim edhe gjate nates. 
Mendohej se gjumi ishte vetem nje peri- 
udhe pushimi, por kohet e fundit eshte 
pare nje lidhje midis kujteses dhe gjumit. 
Ngase, pas nje gjumi te rregullt, te neser- 
men njerezit kane qene me te pergatitur 
per te kryer zanatin e ri qe kane nisur ta 
ushtronin nje dite me pare. 

Eshte verejtur edhe se ata qe nuk 
flene sa duhet, e kane te veshtire te me- 
sojne gjera te reja. 

Nje gjume i pershtatshem eshte bi- 
ologjikisht i domosdoshem dhe duket i 
nevojshem per te ndihmuar jeten. ■ 



37 



Shkurno/Nr.39 



Sport 



Paqja 



Sporti nibetet ende i izoluar 




Alban BILALLI 



Me gjithe faktin se Kosova e shpalli pavaresine dy vite me pare, sporti 
pasi kerkesat e shumta per anetaresim ne asociacione te ndryshme 
e federatave kosovare ia hedhin fajin per kete politikes, ndersa besoj 
per pranimin e tyre ne arenen nderkombetare 

Kosova duhet se pari te pranohet si shtet 
nderkombetarisht, e me pas te pranohet 
prej tyre. Me 5 nentor te vitit te kaluar u 
mbajt takimi me i rendesishem per fut- 
bollin e Kosoves, ku ne seline e FIFA-s 
kreret e futbollit te Kosoves, me ne krye 
Fadil Vokrrin, u priten nga kreu i FIFA- 
s Sep Blater. Delegacioni i drejtuar nga 
Fadil Vokrri paraqiti tri kerkesa mjaft te 
rendesishme: 1) Kosova te behet anetare e 
FIFA-s dhe UEFA-s, 2) Kosova te lejohet qe 
te luaje ndeshje miqesore deri ne pranimin 
ne keto dy organizma dhe 3) te rregullo- 
het transferimi i lojtareve kosovare, ku 
nga transfertat e tyre, klubeve t'u paguhet 
demshperblimi per prishjen e kontratave. 
FIFA ka premtuar se do te gjeje zgjidhje 
sidomos per transferimet e lojtareve, por 
deri me sot asgje konkrete nuk ka. 



Dy vite pas shpalljes se pavaresise, 
sporti kosovar u karakterizua 
nga shume probleme. Kushtet 
e veshtira financiare, mungesa 
e stadiumeve dhe e palestrave 
sportive - ishin vetem disa nga 
veshtiresite. Me gjithe keto veshtiresi, garat 
vazhduan. Kreret e sportit kosovar bene 
perpjekje maksimale qe te anetaresoheshin 
ne federatat nderkombetare te sportit. 

Kur me 17 shkurt u shpall Pavaresia 
e Kosoves, kreret e Federatave i shtuan 
apetitet se ai vit do te ishte fundi i vuajtjeve 
per njohjen nderkombetare te sportit kos- 
ovar. Tri jane arsyet pse sporti kosovar nuk 
pranohet nderkombetarisht: 1. Komiteti 
Olimpik i Kosoves nuk eshte pranuar nga 
Komiteti Olimpik Nderkombetar (IOC), 
2. Kosova ende nuk eshte anetare e OKB-s 
dhe 3. Serbia dhe aleatet e saj po lobojne 
kunder sportit kosovar. Por, kundershtaret 
me te medhenj jane federatat serbe qe po 
lobojne kunder pranimit te sportit kosovar 
ne federatat nderkombetare. Si pasoje e 
mospranimit te sportit kosovar, shume 
talent dhe talente po shuhen. Por edhe 
ata sportiste, te diet kane arritur suksese 
ne klubet e tyre, po i derdhin djerset per 
kombetare te huaja e jo per atdheun e tyre, 
si Luan Krasniqi i cili bokson nen flamurin 
dhe himnin e Gjermanise, Valon Behrami 
ne ate te Zvicres dhe shume e shume spor- 
tiste te tjere. 

Futbolli 

Nderkombetarizimi i sportit ishte ne 
agjenden e cdo federate edhe ne vitin 2009. 

Federata e Futbollit te Kosoves po 
ben ^eshte e mundur qe te pranohet ne 
Federatat Nderkombetare te Futbollit 
FIFA dhe UEFA. Shume shkresa me vule 
te FFK-s dhe te kryetarit te saj jane der- 
guar ne adrese te ketyre dy shtepive te 
futbollit. Por pergjigjja e tyre ishte se 

38 



Basketbolli 

Me te njejtin problem si futbolli bal- 
lafaqohet edhe basketbolli. Kryetari i Fed- 
erates se Basketbollit te Kosoves, Erolld 
Belegu dhe asociacioni qe ai drejton, do te 
provojne edhe gjate vitit 20 10 qe te prano- 
hen ne Federaten Nderkombetare te Bas- 
ketbollit FIBA. FBK-ja, ne nentor te vitit 
2009, kishte derguar nje kerkese ne Bordin 
e FIBA Evropes, qe kjo e fundit t'i rekom- 
andoj FIBA Botes qe ta pranoje Federaten 
e Basketbollit te Kosoves, nese jo me te dre- 
jta te plota, te pakten me kushtezime, por 
kerkesa e tyre nuk ishte marre ne shqyrtim 
fare. Kosova eshte i vetmi vend nga Ball- 
kani qe nuk ben gara as ne ligen ballkanike 
te basketbollit. Edhe pse kjo lige u zgjerua 
ne vitin 2010, Kosoves iu refuzua kerkesa 
per pjesemarrje ne kete lige. 

Duhet cekur se Federata e Basketbollit 
te Serbise ka nje ndikim te madh ne FIBA 
dhe arsyet e refuzimit te kerkeses mund te 
jene me shume politike. FBK-ja pret qe gjate 
viti 2010 te behen zgjedhjet e reja ne FIBA 
dhe shpreson qe do te largohen disa anetare 
serbe qe jane ne Bordin drejtues te FIBA-s. 

Hendbolli 

Federata e Hendbollit te Kosoves 
eshte pranuar, me te drejta te kufizuara, 



kosovar vazhdon te mbetet i izoluar, 
evropiane u refuzuan. Udheheqesit 
ne se viti 2010 do te jete vendimtar 

ne Federaten Nderkombetare te Hend- 
bollit me 18 dhjetor 2004, ne Kongresin 
e 7-te te jashtezakonshem te mbajtur ne 
Budapest. Tani per tani FFH-ja, ka te drejte 
te zhvilloje ndeshje vetem me klubet e saj, 
por jo edhe me perfaqesuese. Me perfaqe- 
suese ka te drejte te zhvilloje vetem ndeshje 
miqesore. Gjate vitit 2008, ajo ka zhvilluar 
ndeshje miqesore me Turqine, Egjiptin etj. 
Kurse gjate vitit 2009 nuk u zhvillua asnje 
ndeshje mes perfaqesueses se Kosoves me 
ndonje shtet tjeter. Kryetari i FFH-se, Mex- 
hid Devaja dhe stafi i tij po lobojne neper 
vende te ndryshme qe hendbolli i Kosoves 
te pranohet me te drejta te plota. 

Sportet luftarake 

Edhe sportet luftarake shpresojne 
qe te pranohen sa me shpejt nderkom- 
betarisht dhe forcat e tyre t'i masin me 
sportistet e huaj. 

Federata e Boksit te Kosoves, ne 
shkurt te vitit 2009, priste nga Federata 
Nderkombetare e Boksit AIBA, qe t'i 
pranonte nen ombrellen e saj. Kerkesa e 
Federates se Boksit te Kosoves (FboxK) 
per anetaresim ne Federaten Boterore te 
Boksit Amator (AIBA) eshte refuzuar 




Nr.39/Shkurt10 



me 18 shkurt 2009. Ky vendim eshte 
marre ne Kongresin e AIBA-s, i cili eshte 
mbajtur ne Milano te Italise. Refuzimin 
e kerkeses se kosovareve e ka konfir- 
muar kryetari i Komitetit Olimpik te 
Kosoves, Besim Hasani, i cili ka qene i 
pranishem ne punimet e ketij Kongresi. 

Sipas Hasanit, AIBA ka dhene dy 
arsye per refuzimin e kerkeses se dre- 
jtuesve te boksit kosovar per anetaresim 
ne kete asociacion. 

"Kerkesa e Federates se Boksit eshte 
refuzuar me arsyetimin se Komiteti 
Olimpik i Kosoves ende nuk eshte i njo- 
hur nga Komiteti Olimpik Nderkom- 
betar dhe se Kosova ende nuk eshte pjese 
e OBK-se." 

Deri me tani boksieret kane marre 
pjese vetem neper turne te ndryshme 
brenda dhe jashte vendit, ku sukseset 
nuk kane munguar. Boksieret kosovare 
presin me padurim anetaresimin dhe 
keshtu do t'u mundesohej rruga qe t'ua 
"ajin hundet" kundershtareve te tyre. 

Edhe Federata e Xhudos si dhe ajo 
e Karatese presin qe viti 2010 te jete vit 
i pranimit te ketyre federatave ne aso- 
ciacionet nderkombetare te sportit, ne 
menyre qe xhudistet dhe karateistet kos- 
ovare t'i masin forcat me kundershtaret 
evropiane dhe boterore. 

Majlinda Kelmendi - 
ambasadore e sportit kosovar 

Majlinda Kelmendi eshte nje sportiste 
qe po shenon suksese. Ajo nukka te drejte 
te paraqitet me flamurin e Kosoves ne 
garat nderkombetare. Here duke perfaqe- 
suar Shqiperine, e here nen flamurin e 
Komitetit Olimpik Boteror, ajo ka marre 
pjese ne shume gara nderkombetare. 
Tetembedhjetevjecarja nga Gjakova, 
Majlinda Kelmendi, e cila vitin e kaluar e 
mbylli si kampione boterore ne kategorine 
e te rinjve, e ka nisur mbare edhe vitin 
2010. Ne Kupen Boterore-kategoria A, qe 
u mbajt ne fund te janarit te ketij viti ne 
Sofje, ajo ka fituar medaljen e argjendte 
ne konkurrencen e senioreve ne peshen 
deri 52 kg, duke deshmuar edhe nje here 
talentin e saj. Kjo medalje i solli Ma- 
jlindes 60 piket e para olimpike, pasi jave 
me pare ajo eshte futur ne listen konkur- 
ruese per Lojerat Olimpike "Londra 2012' 
nga Federata Nderkombetare e Xhudos 
(IJF). Vitin e kaluar, Majlinda, ne Kupen 
Boterore - kategoria A per seniore, qe u 
mbajt ne Prage te Qekise, doli e treta. 



Me tespihe ne dore brenda 
dhe jashte fushes se lojes 



rajneri i skuadres ruse Rubin 
Kazan, Kurban Berdiev, per 
dallim nga trajneret e klubeve 
te tjera ne mbare boten, mban 
ne duar tespihe gjate zhvillimit 



te cilen ai e drejton. Perderisa koleget e 
tij si Murinjo, Benitez etj., qe mbajne ne 
duar nje laps dhe nje flete per te shenuar 
momentet me te rendesishme te takimit, 
turkmenistani Berdiev mbane ne duart e 
tij tespihe gjate gjithe takimit dhe i lutet 
Allahut per sukses. Ai tespihet i mban 



edhe kur del ne konferenca per shtyp. 
Gjate gjithe karrieres se tij si trajner, ai 



per ato 90 minuta eshte ndier ne siklet te 
madh. Berdiev njihet si besimtar i madh 



namazin e xhumase, te cilin e fal ne xhami 
me besimtaret e tjere. Berdiev e falenderon 



femije dhe prej atehere ai kurre nuk i eshte 
ndare namazit, edhe pse tere jeten e tij e 
kaloi me aktivitete sportive. Madje ai eshte 
kunder atyre muslimaneve qe per shkak te 
aktiviteteve sportive nuk e falin namazin. 
Ai u rekomandon atyre qe namazet mund 
te falen edhe kaza, nese ndeshja eshte ne 
orar te njejte me faljen e namazit. 

Sukseset per te dhe skuadren e 
Rubinit nuk kane munguar. Ai me 
skuadren e Rubinit eshte shpallur dy 
here kampion i Rusise, ne vitin 2008 dhe 
2009. Te gjitha sukseset e tij, Berdiev ia 
dedikon Allahut. Kur me 2008 fitoi titul- 
lin e kampionit ne Rusi, ai u nis per ne 

T T 1_ ._ •• . ^v 1 _T_ ^ 11 •_• _ _^v iV 1_ . 



Rubin Kazani krenaria e Tatarise 

Kazani eshte kryeqyteti i Republikes 
se Tatarit me mbi 1 milion banore. Me 
universitet qysh me 1804, i frekuentuar 
edhe nga Tolstoi dhe Lenini. Ky qytet 
eshte i njohur edhe per prodhimin e 
avioneve, kurse nafta e Tatarit perben 
peshen me te sigurt ne prodhimin tone- 
sor te arit te zi ne Rusi. 

Klubi i Rubin Kazanit prej kur emeroi 
trajner Kurban Berdievin me 2001, arriti 
suksese te medha. Ne vitin 2002, ai kaloi 



Irus. Me 2004 dhe 2006 ai mori pjese ne 



garat e Kupes se UEFA-s, kurse me 2007 
ne Kupen INTERTOTO. Me 2008 dhe 
2009 ai fitoi radhazi kampionatin e Rusise. 
Ne vitin 2009, Rubin Kazani shkaktoi 
sensacion ne futbollin evropian, duke 
shenuar nje fitore 2-1 ndaj Barcelones 
ne Barcelone. Klubi katalan i Barcelones 
nuk dinte per humbje ne stadium te vet 
plote dy vite. Berdiev me armaten e tij e 
theu Barcen ne "Kamp Nou". 

Karriera e Berdievit 

Karrieren prej futbollisti, Kuban 
Berdiev e nisi ne moshen 19 vjecare 
me klubin e vendit te lindjes Kolhozcy 
A§gabat (Turkmenistan) me 1971. Ai 
ka luajtur ne pozitat e mbrojtesit dhe 
te mesfushorit. Pas 6 vite qendrimi ne 
kete klub, ai kaloi ne klubin FC Kairat, 
me 1977. Pastaj e vazhdoi karrieren ne 
skuadrat si Kolhozcy Asgabat (1978-79), 
SKA Rostov-on-Don (1979-80), FC Ros- 
tov (1980-81) dhe e perfundoi karrieren 
e tij te klubi ku kishte luajtur me pare FC 
Kairat (1981-85). Pas nje viti pauze, pasi 
vari kepucet ne gozhde, ai iu kthye futbol- 
lit, por tani ne rolin e trajnerit. Se pari 
ai drejtoi klubin FC Khimik Dzhambul 
(1986-89). Me 1991 mori drejtimin e klu- 
bit FC Taraz, klub me te cilin ishte final- 
ist ne kupen e Rusise. Per nje vit drejtoi 
skuadren turke Genclerbirligi (1993-94). 
Ne Kazakistan ai drejtoi dy klube, FC Kai- 
rat (1994-95) dhe FC Caspiy (1996-97). 
Ne vendin e lindjes ai drejtoi klubin e Nisa 
Asgabat (1997-99), duke fituar kupen dhe 
titullin e kampionit ne Turkmenistan. Ne 
viti 2000 u kthye ne Rusi per te drejtuar 
skuadren ruse FC Kristall Smolensk per 
nje vit. Kurse me 2001 u emerua trajner i 
klubit Rubin Kazan, ku ende e mban me 
shume sukses kete post. ■ 



39 



Shkurno/Nr.39 



Fjalekryqi 



Paqja 



■ Vyf^jM NEAR PET 
^V£V| ■ L/5KTARAKE 


1 PERCUAR 
SPECIAL 


PERKTHYESI 
1 KURANPT. 

AH met; 


BEKTHAMQRE 


ATLET1 

AM ERIK AN, 
MOHTCOMERI 


EMNAK 

1 
AMARES 


RfPER- 
TERITJE 


CRVP 
CJAKU 


GASKET- 

EOLLSSTl YNE. 

MEHMETI 


UOJ 

LLAMPE 

ELEKTH1KE 


*"?° fiTLTl UOJFRUTE 

KERNEL ^r^J T *° PiKM£ 


SHOVA 


AKTOR* 
NEFOTO 
























SHKEL0IM 
STOR 






ROMAN 
1 KAFKES 


TRANS- 
METIMI 
















LOJEEMBElSIRi i 












OEEKA 
SEMUNDJE 
NDEZJEN 

ME FLAKE 
















DOREZE 

TROKITESE 

EOIRES 














KIRIBATI 


HEROI 1 
LUFTESSE 
5PANJES, 

VOKSHI 










ROSAK 












DAMARI 

IGJAKUT 








KALIUMI 


ME5UESE 
KOPSHTESH 


VARIANT 
1 EMRLT 
REFIK 












KEHiA 
















ItHKET 


bropcull 












• 










ENERGJIA 




FURNI2IMET 
ME ARME 


SHKRONJA 
VII 




UNITED 
KINGDOM 






50 ROMAK 




SHKELES 
IRENDE 




PORT 
DETAR 








r&» y\l 




SHKOP 
BILARDOJE 








EVETME 




FIGURE 
NE5HAH 










fefl 


ftABIO 

REMOTE 

UNIT 








M 






4R0MAK 






pj 


| AUSTRIA 


KENOETARJA, 
HASIMI 


MQNO- 
POUZIMI 




' ^F~ ' 




FJALENE 
FUND TE 
LUTJES 
"FATIHA' 










^ 


AJOPER 
TEC1LEN 

FLASIM 










SHKRrMTARI 
FRANCE!. 
ALBERT 










7 


S\ 


SHTET ARAB 










MEDRESEJA 
EMULLA 

Dm 

CJJUNfT 










RINON 








JO SHUME 


EMER 
IHUAJ 
FEMRE 










SULM, 
MESYMJE 


METE 
MIRE 


PRI5HJE 
E MARINES 


NORVEGJIA 


GJUHE 
AFRIKANE 


AKTORJA. 
MARCARET 






FOSFORI 




ERZ 


IRNOSJE 


UjOJPESHKU 
LOJB£ 








HYJI" ILIK 
ILUFTtS 














PJATA 


















VARIANT 
l£MR1T 
OMAR 


OPER€ 

EVERDIT 


JO 
ABSOLUT 
















TOKA E 

MIKES 








DANIMARKA 






KAUMTARE 


TANTAU 


IBRAHIM 

TUKIOI 






SHUMi 
ECJATE 






















1 VOGEL 
1 DHISE 


MAURICIU5I 


METRI 




RROTKE 

PENJSH 














KAMJE, 
PASURI 












KAUUMI 


F.DHE 


M6ATHUR 
KEMBEVE 










SIUCI 






SMALT 










SHKRONJA 
VI 







40 




REV1STE PER AKTUALITET, KULTURE, ARSIM, ETIKE 



^%^B^Hr W^ 








o o © 






o © © 



[MIMHiSOIMt 



. - 









Shkurno/Nr.39 



Shtojca e Pavaresise 



Paqja 



Kosova ne dyvjetorin e pavaresise 

Kosoves i duhet nje program i ri per fuq 

Kosova u be shtet ne saje te" rezistences shqiptare brenda vendit dhe kontributit te miqve te saj, por Kosova 
shtet stabil dhe i qendrueshem ekonomikisht dhe me vlera te verteta shoqerore, nuk mund te behet pa ndih- 
men e koordinuar dhe afatgjate te bashkatdhetareve qe jane te shperndare ne Turqi, ne SHBA dhe ne Evrope 




Dr. Milazim KRASNIQI 



Dyvjetori i pavaresise se 
Kosoves, pavaresisht se me 
cfare solemniteti do te krem- 
tohet, shenon edhe piken 
e fundit te te ushqyerit te 
banoreve te saj shqiptare me 
idene se pavaresia vetvetiu do t'i zgjidhe 
te gjitha problemet e shoqerise ne kete 
vend. Edhe pse per keto dy yjet te shtetit 
te pavarur, nuk kane munguar perpjek- 
jet e qeverise aktuale per te permiresuar 
jetesen e qytetareve te ketij shteti te ri, 
rezultati nuk eshte shume inkurajues. 
Nje seri e protestave dhe e grevave, 
p erf shire edhe nje greve problematike 
te disa njesive te policise se 
shtetit, deshmojne se kerkesat 
sociale kane dale dhe po da- 
lin me shume ashpersi ne plan 
te pare. Pakenaqesia ne rritje 
e punetoreve te shume sek- 
toreve, deshperimi i dhimb- 
shem i pensionisteve dhe i te 
papuneve, tashme sajojne nje 
tablo jo edhe aq optimiste. 
Storia sipas te ciles shqiptaret 
e Kosoves ishin populli me 
optimist i botes, i perket te 
kaluares, kur ideja e pavare- 
sise kompensonte mungesat e 
tjera. Ai optimizem po shkrin 
me shpejtesi dhe eshte rreziku 
potencial qe te shnderrohet ne 
nje ortek social, i cili nese do 
te keqperdoret politikisht nga 
forca antiqeveritare, mund te 
trondite edhe themelet e vete 
shtetit. 

Vetvetiu shtrohet pyetja: 
pse nuk ka rezultate te prek- 
shme te zhvillimit ekonomik 
dhe te permiresimit te jeteses 
se shumices se qytetareve te 
vendit, megjithe perpjekjet 



e bera nga qeveria dhe nga partneret 
nderkombetar? Pergjigja, si edhe vete 
pyetja, eshte krejt e qarte: sepse per keto 
dy vjet te pavaresise dhe per ato nente 
vjetet e administrimit nderkombetar te 
Kosoves, nuk eshte gjetur formula e ak- 
tivizimit te potencialeve te brendshme 
te popullit shqiptar, per te nisur nje 
proces dinamik te zhvillimit ekonomik 
dhe shoqeror. Politikat e UNMIK-ut dhe 
te qeverive te meparshme te Kosoves, 
kane qene unike ne nje pike: ne lufti- 
min e fuqizimit te shqiptareve, si subjekt 
dhe bartes i shtetesise dhe i marrjes se 
pergjegjesive per fatet e vendit. I tere 
privatizimi i pasurive publike ne vitet 
e e kaluara, eshte bere duke injoruar 
interesat ekonomike dhe shoqerore 
te Kosoves, perkatesisht duke punuar 
ashtu qe kapitali i perfituar nga priva- 
tizimi, mos te behej infuzion i zhvillimit 




ekonomik te vendit dhe as i rritjes se 
punesimit. Nga procesi i mbrapshte 
i privatizimit eshte krijuar nje kaste 
pasanikesh qe kane akumuluar pasuri 
me abuzime te medha e te cilet pasur- 
ite e fituara nuk i kane vu ne sherbim 
te zhvillimit te vendit, po te rritjes se 
varferise e te papunesise. Mbajtja e im- 
porteve ne vlera absolute, bashke me 
demtimin e buxhetit te shtetit me fshe- 
hje tatimesh, eshte tregues i moralit te 
kesaj elite te re pasanikesh te rinj. Ne 
tere kete proces, po edhe ne procese te 
tjera administrative, eshte verejtur edhe 
nje prirje komplotiste ndaj fuqizimit te 
shqiptareve ne shtetin e ri: perjashtimi i 
bashkatdhetareve nga mundesia e pjese- 
marrjes, e konkurrimit dhe e investi- 
mit ne ekonomine e re te Kosoves. Per- 
jashtimi i bashkatdhetareve tane eshte 
bere me sistem nga ana e UNMIK-ut 
ne fillim, me synimin qe te 
mbaje Kosoven sa me lehte 
nen sundim. Mosdhenia e 
dokumenteve elementare si 
leternjoftimi dhe dokumenti 
i udhetimit, per bashkatd- 
hetaret tane, ka qene shenje 
e qarte e luftimit te prezences 
dhe e kontributeve te tyre ne 
shtetin e ri. Ashtu ka filluar 
te zhvillohet nje ftohje e tyre 
me Kosoven dhe nje dekura- 
jim sistematik administrativ 
lidhur me vullnetin e tyre per 
te investuar ne vendin e vet te 
origjines. Ideja e vetemjaftimit 
te politikaneve dhe te biznes- 
meneve vendas, e stimuluar 
nga politikat proserbe te UN- 
MIK_ut, e ka bere gjendjen 
pothuajse te ngrire. Perjash- 
timi i bashkatdhetareve nga 
cfaredo mundesie e investi- 
meve dhe e kontributeve re- 
ale politike e sociale, sot per 
sot eshte fakt i kryer. Bile edhe 
nese ata vijne per te kremtuar 
ne dyvjetorin e pavaresise se 
Kosoves, duhet te paguajne 



Paqja 



Shtojca e Pavaresise 



Nr.39/ShKurt'10 



izim, i mbeshtetur ne faktorin shqiptar 



nje gjobe prej pesedhjete eurosh per 
sigurimin e veturave te tyre, perderisa 
serbet hyjne jo vetem pa pagesa te tilla, 
por edhe pa tabela! 

Ne fakt, ne sa here qe flasim per 
bashkatdhetaret, per diasporen shqip- 
tare te Kosoves, ne menyre naive men- 
dojme vetem per bashkatdhetaret tane 
ne Evrope dhe ne Shtetet e Bashkuara te 
Amerikes. Por, keshtu ne perjashtojme 
kontingjentin me te madh te bashkat- 
dhetareve: shqiptaret ne Republiken e 
Turqise. Nje pjese e kesaj diaspore ende 
eshte shume aktive dhe e fuqishme ne 
vullnetin e saj per ta ndihmuar atd- 
heun e te pareve te vet, me investime 
ne shkollim dhe ne ekonomi. Por, edhe 
ata deri sot kane qene te injoruar, sa 
nga mosnjohja e potencialeve te tyre, 
aq edhe nga paragjykimet qe ka injek- 
tuar historiografia serbe ndaj Turqise. 
Edhe pse ka filluar nje ndryshim i qen- 
drimeve te ndryshkura te doktrinave 
serbe, kthjellimi nuk po ndodh me shpe- 
jtesine e nevojshme, se paku ne aspektin 
e trajtimit te bashkatdhetareve tane ne 
Turqi si pjese e trungut kombetar dhe 
si potencial per zhvillimin ekonomik e 
shoqeror te vendit tone. Nga jeta e gjate 
ne roberi dhe nga jetesa ne nje vend te 
vogel, shumices prej nesh ne Kosove, na 
eshte injektuar nje mentalitet provincial, 
nje ndjenje e vetemjaftimit dhe e vleres 
se rreme, nje prirje per t'u kapardisur 
e per ta mbeshtjelle injorancen me 
mendjemadhesi e me agresivitet. Po te 
mos ishte keshtu, nuk do te ishin kthy- 
er mbrapshte te zhgenjyer me qindra 
bashkatdhetare nga Evropa, Amerika 
dhe Turqia, qe kane ardhur per te hu- 
lumtuar mundesite e investimeve ne 
kete vend. Fatkeqesisht ne Kosove ka 
ndodhur, nder shume deformime te 
tjera, edhe deformimi i te vertetes per 
clirimin e vendit:kontributet praktike 
(pjesemarrja ne lufte) te shume njerezve 
jane legjendarizuar tej mase dhe ashtu 
eshte krijuar ideja se shteti i ri ekskluz- 
ivisht eshte merite e tyre. Rrjedhimisht, 
edhe favoret u dashka t'u perkasin me 
shumice atyre, qofte dhe me reket e me 
pastrim parash. Kur deformohet keshtu 
pamja e te kaluares se afert, per te cilen 
te gjithe ne kemi kujtese te kthjellet, 



I 


J -. 1 l:' 1 










f M. • * : j 


* .»■/ 
1 


m4 




L 


L 


. / 



ai deformim vetvetiu behet iritues per 
shumicen e bashkatdhetareve, qe kane 
kontribuuar, por qe nuk jane shnderruar 
ne "heronj te gjalle". Si per te kompletuar 
paradokset tona, kohet e fundit ka filluar 
edhe nje perpjekje agresive e deformimit 
te historise nen siglen "Rishikimi i his- 
torise" ku hisen ne radhet e "heronjve 
te gjalle" kane filluar ta kerkojne edhe 
ish-integristet jugosllave! Jam i sigurt 
se deformime edhe me te renda do te 
ndodhin ne vitet qe vijne edhe ne ra- 
port me historine e afert e edhe me 
aktualitetin, nese nuk ndryshon dicka 
esencialisht ne programin qeverises dhe 
shteteror te vendit tone. 

Pika e pare e nje programi te tille 
duhet te bazohet ne nje fakt te parre- 
zueshem nga ana e fakteve: Kosova u 
be shtet ne saje te rezistences shqip- 
tare brenda vendit dhe kontributit te 
miqve te saj, por Kosova shtet stabil dhe 
i qendrueshem ekonomikisht dhe me 
vlera te verteta shoqerore, nuk mund 
te behet pa ndihmen e koordinuar dhe 
afatgjate te bashkatdhetareve qe jane 
te shperndare ne Turqi, ne SHBA dhe 
ne Evrope. Dy vjet pavaresi, me ngecje 
krahas angazhimeve te sforcuara qe- 
veritare, (ndertimi i rrugeve, theme- 
limi i Universitetit te Prizrenit), po e 
konfirmojne kete gje. Prandaj, politi- 
kat qeveritare dhe shteterore duhet te 



ndertojne nje program te vecante per 
zhvillimin e vendit, duke u mbeshtetur 
shume me shume ne kontributet e bash- 
katdhetareve tane nga Turqia, Evropa 
dhe Shtetet e Bashkuara te Amerikes. 
Por, nje program i atille do te behej i 
zbatueshem vetem nese paraprakisht 
qeveria dhe e tere shoqeria jone i shpal- 
lin lufte te ashper korrupsionit, reketit, 
kontrabandes e trafikimit dhe nese i 
mposhte ato me doren e shtetit ligjor. 
Ne te kundert do te rritet pakenaqe- 
sia ne vend, destabilizimi dhe do te 
behet kercenues rreziku i deshtimit te 
shtetit te ri, i cili u be me gjakun dhe 
me vuajtjet e mijera shqiptareve, por po 
zbehet me paudhesite e mijera te tjereve. 
Nese shteti yne do te deshtonte, perv- 
jetoret do te beheshin te pavlere, disi 
ngjashem me perkujtimin e te vdekurve, 
te cilet perkujtohen por pa asnje shprese 
se do te ngrihen me ne kembe ne kete 
bote. Prandaj ne pervjetor si ky dyvje- 
tor i pavaresise se Kosoves, me shume 
se sa pompozitet festiv, duhet reflektim, 
duhet mobilizim politik e shoqeror, 
duhet nje program i ri kombetar, per 
ta fuqizuar shtetin tone te ri, i cili eshte 
nje garanci qe te jetojme si njerez te lire 
dhe me dinjitet, ne token te cilen i lumi 
Zot na e ka dhene dhurate, jo per ta 
neperkembur, po per t'i dhene kuptim 
jetes sone ne kete bote. ■ 



Shkurt'IO/Nr.39 



Shtojca e Pavaresise 



Paqja 



Interviste me deputetin e Kuvendit te Kosoves, nga radhet e PDK-se, Rame Buja 

Kosova si shtet i ri ka arritur shume 



Intervistoi: Qendrese MUSTAFA 

Nje ore para se te hyja ne se- 
ancen per te nenshkruar 
Dokumentin e Pavaresise se 
Kosoves une jam mbyllur ne 
zyren time dhe kam kujtuar 
shume shoke, dashamire, 
bashkeluftetare dhe bashkeveprimtare 
qe ishin me te mire se une, por nuk 
e priten kete dite ', - ne kete menyre 
tregon emocionet e tij te shfaqura nje 
ore para Deklarates se Pavaresise de- 
puteti nga radhet e PDK-se. Ai thote 
se ne Kosove ka pasur arritje te medha 
gjate ketij dy viteve, por nuk duhet te 
kenaqemi me kete sepse ka ende shume 
pune per t u bere. Sipas tij, shteti yne 
eshte shume i ri dhe nuk duhet te kra- 
hasohemi me shtetet e krijuara shume 
me heret, sepse ne tashme jemi duke i 
ndertuar institucionet. Ai mendon se 
Kuvendi i Kosoves eshte njeri nga in- 
stitucionet, i cili ka pasur me se shumti 
sfida, por edhe suksese. Per me shume, 
me rastin e dyvjetorit te pavaresise se 
Republikes se Kosoves flet ne nje in- 
terviste deputeti i Kuvendit te Kosoves, 
Rame Buja 



PAQJA: Tashme Republika e Kosoves 
po i afrohet dyvjetorit te pavaresise. 
A mund te na thoni komentin tuaj ne 
kete drejtim? 

BUJA: Ne po gezohemi qe po i 
afrohemi dyvjetorit te Pavaresise se 
Kosoves. Eshte nje periudhe e shkurter 
pavaresie, ne krahasim me shtetet dhe 
republikat e tjera te rajonit dhe te botes, 
por mund te them se ne jemi krenare 
qe po festojme dyvjetorin e pavaresise. 
Pavaresisht si e shohim goten: te zbrazur 
a te mbushur, une konsideroj se ne kete 
dyvjetor jane arritur rezultate te shumta, 
jo ndoshta me te deshiruarat dhe me te 
synuarat, por une mendoj se ka arritje 
ne shume sfera, ndonese jo synimet qe 
kemi pasur. 

PAQJA: Sa mendoni se Kosova ka 
shenuar progres brenda periudhes 
dyvjecare te pavaresise se Kosoves? 

BUJA: Mund ta them shume hapur 
qe, pervec asaj qe kemi bere si hap te 
pare, kemi bere kushtetuten, kemi 
bere ligje bazike per funksionimin dhe 
funksionalitetin e shoqerise kosovare, 
kemi arritje ne ceshtjen e zhvillimit dhe 
ndertimit te infrastruktures rrugore dhe 




shkollore, pastaj kemi edhe rritje te vogla 
pagash ne sektore te ndryshem, etj. Keto 
jane hapa te vegjel, por, megjithate, per 
veprimin tone jane te dukshme. Mirepo 
synimet jane shume me te medha sesa 
jane mundesite dhe kapacitetet tona, por 
ja qe jemi ne kete pozicion qe jemi. 

PAQJA: Ju keni qen'e edhe nenshkruesi 
i Deklarates se Pavaresise se Kosoves. A 
mund te na pershkruani se sijeni ndier 
ne ato momente? 

BUJA: Emocionet kane qene shume 
te perziera. Nje ore para se te hyja ne se- 
ancen per te nenshkruar Dokumentin e 
Pavaresise se Kosoves, une jam mbyllur 
ne zyren time dhe kam kujtuar shume 
shoke, dashamire, bashkeluftetare dhe 
bashkeveprimtare qe ishin me te mire 
se une, por nuk e priten kete dite. Por 
une nuk kam pasur mundesi te jem aq i 
gezuar si nje njeri i cili ve firmen ne Do- 
kumentin e Pavaresise se shtetit te tij per 
vete faktin se kishte me te mire se une 
dhe nuk arriten te jene ne mesin tone. 
Gjate nenshkrimit te Dokumentit te Pa- 
varesise se Kosoves kam pasur gezim, 
krenari dhe dhimbje, njekohesisht. 

PAQJA: Sa mendoni se Kuvendi i 
Kosoves ka punuar gjate k'etyre dy 
viteve te pavaresise se vendit? 

BUJA: Kuvendi i Kosoves gjate ke- 
tyre dy viteve te pavaresise se vendit ka 
pasur shume sfida, shume pengesa, por 
edhe te arritura. Nese mund te thuhet se 
a i ka realizuar objektivat e veta kuvendi 
gjate ketyre dy viteve, une mund te them 
se i ka realizuar, por jo perafruar ne tere- 
si, sepse ka pasur pengesa te shumta ne 
procedura te shumta, ne ofrimin edhe 
te projektligjeve per t'i realizuar dhe per 
t'i bere ligje. Une konsideroj se Kuvendi 
i Kosoves ka bere nje pune solide, por jo 
ajo qe eshte pritur. 

PAQJA: Per fund, cili eshte mesazhi 
juaj me rastin e dyvjetorit te shpalljes 
se Pavaresise se Kosoves? 

BUJA: Mesazhi im per Diten e Pa- 
varesise se Kosoves eshte t'i gezohemi 
ketij dyvjetori dhe uroj qe ta presim 
pervjetorin qe do te vije me gjithe te 
mirat e mundshme. ■ 




"Po te kishte gmim Nobel per heroizem, pa dyshim se do ta fitonte Adem Jashari" 

Bernard KUSHNER D re nice, gusht '99 




Keto dite, shqiptaret kujtuan 
17 shkurtin e vitit 2008. 
Dy vjet me pare Kuvendi i 
Kosoves e shpalli Kosoven 
shtet te pavarur. Endrra 
shekullore e shume brezave 
u be realitet. Kosova Republike! - dikur 
ishte vetem parulle e shkruar ne mure, 
e brohoritur ne demonstrata, e shenuar 
vetem ne ilegalitet, kurse tanime eshte 
ideal i jetesuar dhe i deklaruar legalisht 
ne menyre institucionale, nga te zgjed- 
hurit e popullit dhe me aprovimin e shu- 
mices se vendeve demokratike. 

Ky ndryshim kaq rrenjesor i zhvil- 
limit te rrjedhes se historise kombetare 
ndodhi me angazhimin permanent te 
bijve e bijave me te shquar te popullit, 
por edhe me ndihmen e miqve tane 
nderkombetare. Ishte para se gjithash 
Zoti ne anen tone, qe e kurdisi fatin 
asisoj, ashtu qe edhe disa armiq te 
meparshem historike i shnderroi ne 



miq. Pra, per fatin tone te mire u zhbe 
sistemi famekeq komunist, i cili ishte me 
i zi se murtaja, me i tmerrshem se go- 
golet e perbindeshat perrallore, si ketej 
ashtu edhe matane kufirit te shtetit ame. 
Pastaj deshi, gjithashtu, Zoti qe krisma 
e UQK-se te ndodhe ne momentet me 
te volitshme, atehere kur u identifikua 
fajtori ne shume fushebeteja dhe pritej 
vetem ndeshkimi kolektiv i tij dhe 
atehere kur ne arenen nderkombetare, 



per fat te mire, nuk kishte kriza mad- 
hore me permasa boterore te tilla si<; 
ndodhen menjehere me pas (11 shtatori- 
Afganistani etj.), e te cilat ishin me pri- 
oritare per Ameriken dhe aleatet e saj 
strategjike. Pra, u pleksen shume faktore 
te ndryshem. 

Deputetet e parlamentit, te zgjedhur 
po ashtu ne menyre legjitime, e kishin 
shpallur Kosoven Republike edhe nje 
here tjeter. Por qe nga ai moment vecse 




Shkurt'IO/Nr.39 



Shtojca e Pavaresise 



Paqja 







u shtua roberia serbe edhe me teper. 
Regjimi i hekurt nuk i njihte parimet 
demokratike, ai e njihte vetem gjuhen 
e fishkellimit te armeve. Mu per kete 
u desh pergatitja e konsoliduar e tri- 
mave dhe trimereshave per ta kthyer ate 
pergjigje te merituar. Shkrepja e armeve 
te tyre drejt armikut, hodhi shkendijat e 
para te lirise se shumepritur. 

Prandaj eshte detyre morale e se- 
cilit qe ne kete pervjetor te perkujtoje 
te gjitha ata qe dhane gjene me te cmuar 
per kete dite, te kujtoje me pas edhe ata 
qe jane gjalle e qe ishin shoke te tyre 
ne castet me dramatike kur vendosej 
per fatin e kombit, te sjelle ndermend 
sakrificat e shumta qe dhane personal- 



itetet me te shquara te levizjes per liri e 
pavaresi. Le te mos harrohen as vuajtjet 
e popullit te pambrojtur, persekutimi, 
debimi, masakrimi dhe tmerret e tjera. 
Pra le te sherbeje kujtimi per te gjitha 
keto si shenje e kuptimit te domethenies 
se vleres qe ka te qenet i lire. 

Sot kur Kosova, ndonese me disa 
probleme, po ecen e sigurt drejt inte- 
grimeve evropiane dhe kur te mirat 
po vijne, edhe pse me disa te keqija, te 
gjithe duhet te kene durim, por jo pasiv 
te pritjes pertace, po durim aktiv per te 
kontribuar qe ato te mirat te vijne. Pop- 
ulli thote shume mire se te keqijat vijne 
shpejt, ndersa te mirat ngadale. Mirepo 
ne duhet te punojme, e jo te presim e te 



ft w 



ditehndie 



bejme sehir. Pushteti aktual nuk duhet t'i 
lejoje vetes komoditetin e tepruar per t'i 
neglizhuar hallet e popullit, ne vecanti te 
asaj shtrese ne saje te sakrifices se te ciles 
ndodhet ne pozite. Qeveritaret duhet te 
rrojne me drojen se populli s'harron dhe 
ndeshkon. Opozita duhet te jete sa me 
konstruktive e parimore, te mos e nderto- 
je strategjine e veprimit vetem ne kritika 
amorfe, por me teper ne sugjerime e ide 
qe do te jepnin zgjidhje per problemet, 
te mos e kuptoje te qenit ne opozite si 
pretekst per t'i shpallur lufte gjithckaje, 
por si shans per te deshmuar aftesine e 
korrigjimit te gabimeve. Zgjedhjet nuk 
duhen pritur si femijet babadimrin. Ato 
duhet te priten me projekte te gatshme, 
plane mundesisht te realizueshme dhe 
ide te kapshme, e jo me avazin e prem- 
timeve boshe. Koalicionet duhet te kene 
baze logjike, e jo irracionale, kryekeput 
ne baze te interesit te ngushte, sepse keto 
po i kushtojne shtrenjte elektoratit. 

Republika e Kosoves po ndertohet 
dhe po konsolidohet si shtet. Ajo eshte si 
nje femije qe ka qene i semure, e te cilit i 
nevojitet sherimi dhe pastaj perkujdesja 
e vazhdueshme e te gjitheve. Ky femije 
deshiron te dale jashte, te luaje me shoke, 
deshiron t'i shijoje frytet e lirise. Pran- 
daj per te mos e lene te lengoje ne shtrat 
duhet te angazhohet e gjithe familja. 

Lypset angazhimi i te gjitheve qe 
gjerat te vijne ne rend ashtu sic duhet 
e sic deshirojme. 




Paqja 



Shtojca e Pavaresise 



Nr.39/ShKurt'10 



Interviste me deputetin e LDK-se, Ismet Beqirin 



Qytetaret e Kosoves 
meritojne me shume 

interVISTOi: Ijengrese IVIUolArA urisht, nuk mund te thuash qe nuk e uri, gjyqesi, luftim te krimit, etj. Une 



Eshte njeri nga deputetet qe e 
quan veten te privilegjuar qe ka 
qene pjese e Deklarates se Pa- 
varesise se Kosoves. Ai tregon 
se si i ka perjetuar ato momente 
dhe se deri ku ka ecur vendi 
yne perpara. Sipas tij, institucionet e 
vendit kane mundur te bejne me teper 
per qytetaret, por edhe per vendin, 
sidomos ne angazhimin per njohje me 
te medha. Ai i uron te gjithe qytetaret 
per pervjetorin e pavaresise dhe, njeko- 
hesisht, u ben thirrje qe ta ndihmojne 
shtetin per t'i luftuar dukurite negative. 
Per me shume flet per revisten "Paq- 
ja" deputeti i Lidhjes Demokratike te 
Kosoves (LDK), Ismet Beqiri. 

PAQJA: Tashme Republika e Kosoves 
po i afrohet dyvjetorit te pavaresise. A 
mund te na thoni komentin tuaj nekete 
drejtim? 

BEQIRI: Ajo qe ka qene aspirate 
shekullore dhe shumevjecare u be re- 
alitet ketu e dy vite me heret dhe, sig- 



ndien veten mire qe ke qene pjese e ketij 
akti madhor sic jam edhe une ne mesin 
e kolegeve te mi deputete. Eshte reali- 
zuar ajo per te cilen kane derdhur gjak 
shume gjenerata me heret, pastaj edhe 
ne Kosoven e re ose ne vitet e '90-ta me 
levizjen e madhe LDK-ne, me ne krye 
presidentin Rugova, pastaj me luften e 
Ushtrise Qlirimtare te Kosoves, e cila me 
perkrahjen e Bashkesise Nderkombetare 
solli lirine e vendit. Fatbardhesisht, ne 
si popull kemi arritur t'i pervetesojme 
miqte dhe te deshmojme para tyre se 
jemi popull i vjeter, autokton dhe se e 
meritojme pavaresine. Keta miq na i 
ka krijuar presidenti Ibrahim Rugova e 
pastaj Lufta e UQK-se. 

PAQJA: Sa mendoni se Kosova ka 
shenuar progres brenda periudhes 
dyvjecare te pavaresise se saj? 

BEQIRI: Sigurisht qe Kosova ka 
shenuar progres keto dy vite, por ka 
ende edhe shume pune per t'u bere. Me 
gjithe te arritur at, qytetaret kerkojne 
edhe me teper mireqenie sociale, sig- 




mendoj se, si shtet, duhet te deshmojme 
se jo vetem qe nuk jemi pjese e krimit, 
por duhet te jemi bajraktare te lufti- 
mit te ketij krimi, pranine e te cilit ne 
Kosove ne nuk mund ta mohojme. Pra, 
ketu ka vend per ta luftuar krimin. Po 
ashtu, para ligjit te gjithe duhet te jene te 
barabarte, pavaresisht prej postit, qe nga 
portieri e deri te presidenti. Pra, te gjitha 
instancat duhet te jene te barabarta para 
ligjit dhe duhet te Uogariten per te berat 
dhe te paberat. Ne kete drejtim, men- 
doj se ende kemi caluar dhe duhet nje 
lufte me e madhe dhe e pa kompromis 
kunder krimit, vecmas atij ekonomik. 

PAQJA: Cilatjane sukseset dhe sfidat e 
shtetit te Kosoves gjate kesaj kohe? 

BEQIRI: Per dy vite te pavaresise se 
Kosoves, doren ne zemer, kemi pasur 
shpresa me te medha, posacerisht per 
^eshtjen e njohjeve. Une mendoj se ka 
ca pengesa dhe, megjithate, une men- 
doj se do te duhej dhe ne meritojme me 
shume njohje, se sa numri 65 i shteteve 
qe na kane njohur, sidomos nga Bash- 
kimi Evropian dhe ju e dini se ka nga 
ato shtete qe hezitojne te na njohin, por 
shpresoj qe ne kete aspekt do te jemi 
edhe me aktive, sepse duhet nje lobim 
dhe angazhim me i fuqishem. Problem 
tjeter i vendit tone eshte, ne pergjithesi, 
edhe gjendja ekonomike edhe ne keto dy 
vite, por edhe ne vitet e mehershme. Pra, 
kemi nje gjendje jo te mire ekonomike, 
nuk kemi ende investitore dhe investime 
nga jashte dhe kjo, domosdo, e zbeh 
atmosferen e shtetesise. Deshira jone 
eshte te zvogelohen keto ndasi sociale, 
ose te mos krijohet nje hendek i madh 
i gjendjes sociale mes atyre qe e kane te 
mire gjendjen financiare dhe atyre qe 
nuk e kane. Shpresoj shume se ne do t'i 
bindim te gjithe njerezit qe te investojne 
ne Kosove. Thjesht, them se ka pune per 
t'u bere dhe ne jemi optimiste, sepse ne 
kemi tejkaluar situata edhe me te renda 
dhe besoj qe edhe kesaj radhe do t'ia 



Shkurt'IO/Nr.39 



Shtojca e Pavaresise 



Paqja 




dalim dhe do te jemi pjese e familjes se 
madhe evropiane. 

PAQJA: Ju keni qerie edhe nenshkruesi 
i Deklarates se Pavaresise se Kosoves. A 
mund te na pershkruani se sijeni ndier 
tie ato momente? 

BEQIRI: Te nenshkruash deklaraten 
e Pavaresise se Kosoves eshte nje akt qe 
njeriut i ndodh nje here ne jete ose nuk 
i vjen rasti kurre me dhe, sigurisht, ne 
kemi qene gjenerata me e privilegjuar qe 
e kemi pasur kete mundesi. Nenshkrimi 
i Deklarates se Pavaresise se Kosoves 
eshte nje ndjenje e ve^ante dhe nje 
privilegj i madh qe nuk besoj se do te 
harrohet ndonjehere. Nje pjese nga ne 
kemi shprehur keqardhje per ata njerez 
qe kane dhene gjith^ka per Kosoven, 
por qe nuk kane pasur mundesi ta per- 
jetojne ate dite dhe ky eshte ai emocioni 
qe, deshem a jo, nuk mundemi ta anash- 
kalojme ose t'i harrojme ata njerez qe 
kane kontribuar. 

PAQJA: Sa mendoni se kapunuar Ku- 
vendi i Kosoves gjate ketyre dy viteve te 
pavaresise se vendit? 

BEQIRI: Eshte e vertete se jane mi- 
ratuar nje numer i madh ligjesh dhe, po 
ashtu, e dini se ne kete e kemi bere sipas 
nje procedure te shkurter, e cila ka dale 
nga pakoja e Ahtisaarit. Nga kjo pako ne 
kemi miratuar shume ligje, te cilat kane 
krijuar identitetin e shtetit te Kosoves. 



Sigurisht qe miratimi dhe implementimi 
jane dy gjera krejt te ndryshme, pra disa 
ligje kane kosto financiare, ndersa disa 
te tjere po implementohen me veshtiresi 
ne praktike, ndersa nje pjese e tyre kane 
nevoje serish te amendamentohen, te 
ndryshohen per t'iu pershtatur rretha- 
nave. Une mendoj se ne procedim te 
ligjit ka nje neglizhence edhe nga Qeve- 
ria e Kosoves. Per mua eshte e palogjik- 
shme qe, pas shume vitesh, ende nuk 
ka nje ligj per personat e pagjetur dhe 
per kete gje nuk ekziston asnje justifi- 
kim, sepse gjendja shpirterore e ketyre 
familjeve eshte shume e rende. Prandaj 
ia shoh shume per te madhe qeverise 
qe nuk e ka bere kete gje, edhe pse ne 
e kemi ngritur disa here zerin per kete. 
Personalisht, dicka qe nuk me pelqen ne 
kuvend jane projektligjet qe procedohen 
dhe terhiqen ne moment, te njejtat kthe- 
hen prape, pastaj behen shume shkurt, 
shpejt dhe kjo eshte nje menyre e keqe, 
sepse krijon pershtypjen e nje diktati te 
vete qeverise ndaj Kuvendit te Kosoves, 
gje qe nuk guxon te ndodhe. Pra, ne kete 
drejtim, duhet te kete me shume korrek- 
tesi dhe sjellje te respektit te hierarkise, 
qe secili ta dije se ku e ka vendin. 

PAQJA: Per fund, cili eshte mesazhi 
juaj me rastin e dyvjetorit te Shpalljes 
se Pavaresise se Kosoves? 

BEQIRI: Qytetaret tane meritojne te 
pergezohen per gjithe ate qe kane bere, 
ata meritojne tua urojme edhe dyvje- 
torin e Pavaresise se Kosoves. Qytetaret 
tane duhet te jene edhe me aktive ne 
luftimin e dukurive negative, sepse in- 
stitucionet e Kosoves nuk mund ta bejne 
vete ate pune, pasi qe krimi, per t'u luf- 
tuar, duhet te lajmerohet. Pra, qytetaret 
duhet te jene pjese aktive ne shoqeri, 
sepse pa ta nuk mund te kene progres 
dhe sukses as vete institucionet, sepse 
jane ata qe na votojne neve dhe na der- 
gojne neper pozita. Qytetaret duhen te 
jene ata qe, nese ne nuk e meritojne, te 
na thone qe nuk jemi per keto poste. Po- 
pulli yne e ka edhe vitalitetin, por edhe 
mencurine dhe ka ditur t'i vleresoje te 
gjithe ata qe e kane merituar noten pozi- 
tive dhe negative. Shpresoj per dite me 
te mira dhe uroj per dite te mira, me nje 
besim te thelle se do te permiresohet, 
mbi te gjitha, mireqenia sociale e qyte- 
tarit. Krejt ne fund, urime per Diten e 
Pavaresise se Kosoves. ■ 



Reportazh nga Kompleksi Memoi 

Prekaz 




MuhametJAHIRI 



ane bere me teper se dhjete vite qe 

kur barbaret serb sulmuan fsha- 

tin Prekaz dhe bene masaker mbi 

familjen legjendare te Jashareve. 

Mirepo, megjithate, ne kete vend 

ende mbesin te gjalla gjurmet e 

luftes. Shtepite e Jashareve tashme te kth- 

yera ne muze jane deshmitaret me te mira 

te asaj qe ndodhi dhe tregojne me fana- 

tizem sulmin qe ishte kryer mbi to nga 

te gjitha anet. Gjurmet e barbareve serbe 

edhe me shume se pas dhjete vjeteve, jane 

prezente aty per te deshmuar te keqen 

qe ka bere populli sllav ndaj civileve te 

pafajshem, ndersa te shkaktonte makth 

dhoma ne te cilen ishin masakruar bar- 

barisht, familja Jashari. 

Pavaresisht kesaj, flamuri i kombetar 
i shqiptareve per te cilin dhane jeten 
shume vete, valevitej mbi germadhat 
e mbetura te bombardimeve, ndersa 
prane tij silleshin dhjetera vizitore, 
edhe pse ishte nje dite me debore dhe e 
ftohte. Vizitoret aty ndiheshin krenare 
qe po vizitonin shtepine e komandantit 
legjendar Adem Jashari. 

Jo shume larg tri shtepive, tashme 
muze te Jashareve, gjendeshin edhe ata 
qe pesuan nga sulmi barbar: mbi pesed- 
hjete varre te nje familjeje te vetme te 




8 



Paqja 



Shtojca e Pavaresise 



Nr.39/ShKurt'10 



rial i Jashareve ne Prekaz 



i meriton me shume 



masakruar, te gjithe ne nje kohe dhe 
ne nje forme barbare. Ne mesin e tyre 
ishte edhe komandanti legjendar Adem 
Jashari, babai i tij Shabani e vellai Ham- 
za, te cilet dhane gjithcka per Kosoven. 
Per nder te vepres dhe shenjterimit te 
tyre, prane varreve eshte vendosur edhe 
garda e nderit e Forces se Sigurise se 
Kosoves, e cila te ben te ndihesh krenar. 

Sulmet shave mbi fshatin Prekaz 
kishin lene gjurme te shumta. Ata kishin 
sulmuar ate vater nga te gjitha anet dhe 
nuk kishin kursyer asgje, por perkun- 
drazi kishin bere kerdi te Uahtarshme. 
Urrejtja e tyre qe ka ekzistuar shihej 
ende gjalle kudo: flamuri kombetar 
shqiptar i grisur, rrenimi i magjes ku 
pergatitej buka - jane vetem disa nga 
keto deshmi. 

Ne rrugen kryesore te Prekazit, e cila 
mban emrin "Shaban Jashari" hasem 
shume vizitore, te cilet kishin ardhur nga 
vende te ndryshme te Kosoves. 

Ndersa ciceroni i kompleksit memo- 
rial Xhevat Imeri, i cili punon aty qe nga 
paslufta, tregon se si kalohet nje dite ne 
Prekaz. 

"Ketu eshte gjalleri gjithe kohen. 
Tere vitin ky vend eshte i mbushur me 
vizitore. Edhe atehere kur rruget jane te 
pakalueshme, njerezit i bejne te kaluara 
duke ardhur per ta vizituar kete vend 
per te pare sakrificen e komandantit 
legjendar dhe gjithe lagjes se Jashareve 
per clirimin e vendit. Ketu kemi vizitore 
me ore te gjata, te cilet ndonjehere jane 




rt 111 








~7l»l 


> M 


J§M * 


P^* §*53S^^^ 


^^"S"*t 


■■ Lj^l^^^^t^ 






^S^^K^^^ m " ^^H ^^L a 


I 






J^^^fc-J^-L ,-1 


. j^^p^H 




- & M/E* VJV 








^^^^^^^^^^ 



prezent ketu deri ne oret e vona te nates", 
- eshte shprehur ciceroni Imeri, duke 
shtuar ne kete kontekst se ka vizitore te 
shumte nga e gjithe bota. 

"Kemi shume vizitore nga e gjithe 
bota. Me ka bere pershtypje vizita ketu e 
KFOR-it danez e norvegjez, te cilet kane 
ardhur per ta vizituar kete vend ne fund 
te misionit te tyre dhe jane deklaruar se 
nuk kane mundur te vijne me heret per 
shkak te mos politizimit", - ka theksuar ai. 

Sipas tij, deri me tani, Prekazin legjen- 
dar e kane vizituar miliona njerez, per te 
cilet kane statistika ne librin e vizitoreve. 

"Ne e kemi edhe librin e vizitoreve 
te cilin ia ofrojme cdo vizitori. Ai eshte 
i hapur per te gjithe dhe, ne te, cdokush 
mund te shkruaje pershtypjet qe i ka 
lene vizita. Sipas statistikave qe kemi, 
mund te themi se deri me tani kete vend 
e kane vizituar me shume se tete milione 
njerez", - eshte shprehur Imeri. 

Imeri ka theksuar se njerezit qe po e viz- 
itojne kete vend shume here po dalin te zh- 
genjyer nga mosperkujdesja institucionale. 

"Fatkeqesisht, duke pasur parasysh se 
sa vite kane kaluar, njerezit po ndihen te 
zhgenjyer me objektet, te cilat mund t'i 
shihni se ne cfare gjendje jane. Ato kane 
filluar te demtohen sepse rregullisht jane 
nen ndikimin e bores dhe shiut, i cili 
eshte i gjate ne stinen e dimrit", - shpre- 
het ciceroni i kompleksit memorial 



Xhevat Imeri, i cili tregon se tashme ka 
filluar te punohet dicka, por puna eshte 
nderprere per shkaqe atmosferike. 

Imeri tregon se po hasin ne veshtiresi 
edhe te mbijeteses, pasi qe sipas tij nuk 
kane paga nga institucionet per punen 
qe bejne, mirepo mbulohen vetem nga 
shitja e disa librave qe behen aty. 

"Ne si personel ketu, me vjen keq te 
them, por paguhemi dhe mbijetojme 
vetem nga shitja e librave qe behen ketu. 
Kjo eshte e vetmja menyre edhe pse me 
shume prej kesaj perfitojne autoret e 
librave", - ka theksuar Imeri. 

Nderkaq shume banore te atij fshati, 
te cilet nuk donin te identifikoheshin 
tregojne se jane te zhgenjyer per mosku- 
jdesjen institucionale te shtepive muze 
te Jashareve ne Prekaz. Sipas tyre, kjo 
familje meriton shume, sepse ka dhene 
shume per Kosoven, prandaj nuk duhet 
te harrohet gjaku i tyre. 

I po ketij mendimi ishte edhe viz- 
itori, i cili kishte ardhur nga nje fshat i 
Prishtines aty, Agim Berisha. Ai ka thene 
se Prekazin duhet ta konsiderojme si 
vend te shenjte per shqiptar et. 

Me shume se pesedhjete anetare 
te familjes Jashari, me ne krye kom- 
andantin legjendar Adem Jasharin, 
u masakruan nga regjimi serb, ne 
mars te vitit 1998, ne fshatin Prekaz 
te Skenderajt. ■ 



9 



Shkurt'IO/Nr.39 



Shtojca e Pavaresise 



Paqja 



Flet per revisten 'Paqja', deputeti Bajram Kosumi 



1 7 shkurti histori e re per Kosove 



Intervistoi: Muhamet JAHIRI 

Ishte bore. Prishtina ishte ne ankth 
se si do te ndodhte? Shkuam ne 
zyrat e grupit tone parlamen- 
tar, ku duhet te pritnim rreth 
gjysme ore. Berne nje diskutim te 
shkurter. Pinim vere e kendonim. 
Kur mberriten makinat e diplomateve 
te huaj per here te pare ne Kosove, ata 
kishin vendosur flamujt e tyre ne njeren 
ane te makines, ashtu si obligohet te beje 
nje diplomat i huaj ne shtetin ku sher- 
ben. Qe nga ajo dite, ne anen tjeter te 
makines do te vendosej edhe flamuri i 
Kosoves", - keshtu e pershkruan deputeti 
Bajram Kosumi diten e 17 shkurtit kur 
Kosova u be shtet. 

Ai thote se Kosova po shenon tashme 
nje histori te re, mirepo sipas tij ka per te 
kaluar shume sfida. Sipas tij, momenti 
me krenar ka qene dite e deklarates se 
pavaresise, e cila pervec gezimit i ka 
sjelle edhe kuj timet per ata qe nuk po 
e perjetonin kete dite te madhe dhe qe 
kishin sakrifikuar shume per vendin. 
Per me shume flet, me rastin e dy vje- 
torit te pavaresise, deputeti i AAK-se, 
Bajram Kosumi. 

PAQJA: Tashme Republika e Kosoves 
po i afrohet dyvjetorit teshpalljes se pa- 
varesise. A mund te na thoni cili eshte 
komentijuaj ne kete drejtim? 



KOSUMI: Eshte nje fillim i ri. Eshte 
nje histori e re e Kosoves dhe e popullit 
shqiptar. 

PAQJA: Sa mendoni se Kosova ka 
shenuar progres brenda kesaj kohe? 

KOSUMI: Vete berja e shtetit eshte 
progresi me i madh. Asgje tjeter qe ka 
ndodhur pas shpalljes se pavaresise e 
deri me sot nuk mund te krahasohet 
me kthesen historike qe eshte bere me 
berjen e pavaresise. Megjithate, mund 
te flitet per progres ne vija te vecanta 
dhe per stagnim ne vija te tjera. Njohja e 
shtetit te Kosoves, anetaresimi i Kosoves 
ne disa mekanizma nderkombetare, 
ndikimi qe ka pasur krijimi i shtetit te 
Kosoves ne sigurine ne raj on dhe me 
gjere, etj. - keto jane perparime. 

PAQJA: Cilat kan'e qene sukseset dhe 
cilat kan'e qene sfidat e shtetit me te ri 
gjat'e kesaj kohe? 

KOSUMI: Per sukseset tashme 
folem. Sfidat ne nje shtet te ri jane te 
shumta. Pothuajse gjithcka duhet te kri- 
johet e re. Kjo, aq sa eshte heroike dhe 
historike, po aq eshte edhe e veshtire. 
Eshte e veshtire duke filluar qe nga 
zgjedhja e prioriteteve: cka eshte me 
prioritare per popullin dhe per shtetin 
e Kosoves ne nje cast te caktuar? 

Une besoj se, pervec krijimit te sig- 
urise ne pjesen veriore te Kosoves e cila 




eshte ceshtje e ekzistences se shtetit, 
ceshtja me madhore e Kosoves sot eshte 
demokratizimi, dhe gjithe ato veprime 
e gjendje qe nderthuren me konceptin 
demokratizim. Ne kete vije ka nje stag- 
nim. Po ende, demokracia ne Kosove po 
degjeneron ne nje demokraci te kontrol- 
luar nga grupe politike dhe nga grupe te 
biznesit, gje qe jemi mesuar te shohim 
ne shume vende latino -amerikane. 

Pa demokraci te vertete, pa nje ring- 
jallje te shpirtit ndermarres shqiptar, pa 
nje ringjallje te idealeve demokratike e 
patriotike, Kosova nuk mund te krijoje 
themele te forta. Per te pasur perparim 
ne Kosove, duhet te krijojme nje shoqeri 
dhe nje pushtet te hapur, te krijojme nje 
shoqeri dhe nje pushtet qe i bindet ligjit. 

PAQJA: Sa e veshtire eshte tejesh de- 
putet ne nje shtet te ri? 

KOSUMI: Ende nuk shoh nje dallim 
thelbesor ne Kuvendin e Kosoves, nga as- 
pekti i vendosjes, midis te sotmes dhe te 
para 17 shkurtit 2008. Kuvendi, po edhe 
institucionet e tjera, sikurse qeveria, va- 
zhdojne te punojne me te njejten inerci. 
Asnje ceshtje thelbesore per Kosoven 
nuk eshte debatuar dhe nuk eshte votuar 
ne Kuvendin e Kosoves (sikur ne Kohen 
e UNMIK-ut, kur Kuvendi nuk kishte 
kompetence te vendoste per disa ceshtje). 
Qeveria nuk ka debatuar ne Kuvend as- 
nje ceshtje jetike per Kosoven, e as nuk 
e ka debatuar ne publik. Te gjitha punet 
kryesore ende vazhdojne te kryhen si ne 
kohet e vjetra te UNMIK-ut. Dy-tre vete 
e marrin sugjerimin nga nderkombetaret 
dhe i realizojne ato detyra. Shikoni se cka 
po behet, p.sh. me PTK, me aeroportin 
apo me termocentralin e ri te Kosoves! 
Kush e di se cka eshte duke ndodhur atje? 
Askush, pervec kryeministrit, presidentit 
dhe ndonje "eksperti" te huaj. Natyrisht, 
edhe drejtoret e ketyre ndermarrjeve, 
sepse edhe ata jane pjese e pazarit. 

Une jam i bindur se ne duhet te 
kemi tjeter tip te kuvendit, tjeter tip te 
qeverise dhe tjeter tip te presidentit. 
Perfundimisht, tjeter tip te klases poli- 
tike. Vetem demokracia e vertete krijon 
kushte per nje tip tjeter te klases politike. 



10 



Paqja 



Shtojca e Pavaresise 



Nr.39/ShKurt'10 



in, por duhen kaluar shume sfida 




A mendoni se 
keni qene me 
fat si deputet 
qe te jeni pjese e nensh- 
krimit te Deklarates se Pa- 
varesise, ku tashme jeni 
bere edhe pjese e historise 
se re te Kosoves? 

Kosumi: line e kam thene nje men- 
dim ne nje interviste si kryeminister i 
Kosoves, ne vitin 2005, te cilin e kam 
vene edhe ne librin tim Nje vit vendim- 
tar, e te cilin dua ta citoj edhe tash: 
"Eshte krenari shume e madhe, jo vetem 
per mua qe jam kryeminister, por per te 
gjithe njerezit e Kosoves, per tere kete 
breztepopullitte Kosoves, qeeshteduke 
ejetuarkohen me historike te Kosoves. 
Diku rreth dymilione qytetare te Kosoves, 
sot jane te gjithe krijues, jane autore te 
I i rise, te demokracise dhe te prosperitetit 
te Kosoves, jane autore te nje vepre qe 
do te mbijetoje shekujtdhe do t'igezohen 
njerezit per shekuj te tere". 



PAQJA: A mendoni se deputetet e 
Kosoves i kane kushtet e duhura per te 
ushtruar aktivitetet e tyre? 

KOSUMI: Keto dite po flitet shume 
per pagat e deputeteve. Por, ata, depu- 
tetet, ne te vertete, nuk i kane as kushtet 
elementare per punen e nje deputeti. 
Deputetet nuk kane bashkepunetore 
eksperte per leximin e ligjeve. Ata vete 
duhet te merren me te gjitha ligjet e te 
gjitha fushave. Si pasoje, ata nuk mund 
te jene efektive ne shumicen e ligjeve. 
Pastaj, deputetet nuk kane zyra pune, 
as ne Kuvend, as ne zonat ku ata mund 
te kontaktojne me qytetaret. Deputetet 
kane mbetur, fatkeqesisht, si do lloj zyr- 
taresh politike, qe shkojne me canta te 
trasha ne seancat e Kuvendit dhe votojne 
per o kunder nje ligji. Ky eshte deputeti 
ideal i UNMIK-ut: Kosova ka deputete, 
por ata nuk vendosin per gjerat per te 
cilat duhet te vendose nje deputet. 

PAQJA: Ju keni qene edhe nj'eri nga 
nenshkrueset e Deklarates se Pavaresise. 



A mund te na pershkruani se si i keni 
perjetuar ato momente kaq te r'end'e- 
sishmeper vendin? 

KOSUMI: Ai ka qene nje moment i 
koncentruar historik, nje cast ne te cilin 
eshte ndiere veprimi i miliona shqip- 
tareve, nje cast ne te cilin une kam per- 
jetuar punen dhe vdekjen e atyre bur- 
rave e grave qe iu perkushtuan idealit te 
lirise se Kosoves, qe nga Hasan Prishtina 
(ideatori i levizjes se Kosoves per clirim) 
e deri tek Adem Jashari. Nenshkrimi i 
Deklarates se Pavaresise ishte shpagimi 
me i madh qe mund t'u jepja te gjithe 
atyre qe kishin rene per kete shtet dhe 
i te gjithe atyre qe kishin punuar tere 
jeten per kete ideal. 

PAQJA: Cili ka qene emocioni i vecante 
i atij akti solemn? 

KOSUMI: Ishte bore. Prishtina 
(sigurisht gjithe 
shqiptaret, dhe jo 
vetem ata) ishte ne 
ankth se si do te 
ndodhte? Shkuam 
ne zyrat e grupit 
tone parlamentar, 
ku duhet te prit- 
nim rreth gjysme 
ore. Berne nje dis- 
kutim te shkurter. 
Pinim vere e ken- 
donim. Kur mber- 
riten makinat e 
diplomateve te huaj 
per here te pare ne 
Kosove, ata kishin 
vendosur flamujt e 
tyre ne njeren ane 
te makines, ashtu 
si obligohet te beje 
nje diplomat i huaj 
ne shtetin ku sher- 
ben. Qe nga ajo 
dite, ne anen tjeter 
te makines do te 
vendosej edhe fl- 
amuri i Kosoves. 
E shihnim me syte 
tane si ndryshonin 
gjerat dhe si po 
lindte nje shtet... 



PAQJA: A kishit enderruar ndonjehere 
ne jeten tuaj se do te ishit pjese e nensh- 
krimit te Deklarates se Pavaresise se 
Kosoves, ne cilesine e deputetit? 

KOSUMI: Kush e ka ditur se do te 
mbetem gjalle deri ne diten e pavare- 
sise? Dhjete vjetet e burgut, vjetet e pas 
burgut, vjetet e luftes... Ato jane dhjetera 
mijera dite ne te cilat vdekja eshte sjelle 
mbi kokat tona... 

PAQJA: Per fund, cili eshte mesazhi 
juaj me rastin e dyvjetorit te shpalljes 
se pavaresise se Kosoves? 

KOSUMI: Ne e kemi shpallur 
pavaresine, por tash duhet ta bejme 
shtetin. Duhet te fillojme nga krijimi i 
demokracise per te vazhduar me zhvil- 
limin ekonomik. Nuk duhet te kenaqe- 
mi me cfaredo shteti, por vetem me nje 
shtet te denje. ■ 




11 



Shkurt'IO/Nr.39 



Shtojca e Pavaresise 



Paqja 



Si e perj etuan shqiptaret e Maqedonise moi 



lljasa SALIHU 



rej shekujsh, ngjarjet ne 
| Kosove ishin bere teme dhe 
preokupim i dites, pothuajse 
te secili shqiptar, pavaresisht 
se ku jetonte. Qe Kosova te 
behej e pavarur, ose the- 
ne me mire, qe te shporrej njehere e 
pergjithmone sllavi, u desh qe dikush 
te jepte me te shtrenjten, pra jeten dhe 
familjen. Eshte e pamundur te flasesh 
per pavaresine e Kosoves e te mos i kuj- 
tosh deshmoret qe rane per kete Kosove 
qe gezojme ne sot, duke filluar prej at- 
dhetareve te hershem e gjer tek Adem 
Jashari dhe familja e tij. Pavaresine e 
Kosoves e ndihmoi edhe faktori politik, 
i cili e sensibilizoi opinionin nderkom- 
betar per gjenocidin e kryer ndaj popul- 
lit tone. Si rrjedhoje e pangopesise serbe 
kundrejt gjakut te shqiptareve, situata 
arriti te preke ndergjegjen e organiza- 
tes me te madhe politike ushtarake, pra 
NATO-s. Pas intervenimit te NATO-s 
kunder Serbise, perendoi perfundi- 
misht politika gllaberuese dhe barbare 
e Jugosllavise. 

Kemi marre disa prononcime se si e 
priten shqiptaret e Maqedonise castin 
dhe momentin e shpalljes se pavaresise 
se Kosoves: 

Suad Daipi, 
profesor i 
makinerise 

Meqe, ne ko- 
hen kur Koso- 
va po kalonte 
proceset dhe 
veshtiresite per 
pavaresise e 
Kosoves, une 
isha student ne Prishtine, momentin e 
shpalljes se pavaresise se Kosoves e per- 
jetova tejet i mallengjyer. Ishte nje gezim 
i papershkruar. Po ashtu, ne ato mo- 
mente shume te lumtura per mua dhe 
per gjithe shqiptaret anembane botes, 
ishte edhe nje moment tjeter dhimbjeje, 
sepse eshte ne natyren njerezore qe, kur 





fillon te behet vjelja e frutave, te lindin 
edhe dhembjet, kuj timet per ata te cilet 
flijuan gjithcka, vetem e vetem qe ne 
t'i gezojme keto fryte te pambaruara, 
ne kete rast pavaresine e Kosoves. Ne 
shqiptaret e Maqedonise, menjehere 
pas pavaresise, disi filluam te marrim 
fryme lirshem dhe gradualisht shihet nje 
sensibilizim i ceshtjes kombetare edhe 
ketu te ne. 

Mr. Ardian 
Ramadani, 
profesor 
i gjuhes 
frenge ne 
UEJL ne 
Tetove 

Po, momen- 
tin e shumepri- 
tur te shpalljes 
se pavaresise se Kosoves e perjetova 
personalisht sikurse secili shqiptar, 
me nostalgji te thelle per deshmoret 
dhe te renet per kete akt sublim, si 
dhe me nje gezim te papershkruar qe 
mund te perseritet eventualisht me 
bashkimin e trojeve shqiptare, nen 
nje shtet te vetem me emrin Shqiperi, 
qofte Natyrale, Reale a Etnike, po as- 
sesi e Madhe. 

Ishin momente te paharruara, qe 
nuk mund te pershkruhen sepse vetem 
shpirti di t'i perjetoje, po goja nuk mund 
assesi t'i thure ashtu sic jane perjetuar 
realisht. 

Por, ne anen tjeter, mendjen e kisha 
te shqiptaret e Kosoves Lindore qe jane 
lene ne meshiren e fatit, te ne shqiptaret 
e Maqedonise qe jemi lene ne meshiren 
e partive politike shqiptare te poltroni- 
zuara nga padroni sllav dhe te shqiptaret 
e Qamerise (te harruar krejtesisht), pa 
mos harrur te shtoj edhe shqiptaret e 
Malit te Zi. 

Por, ajo qe me brente me teper dhe 
me bren edhe me tej ishte dhe eshte 
frika se mos flamuri kombetar do te 
zevendesohej me flamur tjeter, frika nga 
krijimi i identitetit vecues dhe i nje gjuhe 
te fragmentarizuar nga shqipja, si dhe 
zevendesimi i perkatesise kombetare 
shqiptare me perkatesine shteterore, pra 
renia ne kurth nga koncepti i shtetit- 
komb. 




Afrim Zym- 
beri, profe- 
sor i historise 

Shpallja e 
Pavaresise se 
Kosoves, me 17 
shkurt te vitit 
2008, eshte nje 
date e madhe 
historike dhe e 
rendesishme ne historine e Kosoves 
dhe te kombit shqiptar ne pergjithesi. 
Atmosfera e krijuar ne trojet shqiptare 
ne Maqedoni para dy viteve deshmoi 
se shqiptaret e Maqedonise, te bash- 
kuar ne nje gjuhe dhe trashegimi te 
perbashket me shqiptaret e Shqiperise, 
Kosoves, Malit te zi, Kosoves Lindore e 
Qamerise, po e ndajne endrren shekul- 
lore bashke me motrat e vellezerit shq- 
iptare nga Kosova. Shpallja e pavaresise 
festohej edhe ne te gjitha fshatrat e ko- 
munes se Likoves, deri ne oret e vona 
te mengjesit, duke i uruar njeri-tjetrit 
festen madheshtore. Me vite te tera i 
ndame dhimbjet e vuajtjet me motrat e 
vellezerit kosovare (shqiptare) nga nje 
regjim i eger qe nuk e njihte historia. 
Por ata nuk ndenjen duarkryq, duke 
pritur se dikush do t'ua sillte lirine, por 
u treguan te gatshem t'i dilnin zot vet- 
vetes ose sic; ka thene La Brujeri: "Liria 
nuk eshte te rrish duarkryq, por eshte 
perdorimi i arsyeshem i kohes, eshte 
zgjedhja e punes dhe e veprimit. 

Amir Salihu, 
ekonomist 

Nuk ka dys- 
him se momenti 
i shpalljes se 
pavaresise se 
Kosoves eshte nje 
nder momentet e 
rralla te gezimit 
dhe harese kom- 
betare, kur kihet parasysh fakti se, ne 
kete ngjarje madhore dhe eveniment te 
paharruar te kombit shqiptar, per dallim 
prej pavaresise se Shqiperise, patem fat 
te jemi prezent fizikisht dhe shpirter- 
isht. Personalisht une, edhe pse jetoj dhe 
punoj ne Gjermani, momentin e shpal- 
ljes se pavaresise se Kosoves e perjetova 
dhe e ndjeva shume kendshem, por duke 




12 



Paqja 



Shtojca e Pavaresise 



Nr.39/ShKurt'10 



tin e shpalljes se pavaresise se Kosoves? 




qene njekohesisht i emocionuar, ngase 
kur erdha ne Maqedoni, pas shpalljes se 
pavaresise se Kosoves, mendova se gjerat 
edhe ketu te ne do te kishin marre te 
mbaren. Shpresoja se, tashme, ne shqip- 
taret u beme me te forte, pra me dy shtete, 
por tretmani ndaj nesh vazhdoi ashtu sic 
kishte qene edhe me pare. Nderkaq, kur 
shkova ne Kosoven e pavarur, ata nuk me 
trajtuan si te tyrin, por si nje shtetas i nje 
shteti tjeter. Pra, parandjenja emocionale 
e momentit te shpalljes se pavaresise se 
Kosoves kishte qene fakti i lartcekur, por 
sidoqofte momenti i kendshem e kishte 
pushtuar vendin e tij natyral dhe ndihem 
mire per kete! 

Xhabir Islami, 
magjister i 
diplomatise - 
UEJL 

Shqiptaret e 
Maqedonise ishin 
ne te njejten linje 
me shqiptaret e 
Kosoves, rreth 
statusit perfun- 
dimtar te Kosoves. Tek shqiptaret e 
Maqedonise, shpallja e pavaresise u prit 
me entuziazem te njejte si te shqiptaret e 
Kosoves. Gjithnje me shprese se ceshtja 
e shqiptareve ne Maqedoni do te avan- 
cohet ne nivelin e duhur, sigurisht duke 
shpresuar edhe ne ndihmen e Kosoves 
si shtet i ri ne Ballkanin Perendimor. 

Abedin 
Zymberi, 
ish-Koman- 
dant i U£K- 
se, deputet 
aktual ne 
parlamentin 
e Maqedo- 
nise dhe 
nenkryetar 
i Demokraci se Re. 

Njeriu nuk mundet te ndihet ndry- 
she pos i gezuar qe prej shekujsh, ne 
padurim, edhe pse vone, u realizua en- 
drra e arsyeshme e gjithe shqiptareve. 
Sepse shume shqiptare kane kaluar 
neper tortura te ndryshme barbare, 
neper burgje, vrasje, maltretime, etj. per 
kete pavaresi - edhe pse kjo pavaresi 




eshte akoma nen kontrollin e plote te 
nderkombetareve, por me shprese se 
nje dite do te pavaresohet ne teresi. Une 
nuk e di, qe si ish-luftetar ne jeten time 
te kem pasur gezim me te madh se ne 
diten dhe momentin kur Kosova u be e 
pavarur. Ky gezim u manifestua neper 
te gjitha vendbanimet shqiptare te ILIR- 
IDES. Kosova e meritoi qe te jete shtet 
i pavarur, sepse derdhi shume gjak ne 
te kaluaren. Kosova po ecen drejt pra- 
nimit nga te gjitha shtetet e huaja dhe 
mendojme se do te ndertohet ashtu si 
deshiron populli dhe, me angazhimin 
e te gjitheve, do te rrumbullakohet pa- 
varesia e plote dhe natyrale. 



Arafat Veseli, 
jurist 

Pavaresine 
e Kosoves e 




kam perjetuar 
si permbylljen 
e nje kapitulli te 
lavdishem dhe 
njekohesisht te 
dhimbshem, i 
cili ishte mbushur plot me derdhje te 
tmerrshme gjaku, me vuajtje, sakrifica te 
panumerta, drama rreqethese njerezore, 
luftera te guximshme ^lirimtare dhe si 
hapjen e nje kapitulli te ri shpresedhenes, 
ne te cilin do te vendosen bazamente te 
shendosha te nje shoqerie prosperuese, 
paqesore, te edukuar ne fryme te shen- 
doshe, te afte per te garuar me popujt 
me te civilizuar te botes. 

Per mua shpallja e pavaresise se 
Kosoves ka qene gezim i dyfishte, duke 
marre parasysh se une, si qytetar i 
Maqedonise, studimet i kam mbaruar 
ne Prishtine dhe kam qene per se afermi 



deshmitar i procesit te berjes hap pas 
hapi te shtetit te Kosoves dhe e di shume 
mire se cfare mundi eshte bere per t'u 
arritur deri te momenti i shumepritur i 
shpalljes se pavaresise se Kosoves. 



bdffi 



Sali Shasiv- 
ari, teolog 
Kryetar i 
Forumit Ri- 
i nor Islam ne 
t^i ■ Maqedoni 

m^XM Nuk mbaj 

| \ Affl I mend qe shq- 
I iptaret e Maqe- 
donise t'i ishin 
perkushtuar ndonje ^eshtjeje dhe te 
kishin sakrifikuar per te, me shume se 
sa per kauzen e pavaresimit te Kosoves. 

Rrugetimi i gjate dhe i dhimbshem 
neper te cilin kaloi populli shqiptar i 
Kosoves, deri ne arritjen e pavaresise, 
jo vetem qe u ndoq me nje kujdes te 
vecante dhe me nje ndjenje te ndarjes, 
se te mires dhe te keqes nga ana e pop- 
ulates shqiptare ne Maqedoni, por me 
plot pergjegjesi mund te them se shq- 
iptaret e Maqedonise thuajse perjetuan 
dhe kaluan neper te gjitha ato dhimbje 
dhe shpresa neper te cilat kaluan bash- 
kekombesit e tyre kosovare. Bile-bile, 
nuk gaboj nese them se "ceshtja kosova- 
re" ishte me aktuale ne mesin e popul- 
ates shqiptare ne Maqedoni se sa vete 
brengat, hallet, problemet dhe statusi i 
tyre juridik ne shtetin ne te cilin jetojne. 

Andaj, shqiptaret e Maqedonise, 
momentin e shpalljes se pavaresise se 
Kosoves e perjetuan si fitore te veten, 
para se ta konsiderojne ate si fitore 
mbarekombetare, me te gjitha dimen- 
sionet qe ajo ngerthen ne vete. ■ 




13 



Shkurt'IO/Nr.39 



Shtojca e Pavaresise 



Paqja 



Interviste me deputetin Naser Rugova 

Pavaresimi i Kosoves, arritja shekullorc 

Intervistoi: Muhamet JAHIRI 



Eshte njeri nga nenshkruesit e 
pavaresise se Kosoves, i cili me 
rastin e dy vjetorit te pavaresise 
se vendit tregon se si eshte te jesh 
deputet i nje shteti te ri. Ai rrefen 
emocionet qe ka pasur ne diten 
e shpalljes se pavaresise, ndersa nensh- 
krimin e deklarates e quan si jetik per te. 
Rrefen per sukseset dhe sfidat e Kuvendit 
te Kosoves, per privilegjet dhe mangesite 
e deputeteve. Sipas tij, eshte mundur 
te behej me shume per Republiken e 
Kosoves, ndersa ne fund uron te gjithe 
qytetaret per diten e madhe te pavaresise. 
Flet ne nje interviste per Revisten "Paq- 
ja", me rastin e dyvjetorit te pavaresise, de- 
puteti dhe nenkryetari i Lidhjes Demokra- 
tike te Dardanise (LDD), Naser Rugova. 

PAQJA: Tashme Republika e Kosoves 
po i ofrohet dyvjetorit te shpalljes se pa- 
varesise. A mund te na thoni cili eshte 
komentijuaj ne ket'e drejtim? 

RUGOVA: Shpallja e pavaresise se 
Kosoves pa dyshim qe eshte ngjarja me e 
rendesishme per historine e popullit dhe 
vendit tone, qe me perpjekjet e shumta 
te popullit te Kosoves dhe me ndihmen 
e miqve tane u be realitet. 

PAQJA: Sa mendoni se Kosova ka 
shenuar progres brenda kesaj kohe? 

RUGOVA: Pritjet e qytetareve te 
vendit tone kane qene te medha. Edhe 
pse vetem dy vite shtet, personalisht 
kam pritur me shume nga qeveria e 
pavaresise, si ne aspektin e shtet-nder- 
timit ashtu edhe ne zhvillimin e gjithem- 
barshem ekonomiko- social dhe politik. 
Por, fatkeqesisht, kjo qeveri dhe keto 
institucione nuk arriten as per se afer- 
mi te permbushnin kerkesat legjitime 
te qytetareve, e per premtimet e tyre as 
te mos flasim. Keto dy vite kemi pare 
vetem regres institucional dhe ngecje 
enorme ne te gjithe sektoret e zhvillimit 
te gjithembarshem. Progres ka fare pak. 

PAQJA: Cilat kane qene sukseset dhe 
cilat kane qene sfidat e shtetit me te ri 
gjat'e kesaj kohe? 

RUGOVA: Nese mund te quhet suk- 



ses krijimi i institucioneve dhe kategorive 
te caktuara kushtetuese, kompletimi i me- 
kanizmave shteterore dhe asfaltimi i disa 
qindra km rruge, cilesia e te cilave eshte 
e diskutueshme, po shihet dita-dites. Ne 
anen tjeter, sfidat jane evidente, deshti- 
met jane te medha si: nuk respektohet 
kushtetuta, nuk ka juridiksion shteteror 
ne afro 30% te territorit te vendit, ka 
ngecje te zhvillimit ekonomik, ka rritje 
te papunesise dhe varferise, ka mossun- 
dim te rendit dhe ligjit, nuk ka asnje cent 
investime te huaja direkte, ka pakenaqesi 
sociale te punonjesve te shtyllave kryesore 
te shtetit si policia, shendetesia, gjyqe- 
sia, administrata etj. Kur kesaj i shtojme 
edhe raportet e progresit te Komisionit 
Evropian per vitin 2008 dhe 2009, ku 
vendi yne kritikohet si vater e krimit te 
organizuar, korrupsionit dhe trafiqeve te 
paligjshme, atehere emeruesi i perbash- 
ket i ketyre konstatimeve eshte baras me 
degradim, stagnim dhe deshtim. 

PAQJA: Sa e veshtire eshte t'ejesh de- 
putet ne nje shtet te ri? 

RUGOVA: Te jesh deputet i zgjedhur 
nga populli dhe te perfaqesosh vullnetin e 
tyre ne organin me te larte perfaqesues te 
vendit eshte privilegj, por edhe pergjegje- 
si. Pritjet dhe kerkesat jane te medha, 
mundesite e kufizuara. Te jesh deputet 
i nje shteti te ri, si vendi yne, eshte sfide 
dhe pergjegjesi, por edhe motiv per pune. 

PAQJA: A mendoni se deputet'et e 
Kosoves i kane kushtet e duhura per te 
ushtruar aktivitetet e tyre? 

RUGOVA: Jo. Kete e arsyetoj me 



keto fakte: nuk kemi zyra tonat ku do 
komunikonim me mire dhe ne menyre 
institucionale me bazen, me zgjedhesit 
tane, nuk kemi mb eshte tje teknike dhe 
administrative, e as konsulence nga 
ana e eksperteve. Kjo, nganjehere, na e 
veshtireson shume punen. 

PAQJA: Ju keni qene edhe njeri nga nensh- 
kruesit e Deklarates se Pavaresise. A mund 
te napershkruani se si i keni per jetuar ato 
momente kaq te rendesishme per vendin? 

RUGOVA: Pa dyshim momenti me 
krenar ijetes sime! 

PAQJA: Cili ka qene emocioni i vecante 
i atij akti solemn? 

RUGOVA: Gjate aktit te nenshkrimit 
te Deklarates se Pavaresise kam pasur 
emocione te perziera, krenarie, gezimi, 
por edhe dhimbjeje per ata qe kon- 
tribuuan shume per ate dite dhe nuk e 
priten jetesimin e idealit dhe punes se tyre. 

PAQJA: A kishit enderruar ndonjehere 
nejeten tuaj se do te ishitpjese e nensh- 
krimit te Deklarates se Pavaresise se 
Kosoves, ne cilesine e deputetit? 

RUGOVA: Secili njeri qe eshte aktiv 
ne politike i ka ambiciet e veta. Me thene 
te drejten kam qene njeri me fat qe i kam 
takuar brezit te pavaresise se vendit tone. 
Nuk e kisha menduar qe, pikerisht, si 
njeri i zgjedhur do ta kem ate fat. 

PAQJA: A mendoni se keni qene me fat 
si deputet qe tejenipjese e nenshkrimit te 
Deklarates se Pavaresise, ku tashme jeni 
here edhepjese e historisese re te Kosoves? 




14 



Paqja 



Shtojca e Pavaresise 



Nr.39/ShKurt'10 



e shqiptareve 

RUGOVA: Krenari, privilegj dhe fat 
i madh. Kjo ndodh vetem njehere ne jete 
dhe histori. 



PAQJA: Sa mendoni se eshte i r'end'e- 
sish'em perfaqesimi ne nje institucion 
kaq relevant sic eshte Kuvendi? 

RUGOVA: Ne jemi Republike Parla- 
mentare. Kuvendi eshte organi me i larte 
perfaqesues i shtetit, zgjedh presidentin, 
kryeministrin, qeverine dhe institucio- 
net e tjera te parapara me kushtetute, 
andaj perfaqesimi ne institucionin qe 
shpreh vullnetin politik te qytetareve te 
vendit ka rendesi dhe peshe te vecante. 

PAQJA: Sa mendoni se Kuvendi i 
Kosoves kapunuar gjat'eketyre dy viteve? 

RUGOVA: Kuvendi i Kosoves mendoj 
qe ka bere nje pune modeste gjate ketyre 
dy viteve. Kemi nxjerre nje numer te kon- 
siderueshem te ligjeve bazike dhe derivat- 
eve. Kemi themeluar dhe kompletuar nje 
numer te madh te bordeve, agjencioneve 
dhe institucioneve te pavarura qe kane 
rendesi te madhe per sektore te rende- 
sishem, por kemi mundur dhe mundemi 
edhe me shume. Pres nje pune me te mad- 
he dhe me cilesore te Kuvendit ne ditet ne 
vijim, konform pergjegjesive qe ka. 

PAQJA: A mendoni se ka mundur te 
behej me teperper Kosoven? 

RUGOVA: Gjithsesi, qofte ne politi- 
kat e brendshme zhvillimore dhe strat- 
egjive zhvillimore nacionale, qofte ne 
politiken e jashtme. Ka pasur mundesi 
dhe hapesire te behej shume me teper. 

PAQJA: Per fund, cili eshte mesazhi 
juaj me rastin e dyvjetorit te shpalljes 
se pavaresise se Kosoves? 

RUGOVA: Se pari, ua uroj te gjithe 
shtetasve te Republikes se Kosoves perv- 
jetorin e dyte te pavaresise. Mesazhi im, 
ne vigjilje te kesaj dite te madhe, do ishte 
qe te gjithe ne, te tere si popull, politikane 
dhe institucione, t'i kryejme ashtu si duhet 
detyrat, obligimet dhe pergjegjesite tona, 
te punojme shume, te krijojme nje perspe- 
ktive te mire per vendin, ta bejme Kosoven 
shtet ku qytetari ndihet mire, si dhe ta jete- 
sojme objektivin tone nacional: integrimin 
ne familjen e madhe evropiane. ■ 



Interviste me Xhevdet Nezira), deputet nga Iniciativa e Re 
Demokratike e Kosoves (IRDK) 

Pavaresise se 

Kosoves duhet t'i 

gezohen edhe pakicat 




Intervistoi: Qendrese MUSTAFA 

Eshte njeri nga deputetet i cili 
vjen nga radhet e pakicave. 
Mendon se per pavaresine 
e Kosoves kane sakrifikuar 
shume gjenerata, ndersa tani, 
sipas tij, te gjithe duke perfshire 
edhe pakicat duhet te punojne per nder- 
timin e Republikes se Kosoves. Sipas 
tij, Kosova ka arritur progres te madh 
duke u anetaresuar ne disa organizata 
te rendesishme te botes. Ai mendon 
se Kosova ka fituar nje beteje kunder 
shtetit serb edhe ne sferen e lobimit ku, 
sipas tij, Serbia nuk arriti t'i ndale njo- 
hjet e shumta qe iu bene vendit tone. 
Sipas tij, Deklarates se Pavaresise duhet 
t'i gezohen edhe minoritetet, sepse ajo 
deklarate eshte edhe pjese e tyre. Per 
me shume, ne nje interviste me rastin e 
dyvjetorit te pavaresise se Kosoves flet 
deputeti nga radhet e pakicave Xhevdet 
Neziraj, nga Iniciativa e Re Demokratike 
e Kosoves (IRDK). 

PAQJA: Tashme Republika e Kosoves 
po i afrohet dyvjetorit te pavaresise. A 
mund te na thoni komentin tuaj ne k'et'e 
drejtim? 



NEZIRAJ: Pas sakrificave te shume 
gjeneratave arriti Pavaresia e Kosoves 
dhe kjo eshte merite e shume gjenerat- 
ave dhe shume brezave. Ne kemi men- 
duar se pas arritjes se pavaresise, si me 
nje shkop magjik, do te mund t'i zgjidh- 
nim shume probleme, por tani jemi ne 
fazen e ndertimit te shtetit, ne te cilen 
perballemi me shume sfida. Jemi duke 
bere perpjekje qe ky shtet te jete funk- 
sional dhe besoj se qellimi i pare, qe ka 
qene pavaresia, eshte arritur, ndersa qel- 
limi i dyte eshte ndertimi i shtetit. Une 
besoj se te gjitha komunitetet ne Kosove 
duhet te gezojne te drejta te barabarta 
dhe ketu po flasim per ato komunitete 
qe e pranojne shtetin e Kosoves si shtet 
te vetin amtar. 

PAQJA: Sa mendoni se Kosova ka 
shenuar progres brenda periudhes 
dyvjecare te pavaresise se Kosoves? 

NEZIRAJ: Duke marre per baze se 
Kosova ne ish-Jugosllavi ka qene vendi 
me i pazhvilluar, duke marre per baze 
luften, sundimin shumevjecar nga ser- 
bet, atehere themi se jemi te kenaqur 
me te gjitha keto te arritura, edhe pse 
keto suksese nuk duhet te ndalen, sepse 
duhet te arrijme me shume ne aspektin 



15 



Shkurno/Nr.39 



Shtojca e Pavaresise 



Paqja 



e sigurise, ne aspektin ligjor dhe ne 
zhvillimin ekonomik. Kemi probleme 
te grumbulluara shumevjecare, andaj 
shpresoj se keto probleme do te arrijme 
t'i zgjidhim ne vitet e ardhshme. 

PAQJA: Cilatjane sukseset dhe sfidat e 
shtetit te Kosoves gjate kesaj kohe? 

NEZIRAJ: Si sukses do te quaja kon- 
solidimin e duhur te institucioneve te 
Kosoves, por si mossukses do te quaja 
mospranimin e shtetit te Kosoves nga 
nje numer i madh shtetesh te tjera, per 
arsye se tashme eshte sfide qe nuk jemi 
anetar te Kombeve te Bashkuara dhe te 
disa organizatave me renome nderkom- 
betare. Suksesi me i madh eshte se Koso- 
va ia arriti, edhe perkunder perpjekjeve 
te bera nga Serbia, qe ta pranojne nje 
numer shtetesh te fuqishme ne bote 
si shtet te pavarur dhe demokratik. 
Kosova ka arritur te anetaresohet ne 
Fondin Nderkombetar Monetar dhe ne 
Banken Boterore, qe jane dy mekanizma 
te rendesishme per vendin tone. Pritet 
qe ne vitin e ardhshem te anetaresohemi 
edhe ne institucionet te tjera te rende- 
sishme nderkombetare. 

PAQJA: Ju keni qene edhe nenshkruesi 
i Deklarates se Pavaresise se Kosoves. A 



mund te na pershkruani se sijeni ndier 
ne ato momente? 

NEZIRAJ: Momenti i nenshkrimit 
te Dokumentit te Pavaresise se Kosoves 
ka qene shume i vecante per ne si de- 
putete, por edhe per mua, si pjesetar i 
pavaresise se Kosoves, ka qene shume 
emocional, sepse kete moment e kane 
pritur shume gjenerata, por ka qene 
fati i kesaj gjenerate qe te jete nensh- 
kruese e pavaresise. Eshte nje gje e pa- 
harrueshme dhe shpresoj se ia ka vlejtur, 
sepse nenshkrues kane qene te gjithe 
pjesetaret e komuniteteve te Kosoves, 
me perjashtim te atij serb, te cilet nuk 
e kane bere per shkaqe te ndryshme 
politike. Deklarata e Pavaresise behet 
shume e fuqishme, sepse pjesemarres 
ne te jane te gjithe pjesetaret e komu- 
niteteve dhe gjithe ata e shohin Kosoven 
si shtet te vetin. 

PAQJA: Sa mendoni se Kuvendi i 
Kosoves ka punuar gjate k'etyre dy 
viteve te pavaresise se vendit? 

NEZIRAJ: Jam deri-diku i kenaqur 
me punen e Kuvendit, por mund te 
them se ka zbrazetira. Dua te them se 
Kuvendi i Kosoves, sidomos komisio- 
net parlamentare, duhet te kene disa 
mekanizma, te cilet duhet qe te bejne 



%X *-r J iT] 






\ 



pergatitjen e ligjeve ne menyre me pro- 
fesionale. Ne kemi kaluar shume ligje, 
por implementimi i tyre nuk eshte duke 
u bere ashtu sic duhet. Por ne jemi duke 
i harmonizuar dhe duke i marre ligjet 
nga Bashkimi Evropian dhe kur keto 
ligje po vijne ne Kosove per t'u imple- 
mentuar, atehere po dalin probleme te 
natyrave te ndryshme. Une shpresoj se 
Kuvendi i Kosoves do te kete nje kuader 
me profesional, me afer deputeteve dhe 
Komisioneve Parlamentare, me qellim 
qe ligjet t'i pershtaten edhe Kosoves, si 
shteti me i ri dhe me qellim qe ligjet te 
implementohen, sepse nese nuk ndodh 
kjo, atehere do te kete probleme. 

PAQJA: Per fund, cili eshte mesazhi 
juaj me rastin e dyvjetorit te shpalljes 
se Pavaresise se Kosoves? 

NEZIRAJ: Te gjitha gjeneratat ne 
Kosove duhet te punojne me shume. 
Eshte fakt qe gjeneratat e reja po rriten 
pa dhune dhe ne demokraci dhe jo 
sikurse gjeneratat tona. Eshte nje fat i 
mire per ta qe po shkollohen dhe po 
arsimohen per tregun e punes sipas 
standardeve evropiane. Ndersa neve, 
si deputete, na mbetet te punojme me 
shume per Kosoven dhe per gjeneratat 
e ardhshme. ■ 




ll 









i M i 


•